Στην Ελλάδα δεν έχουμε επιτύχει ακόμα τα απαιτούμενα ποσοστά εμβολιασμού κατά της Covid-19, με κύριες αιτίες το αντιεμβολιαστικό κίνημα και τις θεωρίες του, αλλά και την επιφυλακτικότητα όσων δεν έχουν ενημερωθεί επαρκώς. Στο θέμα αυτό, οι δραστικές κινήσεις από την πολιτεία κρίνονται αναγκαίες.
Η πανδημία θα εκλείψει όταν επιτευχθεί η πολυπόθητη συλλογική ανοσία, με τον εμβολιασμό τουλάχιστον του 70% του πληθυσμού και με τη συνδρομή της παθητικής ανοσίας του 10% περίπου του πληθυσμού που έχει ήδη μολυνθεί ή νοσήσει.
Μέχρι τώρα, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επίτευξη της συλλογικής ανοσίας στη χώρα μας αποτελεί το σχετικά υψηλό ποσοστό του πληθυσμού που συνεχίζει να αρνείται να εμβολιαστεί. Ενώ διαθέτουμε επάρκεια εμβολίων και ένα υποδειγματικό σύστημα εμβολιασμών, δεν έχουμε καταφέρει να υπερβούμε τα αναγκαία ποσοστά εμβολιασμένων σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις μεγάλες ηλικίες, οι οποίες διατρέχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Σε χώρες όπως η Σουηδία, τα ποσοστά εμβολιασμένων στις μεγάλες ηλικίες είναι 95%-100%, ενώ στην Ελλάδα δεν ξεπερνούν το 65%.
Το φαινόμενο αυτό οφείλεται εν μέρει στο αντιεμβολιαστικό κίνημα και εν μέρει στην παραπληροφόρηση του κοινού, ιδιαίτερα των λιγότερο μορφωμένων ατόμων. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα έχει διεθνείς διαστάσεις και ιστορικές ρίζες. Πολλοί άνθρωποι ήταν και είναι επιφυλακτικοί στις νέες τεχνολογίες. Στη Μεγάλη Βρετανία, όταν επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί ομαδικά ο δαμαλισμός κατά της ευλογιάς, οι μεγάλες εφημερίδες έβαζαν πρωτοσέλιδα σκίτσα με τους εμβολιασμένους να μεταμορφώνονται σε αγελάδες! Στις ΗΠΑ, στη δεκαετία του 1950 επιστρατεύτηκε ο Έλβις Πρίσλεϊ για να αποδεχθεί ο κόσμος το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας.
Το αντιεμβολιστικό κίνημα ενισχύθηκε τα τελευταία 40 χρόνια, όταν διαμορφώθηκε η λανθασμένη εντύπωση ότι η ανθρωπότητα απαλλάχθηκε από τις ιογενείς επιδημίες, παρά την εμφάνιση πολλών θανατηφόρων επιδημιών, όπως οι Embola, AIDS, SARS, MERS κ.ά. και τώρα η Covid-19. Μάλιστα, η παραπληροφόρηση έχει πλέον πάρει μεγάλες διαστάσεις λόγω της ανεξέλεγκτης χρήσης των social media και της ανεύθυνης στάσης ορισμένων επιστημόνων.
Από την άλλη πλευρά, είναι γεγονός πως τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού, όπως και κάθε άλλο εμβόλιο, μπορεί να έχει σπάνια παρενέργειες. Οι λίγες αυτές παρενέργειες φαντάζουν περισσότερες όταν εμβολιάζονται πλέον καθημερινά εκατομμύρια άτομα και όταν κάθε σοβαρή παρενέργεια γίνεται συνήθως πρώτη είδηση.
Επιπρόσθετες ανησυχίες δημιούργησε η γρήγορη παραγωγή των σημερινών εμβολίων, παρά το γεγονός ότι αυτή επιτεύχθηκε χάρη στις νέες τεχνολογίες και χωρίς καμία έκπτωση στους πολύ αυστηρούς κανόνες παραγωγής τους.
Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να αποτελέσουν το αντικείμενο στοχευμένων δράσεων ενημέρωσης όσων επιφυλάσσονται ή αρνούνται να εμβολιαστούν, προκειμένου να αυξηθούν τα ποσοστά των εμβολιασμένων. Θα πρέπει να δοθούν, επίσης, προνόμια σε όσους εμβολιάζονται, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εφαρμοστεί ο «υποχρεωτικός» εμβολιασμός, όχι ως εξαναγκασμός, αλλά ως προϋπόθεση για πρόσβαση σε ορισμένες υπηρεσίες, δραστηριότητες ή θέσεις εργασίας, κυρίως στους χώρους περίθαλψης.
Όπως ακριβώς συμβαίνει με όλα τα παιδιά, που πρέπει να εμβολιαστούν για να μπορούν να εγγραφούν στο σχολείο, ή για όσους θέλουν να ταξιδέψουν σε ορισμένες χώρες της Ασίας ή της Αφρικής, χωρίς να εγείρεται ζήτημα αντισυνταγματικότητας, έτσι και στην περίπτωσή μας ο «υποχρεωτικός» εμβολιασμός πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα ως προϋπόθεση, πάνω απ’ όλα, της προστασίας της υγείας μας και της ζωής μας.
* Ο Γιάννης Τούντας είναι Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής