Με «εκπτώσεις» οι κανόνες ΕΕ για μεγάλες τράπεζες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σήμερα νέους κανόνες για να αποτρέψει τις μεγαλύτερες και πλέον πολυσχιδείς τράπεζες από το να αναλαμβάνουν την επισφαλή δραστηριότητα της διαπραγμάτευσης τίτλων για ίδιο λογαριασμό. 

Το σχέδιο παρουσίασε ο αρμόδιος επίτροπος Μισέλ Μπαρνιέ, δηλώνοντας ότι «είναι το τελευταίο γρανάζι στον τροχό της ολοκλήρωσης της ρυθμιστικής μεταρρύθμισης του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος».

Ωστόσο οι παρατηρητές σχολιάζουν ότι, όπως και σε πολλές προηγούμενες αποφάσεις, έχει μπει πολύ νερό στο προσχέδιο, εξαιτίας των έντονων πιέσεων του κλάδου. Στο σχέδιο δεν υπάρχει, για παράδειγμα, καμία υπόδειξη για διαχωρισμό των δραστηριοτήτων των μεγάλων τραπεζών. Αντί αυτού, επικεντρώνεται στην απαγόρευση του proprietarytrading, των χρηματιστηριακών συναλλαγών με ίδια κεφάλαια, δραστηριότητα που έχει ήδη περιοριστεί πολύ.

Προτείνει επίσης να απομονωθούν οι υπόλοιπες μορφές συναλλαγών από τις «ασφαλείς» τραπεζικές δραστηριότητες (τις καταθέσεις) με τη δημιουργία θυγατρικών. Αυτές όμως οι θυγατρικές θα παραμείνουν εντός της τράπεζας.

Βάσει των νέων κανόνων, οι εποπτικές αρχές θα έχουν την εξουσία να απαιτούν από αυτές τις τράπεζες να διαχωρίζουν την αποδοχή καταθέσεων από ορισμένες δυνητικά επισφαλείς δραστηριότητες διαπραγμάτευσης, εάν η άσκηση αυτών των δραστηριοτήτων θέτει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Παράλληλα με αυτήν την πρόταση, η Επιτροπή ενέκρινε συνοδευτικά μέτρα που στοχεύουν στη βελτίωση της διαφάνειας ορισμένων συναλλαγών στον σκιώδη τραπεζικό τομέα. Τα μέτρα αυτά συμπληρώνουν τις ευρείες μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη αναληφθεί για την ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα της Ε.Ε.

Κατά την κατάρτιση των προτάσεών της, η Επιτροπή έλαβε υπόψη τη χρήσιμη έκθεση της ομάδας υψηλού επιπέδου με επικεφαλής τον διοικητή της Τράπεζας της Φινλανδίας Erkki Liikanen, καθώς και την ισχύουσα εθνική νομοθεσία σε ορισμένα κράτη μέλη, τον παγκόσμιο προβληματισμό για το θέμα (αρχές του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) και τις εξελίξεις σε κράτη εκτός Ε.Ε.

Ο επίτροπος εσωτερικής αγοράς Μισέλ Μπαρνιέ δήλωσε σχετικά: «Με τις σημερινές προτάσεις ολοκληρώνεται η ριζική αναδιάρθρωση του κανονιστικού πλαισίου του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Οι νομοθετικές αυτές προτάσεις αφορούν έναν μικρό αριθμό πολύ μεγάλων τραπεζών οι οποίες, σε διαφορετική περίπτωση, θα ήταν εξαιρετικά μεγάλες για να αφεθούν να πτωχεύσουν, πολύ δαπανηρές για να διασωθούν και ιδιαίτερα σύνθετες για να εξυγιανθούν. Τα προτεινόμενα μέτρα θα ενισχύσουν περαιτέρω τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και θα διασφαλίσουν ότι για τα λάθη των τραπεζών δεν θα πληρώνουν οι φορολογούμενοι. Οι σημερινές προτάσεις θα δημιουργήσουν ένα κοινό πλαίσιο σε επίπεδο Ε.Ε., που είναι αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι οι αποκλίνουσες εθνικές λύσεις δεν θα δημιουργήσουν ρήγματα στο οικοδόμημα της τραπεζικής ένωσης ούτε θα υπονομεύσουν τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Οι προτάσεις έχουν σταθμιστεί προσεκτικά ώστε να εξασφαλίζουν μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και της δημιουργίας των κατάλληλων συνθηκών για τη χορήγηση πιστώσεων στην πραγματική οικονομία, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη».

Σημειώνεται ότι για να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών και να μειωθούν οι συνέπειες πιθανών πτωχεύσεων, θεσπίστηκαν νέοι κανόνες για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις των τραπεζών, καθώς και για την ανάκαμψη και εξυγίανσή τους. Η τραπεζική ένωση έχει δρομολογηθεί.

Η πρόταση για την αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα της Ε.Ε. θα εφαρμόζεται μόνο στις μεγαλύτερες και πιο πολυσχιδείς τράπεζες της Ε.Ε. με σημαντικές δραστηριότητες διαπραγμάτευσης. Προβλέπονται τα εξής:

1. Απαγόρευση της διεξαγωγής δραστηριοτήτων διαπραγμάτευσης για ίδιο λογαριασμό σε χρηματοπιστωτικά μέσα και βασικά εμπορεύματα, δηλαδή των δραστηριοτήτων διαπραγμάτευσης για ίδιο λογαριασμό με αποκλειστικό σκοπό την επίτευξη κέρδους για την τράπεζα. Η δραστηριότητα αυτή ενέχει πολλούς κινδύνους, χωρίς όμως απτά οφέλη για τους πελάτες της τράπεζας ή για την ευρύτερη οικονομία.

2. Ανάθεση στις εποπτικές αρχές της εξουσίας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θέσπιση της υποχρέωσης να απαιτούν τη μεταβίβαση άλλων δραστηριοτήτων διαπραγμάτευσης υψηλού κινδύνου (όπως δραστηριότητες ειδικής διαπραγμάτευσης, σύνθετα παράγωγα και πράξεις τιτλοποίησης) σε ξεχωριστές νομικές οντότητες εντός του ομίλου («θυγατροποίηση»). Με τον τρόπο αυτό, θα αποφευχθεί ο κίνδυνος να παρακάμπτουν οι τράπεζες την απαγόρευση ορισμένων δραστηριοτήτων διαπραγμάτευσης συμμετέχοντας σε αφανείς δραστηριότητες συναλλαγών για ίδιο όφελος που γίνονται όλο και πιο σημαντικές ή παρουσιάζουν υψηλό βαθμό μόχλευσης, με αποτέλεσμα να θέτουν ενδεχομένως σε κίνδυνο το σύνολο της τράπεζας ή το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι τράπεζες θα έχουν τη δυνατότητα να μην διαχωρίζουν τις δραστηριότητές τους εφόσον μπορούν να αποδείξουν στον εποπτικό φορέα τους ότι οι κίνδυνοι που αναλαμβάνουν μετριάζονται από άλλα μέσα.

3. Θέσπιση κανόνων για την οικονομική και νομική διακυβέρνηση και παροχή επιχειρησιακών δεσμών μεταξύ της διαχωρισθείσας διαπραγματευτικής οντότητας και των υπολοίπων μελών του τραπεζικού ομίλου.

Προκειμένου να μην προσφέρεται στις τράπεζες η δυνατότητα καταστρατήγησης αυτών των κανόνων, με τη μεταφορά μέρους των δραστηριοτήτων τους στον λιγότερο ρυθμιζόμενο σκιώδη τραπεζικό τομέα, τα διαρθρωτικά μέτρα διαχωρισμού πρέπει να συνοδεύονται από διατάξεις βελτίωσης της διαφάνειας του σκιώδους τραπεζικού συστήματος.

Η συμπληρωματική πρόταση διαφάνειας θα προβλέπει μια σειρά μέτρων για την καλύτερη κατανόηση από τις ρυθμιστικές αρχές και τους επενδυτές των συναλλαγών χρηματοδότησης τίτλων. Αυτές οι συναλλαγές έχουν αποτελέσει εστία μετάδοσης κινδύνων, μόχλευσης και «φιλοκυκλικότητας» κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η καλύτερη παρακολούθηση των συναλλαγών αυτών είναι απαραίτητη για να αποτραπεί ο συστημικός κίνδυνος που είναι συνυφασμένος με τη χρήση τους.

Ιστορικό

Εντός του πλαισίου των εθνικών πρωτοβουλιών και μιας αυξανόμενης παγκόσμιας συζήτησης για τα πλεονεκτήματα της τραπεζικής διαρθρωτικής μεταρρύθμισης, ο επίτροπος Μπαρνιέ ανακοίνωσε τον Νοέμβριο του 2011 τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου («HLEG») με αποστολή την εκτίμηση της ανάγκης για διαρθρωτική μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα της Ε.Ε., και επικεφαλής τον Erkki Liikanen, διοικητή της Τράπεζας της Φινλανδίας. Η Ομάδα υπέβαλε την έκθεσή της τον Οκτώβριο του 2012, στην οποία συνιστούσε τον υποχρεωτικό διαχωρισμό ορισμένων δραστηριοτήτων διαπραγμάτευσης υψηλού κινδύνου σε τράπεζες των οποίων οι δραστηριότητες διαπραγμάτευσης υπερέβαιναν ορισμένα όρια.

Όσον αφορά το σκιώδες τραπεζικό σύστημα, το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας διατύπωσε το 2013 μια σειρά συστάσεων για τη ρύθμιση του τομέα. Οι συστάσεις αυτές εγκρίθηκαν στη σύνοδο κορυφής του G20 στην Αγία Πετρούπολη τον Σεπτέμβριο του 2013.