Η «αυλαία» Σάλλα και το έντονο παρασκήνιο

«Αυλαία», μετά από δεκαετίες, στην εποχή των πολύ ισχυρών ανδρών που «προσωποποιούσαν» τους ελληνικούς τραπεζικούς ομίλους, έχοντας άμεση σχέση με τη δημιουργία και την ανάπτυξή τους, ρίχνει η χθεσινή αποχώρηση του Μιχάλη Σάλλα από την προεδρία της Πειραιώς.

Όσο όμως κι αν ο επίτιμος -πλέον- πρόεδρος της Πειραιώς έδωσε με το μήνυμά του μια νότα προοπτικής, μιλώντας για τις δυνάμεις των νέων στελεχών που θα επωμιστούν το βάρος να οδηγήσουν την τράπεζα στη νέα εποχή, διάχυτη είναι η αίσθηση ότι η «αλλαγή σελίδας», που σηματοδοτείται και από τις εξελίξεις στην Πειραιώς, ενέχει σημαντικά στοιχεία κινδύνου. Κι όχι μόνο για τον τραπεζικό τομέα αλλά και για την ίδια την οικονομία της χώρας, που βρίσκεται σε εξαιρετικά ευαίσθητη φάση.

Κατ' αρχάς, λόγω του μείζονος θέματος των κόκκινων δανείων, που αφορά πολύ μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων της χώρας, αλλά και εξαιτίας της ανάγκης για χρηματοδότηση των υπόλοιπων επιχειρήσεων και νέων επενδύσεων.

Ο λόγος ανησυχίας πηγάζει από το γεγονός ότι οι εξελίξεις στις ηγεσίες του τραπεζικού κλάδου επηρεάζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από αποφάσεις οι οποίες δεν λαμβάνονται μέσα στις ίδιες τις τράπεζες, ή έστω στην Ελλάδα, αλλά στην Ευρώπη, μέσω του πανευρωπαϊκού μηχανισμού εποπτείας SSM, με επικεφαλής την ισχυρή Γαλλίδα Daniele Nouy.

Το μεγάλο τραπεζικό «πείραμα»

Και το κυριότερο, διότι όλα δείχνουν πως μέσω των πιέσεων του SSM -οι κινήσεις του οποίου επικροτούνται πάντως από τον επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα- επιχειρείται ένα πρωτοφανές πείραμα, που θυμίζει αρκετά τα «πειράματα» των Μνημονίων, τα οποία δεν είχαν, όπως όλοι ξέρουμε, τα καλύτερα αποτελέσματα.

Το «πείραμα» σε ό,τι αφορά στον τραπεζικό κλάδο έχει να κάνει με τη μαζική «μεταφύτευση» στελεχών που είτε προέρχονται από το εξωτερικό, είτε ήταν μακριά από την ελληνική πραγματικότητα για πολλά χρόνια, τόσο σε ό,τι αφορά στις κορυφαίες εκτελεστικές θέσεις του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, όσο και σε επίπεδο μη εκτελεστικών και ανεξάρτητων μελών των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών.

Μια άλλη δε όψη του έχει να κάνει με την απαίτηση να απομακρυνθούν από τα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών όλα τα μέλη που προέρχονταν από τον χώρο των επιχειρήσεων, προκειμένου να αντικατασταθούν κατά κύριο λόγο από ανθρώπους προερχόμενους από τον ελεγκτικό/συμβουλευτικό κλάδο, με «διεθνή τραπεζική εμπειρία». Τα ίδια πρόσωπα μάλιστα θα προΐστανται και σε καίριες για τη λειτουργία των τραπεζών επιτροπές (αμοιβών, προαγωγών, δανείων κ.λπ.), παίζοντας σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των τραπεζών.

Επιπρόσθετα, το τελευταίο διάστημα, διαφαίνεται αυξημένη διάθεση παρεμβατικότητας του SSM, όχι πλέον μόνο στο ΤΧΣ αλλά και σε επίπεδο ανώτατων εκτελεστικών στελεχών των τραπεζών, ακόμη και μη εκτελεστικών.

Κι αν στην περίπτωση της Λούκας Κατσέλη, στην Εθνική, προκάλεσε εντύπωση η κάθετη άρνηση των Ευρωπαίων σε οποιαδήποτε αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που θα της επέτρεπε να παραμείνει (ουσιαστικά αποκλείεται επειδή υπήρξε πολιτικό πρόσωπο), το «μπλόκο» από τον SSM στην υποψηφιότητα του Χρήστου Παπαδόπουλου για τη θέση του CEO της Πειραιώς και η επιτάχυνση της αποχώρησης Σάλλα έχουν προκαλέσει ανησυχία στην αγορά για τις επόμενες εξελίξεις.

Είναι αληθές ότι ο κ. Σάλλας είχε γνωστοποιήσει από καιρό, σε κλειστό κύκλο, την πρόθεσή του να αποχωρήσει από τη θέση του προέδρου, ωστόσο σχεδόν όλοι ανέμεναν ότι η ανακοίνωση θα γινόταν μετά το τέλος του καλοκαιριού. Αφού δηλαδή θα είχε πρώτα αναλάβει νέος CEO και θα είχε προσδιοριστεί ο νέος πρόεδρος της τράπεζας, ακριβώς για να πραγματοποιηθεί με τον πλέον ομαλό τρόπο η διαδικασία της διαδοχής στη μεγαλύτερη πλέον ελληνική τράπεζα, η οποία έχει και την πιο εκτεταμένη έκθεση σε δάνεια ελληνικών επιχειρήσεων.

Εν τούτοις, σήμερα η Πειραιώς βρίσκεται -προφανώς υπό την πίεση του SSM, αναφέρουν έγκυρες πηγές του χώρου- με προσωρινό διευθύνοντα σύμβουλο και μεταβατική πρόεδρο!

Το επόμενο -εύλογο- ερώτημα είναι τι θα ακολουθήσει στις άλλες τράπεζες, ιδίως δε στην Εθνική, στην οποία το ΤΧΣ διαθέτει επίσης υψηλό ποσοστό -παρότι ο SSM δεν αντλεί την ισχύ του μόνο μέσω των ποσοστών του ΤΧΣ.

H ΕΤΕ βρίσκεται σήμερα με ανοικτή τη θέση του προέδρου ενόψει αποχώρησης της κας Κατσέλη, οι πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι δεν αποκλείεται να χηρέψει και η θέση του διευθύνοντος συμβούλου, καθώς ο Λεωνίδας Φραγκιαδάκης φαίνεται να τελεί -και αυτός- υπό προθεσμία κάποιων μηνών.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για τέτοιου είδους θέματα στην Alpha (για την οποία κάποιες φήμες δεν φαίνεται να επιβεβαιώνονται) και τη Eurobank, ουδείς όμως μπορεί να αποκλείσει τέτοιο ενδεχόμενο στο προσεχές μέλλον, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά άλλος παράγοντας της αγοράς.

Οι γνωστές κατηγορίες και ο σοβαρός αντίλογος

Σε μεγάλο βαθμό, αφετηρία αυτών των εξελίξεων φαίνεται να αποτελεί η αντίληψη που επικρατεί στο εξωτερικό, και όχι μόνο, ότι θα πρέπει να κοπεί «ο ομφάλιος λώρος» μεταξύ τραπεζών, επιχειρήσεων, αλλά και της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας, μαζί με διάφορες κατηγορίες για τον τρόπο με τον οποίο δάνειζαν οι ελληνικές τράπεζες, κριτική που σίγουρα δεν στερείται βάσης.

Εν τούτοις ακόμη και φλεγματικοί τραπεζικοί παράγοντες, που δεν νιώθουν ότι θα επηρεαστούν από τις όποιες εξελίξεις, σημειώνουν με ανησυχία ότι παρατηρείται μια δόση υπερβολής και αδικαιολόγητης βιασύνης στον τρόπο με τον οποίο παρεμβαίνει κυρίως ο SSM, γεγονός το οποίο συνδυάζουν μάλιστα και με το ενδεχόμενο ύπαρξης άλλων συμφερόντων.

Όπως αναφέρουν, χαρακτηριστικό παράδειγμα της απολυτότητας που επιδεικνύεται, ήταν οι χειρισμοί σε ό,τι αφορά στη συμμετοχή γνωστών επιχειρηματιών στα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών.

«Η δικαιολογία είναι ότι οι επιχειρηματίες είναι κατά κανόνα και δανειολήπτες, άρα υπάρχει… διαπλοκή. Ωστόσο ουδείς ήθελε να ακούσει την αντιπρότασή μας, που έλεγε να περάσουν οι σχέσεις με τους συγκεκριμένους δανειολήπτες σε ειδική κατηγορία, με ιδιαίτερα αυξημένο έλεγχο και διαφάνεια για τις δανειοδοτήσεις, προκειμένου να παραμείνουν. Για κάθε τράπεζα, η παρουσία μεγάλων επιχειρηματιών διασφαλίζει άμεση επαφή με τις συνθήκες και τις τάσεις που επικρατούν στους διάφορους κλάδους της οικονομίας αλλά και σε ξένες αγορές. Με τον τρόπο που γίνονται οι αλλαγές, στερούν από πολύτιμη εμπειρία και γνώσεις τα διοικητικά μας συμβούλια».

Ένα άλλο σημείο στο οποίο εστιάζονται οι αντιδράσεις αφορά στην έλλειψη ικανού αριθμού Ελλήνων στελεχών που να έχουν όχι απλά «διεθνή εμπειρία», όπως ζητά ο SSM, αλλά και εμπειρία της… ελληνικής αγοράς, όπως αυτή λειτουργεί σήμερα -και μάλιστα αρκετή για θέσεις υψηλού επιπέδου. Ομοίως δε, καυτηριάζουν το γεγονός ότι η αναζήτηση στελεχών στη διεθνή αγορά «σκοντάφτει» στις αναλογικά χαμηλές αμοιβές που μπορούν να προσφέρουν οι ελληνικές τράπεζες.

«Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος», υπογραμμίζει άλλο τραπεζικό στέλεχος, «να βρεθεί το τραπεζικό σύστημα στελεχωμένο με ανθρώπους που δεν έχουν γνώση της ελληνικής αγοράς, διότι κάθε αγορά είναι διαφορετική, αλλά και ανθρώπους που είτε θα βρίσκονται κοντά στη σύνταξη, οπότε θα έρθουν εδώ για να τελειώσουν όμορφα την καριέρα τους, είτε θα είναι εν γένει άπειροι ή παραγνωρισμένοι και θα έρθουν εδώ ρισκάροντας πολλά, μήπως και φτιάξουν όνομα».

Στο σημείο αυτό, σημειώνει δε με νόημα ότι «με ανοικτό το θέμα των κόκκινων δανείων αλλά και τη γενικότερη οικονομική συγκυρία, πρόσωπα ικανά, με πολύ μεγάλη εμπειρία στο τραπεζικό σύστημα -και το ελληνικό-, δεν εμφανίζονται πρόθυμα να αναλάβουν υψηλές διοικητικές θέσεις στις ελληνικές τράπεζες, ακριβώς λόγω των δυσκολιών και των ιδιομορφιών που παρουσιάζει το εγχείρημα!

«Άρα ποιοι ακριβώς θα έρθουν;» καταλήγει και διερωτάται, «μήπως τελικά κάποιοι που θα προκύψουν, θα έχουν και άλλη ατζέντα; Διότι όσα συνέβησαν με την περίπτωση Θωμόπουλου στην Πειραιώς (σ.σ. εννοεί τις ανοικτές υπέρ του παρεμβάσεις από το αμερικανικό fund Paulson και την κόντρα με τη διοίκηση της Πειραιώς) δείχνουν ότι κάποιοι μέτοχοι τραπεζών μπορεί να έχουν πολλά στο πίσω μέρος του μυαλού τους. Ιδίως τώρα που ξεκινά το μεγάλο παιχνίδι με τις πωλήσεις κόκκινων αλλά και ενήμερων δανείων».

Με αυτό τον τρόπο θίγεται εν τέλει και η ευρύτερη στρατηγική σημασία των εξελίξεων στο τραπεζικό σύστημα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σχεδόν όλες οι χώρες επιδιώκουν να έχουν τράπεζες υπό «εθνικό έλεγχο», είτε αυτές είναι κρατικές, είτε και ιδιωτικές. Διότι οι τράπεζες έχουν τον ρόλο του συστήματος κυκλοφορίας του «αίματος» στο «σώμα» της κάθε οικονομίας και συνδέονται στενά με την υλοποίηση οικονομικών πολιτικών και τη διατήρηση «εθνικών συμφερόντων» στον επιχειρηματικό τομέα, με άμεσες επιπτώσεις σε θέματα όπως η απασχόληση και η διατήρηση/εκμετάλλευση συγκριτικών πλεονεκτημάτων.

Άρα, η «αποξένωσή» τους, έστω και με έμμεσο τρόπο, έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διαμόρφωση του μελλοντικού επιχειρηματικού τοπίου στην Ελλάδα, αλλά και στη δυνατότητα της χώρας να ασκήσει την οικονομική της πολιτική.