Επαγγελματικά Ταμεία και «ψαλιδισμένες» συντάξεις

Δημοσίευμα του Euro2day.gr στις 20 Μαΐου μιλούσε για την κυβερνητική πρόθεση να εμπλέξει -κάτω από προϋποθέσεις- τις ασφαλιστικές εταιρείες στο δεύτερο πυλώνα ασφάλισης (επαγγελματικά ταμεία).

Λίγες ημέρες αργότερα, ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Γιώργος Προβόπουλος προέβλεψε το ολοένα και χαμηλότερο ποσοστό αναπλήρωσης του εισοδήματος από το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης, θεωρώντας ως κρίσιμης σημασίας ζήτημα την ανάπτυξη του δεύτερου ασφαλιστικού πυλώνα στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, γίνεται σαφές πως η διασφάλιση ενός «αξιοπρεπούς» εισοδήματος κατά την λεγόμενη τρίτη ηλικία, απαιτεί και την πρόσθετη και έγκαιρη αποταμίευση από τον ίδιο τον ασφαλισμένο.

«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να ενημερωθούν οι πολίτες για το ύψος της σύνταξης που μπορούν να περιμένουν από το κοινωνικό σύστημα ασφάλισης» δήλωσε στο συνέδριο Money Conference η κα Μαργαρίτα Αντωνάκη, γενική διευθύντρια της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδας και ο πρόεδρος της International Life κ. Μιλτιάδης Νεκτάριος (στο ίδιο συνέδριο) προχώρησε στην παράθεση στοιχείων σχετικά με το περιβόητο ποσοστό αναπλήρωσης, δηλαδή το ποσοστό του εργασιακού του εισοδήματος που θα εισπράττει ο συνταξιούχος.

Ενώ λοιπόν είναι διεθνώς επιθυμητό ένα ποσοστό αναπλήρωσης της τάξεως του 75%, στην Ελλάδα πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το ποσό αυτό έφτανε στο 99% και ήταν το υψηλότερο της Ευρώπης και μάλιστα προερχόμενο μόνο από τον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης!

Το 2010 υποχώρησε στο 59% και σήμερα εκτιμάται πως περιορίστηκε σε ακόμη χαμηλότερο ποσοστό, το οποίο όμως –αν προσμετρήσουμε μόνο τις δαπάνες της κοινωνικής ασφάλισης- παραμένει μεγαλύτερο από το μέσο όρο της Ευρώπης, που κυμαίνεται γύρω στο 50%!

Επίσης, παρά το «μαχαίρι» που έπεσε στις συντάξεις, αυτές εξακολουθούν να κοστίζουν μεγάλο ποσοστό του ελληνικού ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία του 2011, η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα (με σχεδόν μηδενική ιδιωτική συμμετοχή) ήταν η τρίτη σε μέγεθος μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

Τέλος, αν κάποιος συνεκτιμήσει την ιδιαίτερα άσχημη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, το πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας και τη συνεχή άνοδο του μέσου όρου ζωής, τότε καθίσταται προφανές το γιατί ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος προχώρησε σε εκτιμήσεις για δραστική υποχώρηση του ποσοστού αναπλήρωσης του εισοδήματος από το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης στο μέλλον.

Η επόμενη μέρα

Νόμος για τη δημιουργία επαγγελματικών ταμείων υπάρχει στην Ελλάδα από το 2002, αλλά σύμφωνα με την κα Αντωνάκη, δεν λειτούργησε αποτελεσματικά λόγω των σημαντικών περιορισμών που είχε και άφησε ουσιαστικά έξω τις ασφαλιστικές εταιρείες. Σήμερα μάλιστα εκτιμάται πως στο δεύτερο πυλώνα ασφάλισης είναι ενταγμένοι μόλις γύρω στα 12.000 άτομα.

Το σύνολο των παραγόντων της αγοράς προβλέπει πως μεγάλο ποσοστό της συνταξιοδοτικής δαπάνης θα πρέπει να καλυφθεί από τον ιδιωτικό τομέα και ειδικότερα από τον δεύτερο και τον τρίτο πυλώνα (ατομικά συνταξιοδοτικά συμβόλαια από τις υπάρχουσες ασφαλιστικές εταιρείες).

Στο εξωτερικό, πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης περίπου 22 τρισ. δολάρια ήταν τοποθετημένα σε συνταξιοδοτικά ταμεία (pension funds), όταν τα αντίστοιχα ποσά για τα αμοιβαία κεφάλαια και τις ασφαλιστικές εταιρείες ήταν 20 και 18 τρισ. δολάρια.

Το βέβαιο είναι ότι όλοι αναγνωρίζουν πως θα πρέπει να υπάρξει ουσιαστικός διάλογος για το θέμα και να ληφθούν οι απαραίτητες αποφάσεις από την πολιτεία. «Συστήματα υπάρχουν πολλά και κάθε χώρα διαλέγει αυτό που της ταιριάζει. Στην Ελλάδα, όλο συζητάμε και συζητάμε. Απαιτείται ουσιαστικός διάλογος και λήψη αποφάσεων», υποστηρίζει η κα Αντωνάκη.

Μερικά από τα ζητήματα που θα πρέπει να τεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, είναι:

• Θα υπάρξουν φορολογικά κίνητρα από την πλευρά της πολιτείας και αν ναι, ποια θα είναι αυτά; Ποιο χρονικό ορίζοντα θα έχουν αυτά και πόσο εύκολο είναι να δοθούν σε περίοδο έντονης δημοσιονομικής στενότητας όπως η τρέχουσα;

• Θα προσφέρουν τα επαγγελματικά ταμεία «εγγυημένες παροχές», ή το ύψος της σύνταξης θα είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά και μόνο των επενδυτικών αποδόσεων; (στη δεύτερη περίπτωση θα έχουμε ανταγωνισμό μεταξύ ΑΕΔΑΚ και ασφαλιστικών εταιρειών).

• Θα νομοθετήσει το ελληνικό Δημόσιο έτσι ώστε σταδιακά να γίνει μια μετατόπιση των ασφαλιστικών εισφορών από το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης στα επαγγελματικά ταμεία;

Σύμφωνα με κύκλους της ασφαλιστικής αγοράς, οι εταιρείες του κλάδου θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σοβαρό ρόλο στη διαχείριση των επενδυτικών ταμείων, ιδίως μάλιστα καθώς η υιοθέτηση των αρχών του Solvency II κατά τα επόμενα χρόνια, σημαίνει ουσιαστικά μεγαλύτερα κεφάλαια, καλύτερη διοίκηση και μεγαλύτερη διαφάνεια.