Ψευδές το δίλημμα λιτότητα ή ανάπτυξη

Ο στόχος είναι διπλός και η παγκόσμια κοινότητα πρέπει να προχωρήσει σε εναρμόνιση της διεθνούς πολιτικής ώστε να αντιμετωπιστούν οι βαθιές θεσμικές αλλαγές και οι κοινωνικές τριβές που θα έρθουν.

Δημοσιεύθηκε: 25 Ιουνίου 2010 - 11:06

Mohamed El-Erian*

Σε αυτήν τη συνάντηση του G20 θα συζητηθεί -αλλά δεν θα λυθεί- το φλέγον ζήτημα που έχει προκύψει από τον συνδυασμό αυξανόμενων χρεών και ελλειμμάτων στις βιομηχανικές χώρες, δεδομένου ότι πολλοί πλέον αναγνωρίζουν πως ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωποι με μια κατάσταση υποτονικής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας.

Στη μία πλευρά βρίσκεται το στρατόπεδο όσων υποστηρίζουν «Ανάπτυξη Τώρα», με το επιχείρημα ότι η επέκταση είναι προϋπόθεση για να εξυπηρετηθεί η διατήρηση του χρέους. Χωρίς ανάπτυξη, τα φορολογικά έσοδα εξανεμίζονται, οι επενδύσεις τρέπονται σε φυγή και η εξυπηρέτηση των μελλοντικών δανειακών υποχρεώσεων είναι πιο δύσκολη. Αυτό το στρατόπεδο απεχθάνεται την ευρωπαϊκή στροφή στη δημοσιονομική λιτότητα, αμφισβητεί τον σκληρό βρετανικό προϋπολογισμό που ανακοινώθηκε την Τρίτη και καλεί χώρες όπως η Γερμανία να υιοθετήσουν επεκτατική πολιτική. Ορισμένοι προτρέπουν την εφαρμογή επιπλέον δημοσιονομικών κινήτρων ακόμη και σε χώρες με υψηλά ελλείμματα όπως οι ΗΠΑ.

Εναντίον τους βρίσκεται το στρατόπεδο όσων υποστηρίζουν «Αυστηρότητα Τώρα». Επισημαίνουν την επιδείνωση της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας και τονίζουν ότι (παρά το ευρωπαϊκό πακέτο διάσωσης) οι τίτλοι της Ελλάδας και της Ισπανίας βρίσκονται σε ανησυχητικά επίπεδα. Ανησυχούν ότι ενδεχόμενο κύμα ρευστοποιήσεων στην αγορά ομολόγων και στα χρηματιστήρια θα αποτρέψει νέες επενδύσεις και θα επιδεινώσει τα δανειακά προβλήματα πολλών χωρών. Για όσους υποστηρίζουν αυτό το στρατόπεδο, η απαίτηση των ΗΠΑ για αναβολή των δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων είναι ανεύθυνη. Αντιθέτως, ζητούν περικοπές στους προϋπολογισμούς προς χαμηλότερα επίπεδα κινδύνου ώστε να αποσοβηθεί το ρίσκο αναδιάρθρωσης χρεών.

Και οι δύο πλευρές έχουν δίκιο και οι δύο έχουν άδικο. Ο αντίκτυπός τους θα διατηρηθεί μέχρις ότου και οι δύο κατανοήσουν ότι αυτή η συζήτηση είναι ημιτελής. Η συζήτηση αυτή έχει στενό ιστορικό ορίζοντα, εξετάζει ενδελεχώς το παρελθόν των βιομηχανικών χωρών αλλά όχι τόσο την εμπειρία των αναδυόμενων οικονομιών.

Οι βιομηχανικές χώρες πρέπει να αποδεχτούν ως γενικό κανόνα ότι τόσο οι δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις όσο και η υψηλότερη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη είναι δίδυμοι στόχοι πολιτικής. Η ισορροπία ανάμεσά τους μπορεί να αλλάζει. Ορισμένες, όπως η Ελλάδα, χρειάζονται άμεσα δημοσιονομική λιτότητα. Άλλες, όπως η Γερμανία, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, μπορεί να έχουν περισσότερο χώρο κινήσεων, αλλά ούτε εκείνες μπορούν να κυνηγούν μόνο έναν από τους δύο στόχους.

Για την επίτευξη και των δύο στόχων, οι χώρες θα πρέπει γρήγορα να εφαρμόσουν αυτό που κάποτε ήταν γνωστό στις αναδυόμενες οικονομίες ως «δεύτερη γενιά θεσμικών μεταρρυθμίσεων». Αυτές βασικά αφορούν στην ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ανταπόκρισης των δυτικών οικονομιών, των οποίων τα συγκριτικά πλεονεκτήματα έχουν εξανεμιστεί και τώρα βλέπουν τους πληθυσμούς τους να βρίσκονται τοποθετημένοι στη λάθος πλευρά εν μέσω σημαντικών παγκόσμιων αλλαγών.

Για να τετραγωνίσει κανείς τον κύκλο της ανάπτυξης και της δημοσιονομικής σταθερότητας απαιτούνται πολιτικές που επικεντρώνονται στη μακροπρόθεσμη βελτίωση της παραγωγικότητας και στην άμεση ενίσχυση εκείνων που μένουν πίσω. Αυτό σημαίνει ότι πρώτα ενισχύεται το ανθρώπινο κεφάλαιο, συμπεριλαμβανομένων της επανεκπαίδευσης μέρους του ανθρώπινου δυναμικού και της βελτίωσης της εργατικής κινητικότητας. Τότε, απαιτείται νέα έμφαση στις υποδομές και στις τεχνολογικές επενδύσεις με μεγαλύτερη στήριξη στα επιστημονικά επιτεύγματα που υπόσχονται βελτίωση της παραγωγικότητας. Τέλος, όλα τα έθνη πρέπει να ξεκινήσουν μια ειλικρινή εκτίμηση των κοινωνικών τριβών που θα έρθουν τα επόμενα χρόνια. Σε ορισμένες χώρες (όπως οι ΗΠΑ) αυτό σημαίνει επείγουσα ενίσχυση των κοινωνικών δικτύων ασφαλείας.

Η εμπειρία από τις αναδυόμενες οικονομίες μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τέτοιες μεταρρυθμίσεις είναι δύσκολο να σχεδιαστούν και πολιτικά επώδυνο να εφαρμοστούν. Συχνά συνεπάγονται βραχυπρόθεσμο πόνο για το μακροπρόθεσμο όφελος. Και είναι πιο δύσκολη η εφαρμογή τους τώρα που ο εντυπωσιακός πολυεθνικός συντονισμός που σφραγίστηκε τον Απρίλιο του 2009 στη συνάντηση του G20 αντικαταστάθηκε από μη συντονισμένες εθνικές προσπάθειες και πολυλογίες.

Παρ' όλα αυτά, χωρίς αυτές τις κινήσεις, οι βιομηχανικές χώρες θα βρεθούν στην ασταθή πλευρά ενός κόσμου πολλών ταχυτήτων. Κάποιες, όπως η Ελλάδα, θα προσπαθήσουν να προχωρήσουν σε φιλόδοξες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις που δεν θα αποδώσουν λόγω της ταχύτατα συρρικνούμενης οικονομίας. Άλλες, και κυρίως η Βρετανία, θα πιέσουν προς δημοσιονομικές ρυθμίσεις και θεσμικές μεταρρυθμίσεις. οι χώρες μιας τρίτης ομάδας, όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ, έχουν περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστούν, αλλά βρίσκονται εγκλωβισμένες στο γνωστό δίλημμα και ανήμπορες να συνεργαστούν ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα: δημοσιονομική σταθερότητα αλλά με δυναμική και διατηρήσιμη ανάπτυξη.

Ο κόσμος βρίσκεται ενώπιον βαθιών θεσμικών αλλαγών, αλλά οι ηγέτες του έχουν εγκλωβιστεί σε μια κοντόφθαλμη, κυκλική νοοτροπία. Μέχρις ότου ξεφύγουν από αυτήν, θα παρακολουθούμε άκαρπες συζητήσεις, ταλαντεύσεις στις εθνικές πολιτικές και επιζήμια έλλειψη εναρμόνισης της παγκόσμιας πολιτικής. Χωρίς δράση, το μέλλον θα είναι απογοητευτικό για την παγκόσμια ανάπτυξη και τις περιοδικές εθνικές κρίσεις χρεών. Ας ελπίσουμε ότι τουλάχιστον τα δύο στρατόπεδα θα μπορέσουν να ενωθούν.

*Ο κ. Mohamed El-Erian είναι διευθύνων σύμβουλος της Pimco.

© The Financial Times Limited 2010. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation