Δεν μπορεί κανείς να αδικήσει όσους, με αφορμή τα τεκταινόμενα στον Περσικό Κόλπο, μιλούν για κοσμογονικές αλλαγές, οι οποίες θα επηρεάσουν το παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό της επόμενης εικοσαετίας. Με αυτό το δεδομένο, η επιτυχέστερη ίσως παράθεση των γεγονότων ανήκει-όπως συνήθως- στον ιστορικό του μέλλοντος.

Διεθνείς αναλυτές κάνουν ωστόσο λόγο για ορατές ανακατατάξεις, που στο πλαίσιο της realpolitik, όπως αυτή διαμορφώνεται στη χαραυγή του 21ου αιώνα, είναι απαραίτητο να επισημανθούν στο παρόν.

Η αμερικανική πλευρά

Μέχρι στιγμής οι προσδοκίες της αμερικανικής πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας αναφορικά με την επιχείρηση απελευθέρωσης του Ιράκ δεν εκπληρώνονται. Το χρονοδιάγραμμα λήξης των επιχειρήσεων ”ξεχειλώνει”, οι προβλέψεις για το κόστος χαρακτηρίζονται υπερ-συντηρητικές, ενώ οι Αμερικανοί επιτελείς προσανατολίζονται στην αποστολή ενισχύσεων 130.000 ανδρών. Και όλα αυτά, με το δυσκολότερο κομμάτι της επιχείρησης -την κατάληψη πόλεων- να τοποθετείται στο μέλλον.

Τι έχουν καταφέρει λοιπόν οι ΗΠΑ και τι περιμένουν;

Οι περισσότεροι παρατηρητές των γεγονότων συμφωνούν πως το σημαντικότερο κατόρθωμα της αμερικανικής στρατηγικής είναι η διάσπαση της ”ενιαίας” Ευρώπης σε δύο, τουλάχιστον, μέτωπα. Στα μελλοντικά οφέλη για τις ΗΠΑ, το κόστος των οποίων ίσως αποδειχθεί υπέρμετρο, πρέπει ακόμη να συμπεριληφθεί η διαφύλαξη της συνεχούς ροής του πετρελαίου, χωρίς αυτή να εξαρτάται από τις αστάθειες που χαρακτηρίζουν τη Μ. Ανατολή.

Το Ιράκ είναι η δεύτερη σε αποθέματα πετρελαίου χώρα παγκοσμίως. Μια χώρα, μάλιστα, της οποίας το υπέδαφος έχει μόλις κατά το 10% εξερευνηθεί και για την οποία λέγεται ότι ”βρίσκεις πετρέλαιο σε βάθος... 20 μέτρων”. Η μέχρι τώρα εκμετάλλευση των πηγών του Ιράκ ήταν γαλλική και εσχάτως ρωσική υπόθεση, γεγονός που, αναμφισβήτητα, οι αμερικανικές επιχειρήσεις έβρισκαν δυσάρεστο.

ΗΠΑ vs Ευρώπης

Οι γαλλικές επενδύσεις της δεκαετίας του ’80, τόσο σε τηλεπικοινωνιακές όσο και σε πετρελαϊκές δραστηριότητες, δικαιολογούν απόλυτα το ”βέτο” που το Παρίσι πρόταξε στην προπολεμική διπλωματική ”αρένα”. Τώρα, ο άξονας Γαλλίας-Γερμανίας πασχίζει, υπό την... αιγίδα του ΟΗΕ, να εξασφαλίσει κομμάτι της πίτας για την ανοικοδόμηση της χώρας, προσφέροντας κατά πολλούς ακόμη και ένα είδος... μεταπολεμικής συναίνεσης.

Το επόμενο πεδίο αντιπαράθεσης, σχολιάζουν τις τελευταίες ημέρες διεθνείς αναλυτές είναι και πάλι το Συμβούλιο Ασφαλείας. Αυτή τη φορά όμως στο επίκεντρο θα βρεθεί το κατά πόσον οι ευρωπαϊκές δυνάμεις θα θα τορπιλίσουν τις αμερικανικές μεταπολεμικές απόπειρες για διεθνή αναγνώριση του πολιτικού συνοθυλεύματος που θα προκύψει από την αμερικανική κατοχή.

Το ζήτημα είναι κρίσιμο, καθώς, όπως ορθά παρατήρησε ο Κ. Πάουελ τη Δευτέρα, από τη νομιμοποίηση εκ μέρους του ΟΗΕ θα εξαρτηθεί το αν το μεταπολεμικό Ιράκ θα έχει τη δυνατότητα έκδοσης νομίσματος και εμπορικών συναλλαγών- θέμα που άπτεται της οικονομικής του επιβίωσης.

”Ο εν εξελίξει οικονομικός πόλεμος μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης δεν είναι υπερβολή. Είναι πραγματικότητα”, έλεγε πρόσφατα Γερμανός διαχειριστής κεφαλαίων. Και φαίνεται να έχει δίκιο. Η διαμάχη των δασμών που ξανάρχεται στο προσκήνιο, τα ”αφελή” μποϊκοτάζ, αλλά και οι -τις περισσότερες φορές- τεχνητές διακυμάνσεις στην ισοτιμία δολαρίου-ευρώ, που μεταβάλλουν την εικόνα των εισαγωγών-εξαγωγών, αποτελούν τα προφανέστερα ”όπλα” της υπόγειας δυτικής ”κόντρας”.

Η Μ. Βρετανία

Σε ”τεντωμένο σκοινί” βαδίζει, όμως, σύμφωνα με πολιτικές αναλύσεις έγκυρων ευρωπαϊκών και αμερικανικών φύλλων, και η Μ. Βρετανία. Η στάση της Γηραιάς Αλβιόνος τη θέτει προ του υπολογίσιμου κινδύνου να απομακρυνθεί έτι περισσότερο από τις ακτές της ηπειρωτικής Ευρώπης, κάτι που κοινή γνώμη και οικονομολόγοι θεωρούν αντίθετο με τα αγγλικά εθνικά συμφέροντα.

Στην περίπτωση που οι Βρετανοί θα επιθυμούσαν να απεμπλακούν από την αστερόεσσα, θα έπρεπε διά μιας να αποτάξουν και τον μεγαλοϊδεατισμό εκατονταετιών. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν τώρα τον ρόλο της Μ. Βρετανίας ως ”συμβιβαστικό”. Ο Τ. Μπλερ έχει, λένε, επιδοθεί σε αγώνα δρόμου, ώστε να πείσει τον Αμερικανό πρόεδρο ότι η εμβάθυνση του ρήγματος με την Ευρώπη δεν θα είναι συμφέρουσα για κανέναν.

Ο τουρκικός γρίφος

Και αν οι προθέσεις όλων των μεγάλων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσίας, είναι στην ουσία τους ασαφείς, το μεγάλο αίνιγμα ακούει στο όνομα Τουρκία.

Η γειτονική μας χώρα έχει διχάσει τους αναλυτές, καθώς μερίδα αυτών εκτιμά την τουρκική στάση ως πρωτοφανή ”διπλωματική γκάφα μιας άπειρης κυβέρνησης”, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για ”συνέπεια στην ευρωπαϊκή στροφή της Άγκυρας”.

Το ”όχι” των Τούρκων στη διέλευση των 60.000 Αμερικανών από το έδαφός τους κόστισε και θα κοστίσει στη δυτική συμμαχία. Όσο οι επιχειρήσεις με στόχο τη Βαγδάτη θα ”βαλτώνουν”, η Ουάσιγκτον θα επιθυμεί σφοδρότερα να είχε από την πρώτη ημέρα του πολέμου ανοικτό το Βόρειο Μέτωπο. Και, ως γνωστόν, η αμερικανική διπλωματία δύσκολα μεταστρέφει

την άποψή της...

Τι περιμένει όμως η κυβέρνηση Ερντογάν από τη διάρρηξη των σχέσεων με τον ”θείο Σαμ”; ”Μα, την επίρρωση της ευρωπαϊκής της προοπτικής”, απαντούν με ευκολία ανεπίσημοι πολιτικοί κύκλοι της γείτονος. Αυτό το ”στοίχημα” είναι διπλό, συνεχίζουν.

Για την Τουρκία μένει να αποδειχθεί ότι έκανε τη σωστή επιλογή, ειδικά τώρα, που τυχόν υπέρμετρη δραστηριοποίηση του Κούρδων του Ιράκ ίσως ξυπνήσει τάσεις ανεξαρτησίας και στους Κούρδους που διαβιούν στα εδάφη της, τις οποίες -κατά πάσα πιθανότητα- θα κληθεί να αντιμετωπίσει χωρίς τις αμερικανικές πλάτες.

Για τη δε ”παλαιά Ευρώπη”, η πρόκληση είναι επίσης υπαρκτή, καθώς, ίσως για πρώτη φορά, καλείται να δείξει ότι είναι σε θέση να προστατέψει αυτούς που επιλέγουν την κηδεμονία της.



Δημήτρης Γλύστρας