Κατά περίπου 20 φορές αναπτύχθηκε η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια στην περίοδο 1990 και 2000, φτάνοντας σε μια παραγωγή πάνω από 103.000 τόνους το 2002, που αντιστοιχεί στο 57% της παγκόσμιας παραγωγής υδατοκαλλιέργειας αυτών των ειδών, αναφέρει σε μελέτη του ο δρ Πάνος Χριστοφιλογιάννης.

Η μελέτη εκπονήθηκε με την ευκαιρία της 37ης γενικής συνέλευσης της συνομοσπονδίας των Ευρωπαίων Υδατοκαλλιεργητών (FEAP) που θα πραγματοποιηθεί στην Ύδρα μεταξύ 19 και 21 Μαΐου 2005.

Στη συνέλευση πρόκειται να παρασταθούν ο επίτροπος Αλιείας της Ε.Ε., ο πρόεδρος του FEAP κ. Γιάννης Στεφανής και σειρά επισήμων σε συνδυασμό με 31 εθνικές ενώσεις υδατοκαλλιεργητών από 23 ευρωπαϊκά κράτη που συμβάλλουν περισσότερους από 1,3 εκατομμύριο τόνους ψαριών στις ευρωπαϊκές αγορές, με συνολική αξία περίπου 4 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τον δρα Χριστοφιλογιάννη, το 2000 ο αριθμός των επιχειρήσεων θαλασσοκαλλιεργειών στην Ελλάδα που παρείχαν άμεση ή έμμεση εργασία σε περίπου 10.000 εργαζομένους διαμορφώθηκε στις 269.

Όπως επισημαίνει, αυτή η έκρηξη της παραγωγής συνδέθηκε με κάμψη στις τιμές της τσιπούρας και του λαβρακιού, οι οποίες μειώθηκαν από 15,57 ευρώ ανά κιλό το 1989, στα 4,50 ευρώ ανά κιλό το 2000 και σε λιγότερο από 4,00 ευρώ ανά κιλό το 2002 και το 2003.

Η πτώση στην τιμή αποδίδεται εν μέρει στην αυξανόμενη παραγωγή τσιπούρας και λαβρακιού, αλλά και στο μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων στην αγορά, στο περιορισμένο μάρκετινγκ και στο φτωχό συντονισμό.

Τα αποτελέσματα της αυξανόμενης πίεσης στον τομέα οδήγησαν, όμως, σε μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων υδατοκαλλιέργειας (υποχώρησαν στις 167 το 2002), εξαιτίας είτε των πτωχεύσεων είτε των συγχωνεύσεων, αλλά και της πίεσης να καθετοποιηθεί η παραγωγή, από την παραγωγή των ιχθυοτροφών, στην παραγωγή γόνου, την εκτροφή και τη διανομή του τελικού προϊόντος στις αγορές.

Ο αριθμός των εταιρειών σήμερα έχει μειωθεί σημαντικά (παρέμεινε στις 167 το 2003), είτε λόγω της αναστολής λειτουργίας μονάδων είτε λόγω των συγχωνεύσεων και εξαγορών από τις μεγαλύτερες μονάδες του κλάδου, επισημαίνει ο δρ Χριστοφιλογιάννης.

Εξάλλου, σημειώνεται πως το 80% της ελληνικής παραγωγής τσιπούρας και λαβρακιού θαλασσοκαλλιέργειας εξάγεται, κυρίως στην Ιταλία και την Ισπανία, αποτελώντας την τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγική δραστηριότητα μετά το ελαιόλαδο και τον καπνό, με αποτέλεσμα να αξιώνουν στρατηγικό ρόλο στην εξαγωγική πολιτική της χώρας.

Το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής παραγωγής και συγκεκριμένα της τάξης του 95% αφορά στην τσιπούρα και το λαβράκι, ενώ τα υπόλοιπα είδη παράγονται σε μικρές ποσότητες.

Επισημαίνεται πάντως πως υπάρχει ισχυρή πίεση για τη διαφοροποίηση των εκτρεφόμενων ειδών, ενώ σημειώνεται πως τα περισσότερα από τα ”νέα είδη” που παράγονται μέχρι σήμερα είναι πολύ κοντινά με το λαβράκι και την τσιπούρα ώστε να μπορέσουν να έχουν διαφορετική τοποθέτηση στην αγορά, με συνέπεια να υπάρχει επιτακτική ανάγκη συνεχούς εφαρμοσμένης έρευνας σε αυτό τον τομέα.

Ο δρ Χριστοφιλογιάννης συμπληρώνει ότι στην Ελλάδα ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας απασχολεί άμεσα ή έμμεσα πάνω από 10.000 ανθρώπους, συχνά σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές όπου δεν υπάρχουν άλλες μορφές απασχόλησης.

Συμβάλλει δε στην αποκέντρωση της οικονομίας, καθώς οι περιοχές παραγωγής είναι διασπαρμένες σε όλη τη χώρα, τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα όσο και σε όλες τις ομάδες νησιών.

Παράλληλα, σημειώνεται πως το συνεχώς αυξανόμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον για τη θαλασσοκαλλιέργεια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (με την Τουρκία να καθίσταται δεύτερη δύναμη στη Μεσόγειο με πολύ γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης και χαμηλό κόστος εργατικών), οδηγεί τις εταιρείες του κλάδου σε εντατική προσπάθεια μείωσης του κόστους παραγωγής.

Αυτό επιδιώκεται με την υιοθέτηση οικονομιών κλίμακας, αλλά ακόμη παραμένουν κενά στην εφαρμογή νέων στρατηγικών παραγωγής και διαχείρισης.

Σε ό,τι αφορά την παραγωγή υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα, δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί, λόγω της έλλειψης έγκυρων επίσημων στατιστικών, οι οποίες για παράδειγμα αναφέρουν την παραγωγή τσιπούρας και λαβρακιού το 2002 στους 64.700 τόνους, ενώ αναλυτές και ειδικοί του κλάδου την τοποθετούν στο πιο ρεαλιστικό επίπεδο των 103.000 τόνων.

Από την άλλη, τα στοιχεία του FEAP από το 1997 μέχρι το 2002 υποδηλώνουν στασιμότητα της παραγωγής χελιών στους 500 τόνους και της πέστροφας μεταξύ 2.500 και 3.500 τόνων.

Αναφορικά με την αξία του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας έχει υπολογιστεί γύρω στα 330 εκατομμύρια ευρώ για το 2002 (FEAP), παρόλο που μπορεί να υποεκτιμάται μέχρι και κατά 60%.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο γόνος τσιπούρας και λαβρακιού αποτελεί σημαντική παράμετρο της αξίας της παραγωγής υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα, περίπου 16%.

Η Ελλάδα αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό γόνου αυτών των ειδών με περίπου το 50% της μεσογειακής παραγωγής. Στην αγορά του γόνου, παρά το γεγονός ότι αποτελεί τον κύριο παραγωγό στη Μεσόγειο, η Ελλάδα είναι ελλειμματική εισάγοντας περίπου 20 εκατομμύρια ιχθύδια ετησίως, κυρίως από Ιταλία και Γαλλία.

Σχετικά με την ετήσια κατανάλωση ψαριών ανά άτομο στην Ελλάδα, είναι περίπου 25Kg (FAO) και από αυτή μόνο 2.1 Kg είναι τσιπούρα ή λαβράκι.

Αυτό σημαίνει ότι η συνολική ετήσια κατανάλωση είναι περίπου 275 χιλιάδες τόνοι (πληθυσμός περίπου 11 εκατομμύρια) και ότι η υδατοκαλλιέργεια συμβάλλει λιγότερο από 10%, ενώ μια τάση μέτριας ανόδου αναμένεται τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Τέλος, σημειώνεται πως η ελληνική παραγωγή αφορά κυρίως εξαγωγές. Ειδικότερα, η Ιταλία και η Ισπανία απορρόφησαν το 2002 περίπου 47.000 τόνους από το σύνολο των 70.000 τόνων που εξήχθησαν.

Η υπόλοιπη ποσότητα διατέθηκε στην ελληνική αγορά μέσω των supermarkets και των παραδοσιακών ιχθυοπωλών.

Αναφέρεται παράλληλα πως η τάση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι ότι οι αλυσίδες μεγάλων supermarkets γίνονται το κύριο όχημα για την παρουσίαση ψαριών υδατοκαλλιέργειας στον τελικό καταναλωτή.