Η σκοτεινή πλευρά της γερμανικής οικονομίας

Oι οικονομικές επιδόσεις που επιτυγχάνει η Γερμανία κατά την τελευταία δεκαετία την έχουν εδραιώσει στην συνείδηση των Ευρωπαίων ως την «οικονομική ατμομηχανή» της ηπείρου, αλλά ένας Γερμανός οικονομολόγος προειδοποιεί επίμονα ότι πίσω από τα υψηλά πλεονάσματα κρύβονται βαθιά ριζωμένες αδυναμίες και προβλήματα.

O Μarcel Fratzscher, πρόεδρος του οικονομικού ινστιτούτου DIW, υποστηρίζει ότι το σύγχρονο οικονομικό θαύμα της Γερμανίας είναι χτισμένο σε αδύναμα θεμέλια και απευθύνει επανειλημμένα εκκλήσεις στο Βερολίνο να αλλάξει την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής.

Στο βιβλίο του Τhe Germany Illusion και σε πληθώρα συνεντεύξεων, o κ. Fratzscher έχει αμφισβητήσει το κυρίαρχο αφήγημα ότι η οικονομική ανάπτυξη της Γερμανίας βασίζεται σε έναν τριπλό θρίαμβο: α) μια έκρηξη της απασχόλησης που επιτεύχθηκε χάρη στις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας που εφάρμοσε η κυβέρνηση Σρέντερ στις αρχές της περασμένης δεκαετίας β) στην υπεροχή στον τομέα των εξαγωγών λόγω των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων και γ) στον ισοσκελισμένο ομοσπονδιακό προϋπολογισμό.

Οι Γερμανοί κάνουν καλά που νιώθουν περήφανοι για τα επιτεύγματα αυτά, επισημαίνει ο κ. Fratzscher, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουν τα προβλήματα που καλύπτουν, με κυριότερο την έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η μείωση της ανεργίας σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ημιαπασχόληση και σε επισφαλείς μορφές εργασίας. Περίπου το 20% των θέσεων εργασίας στη Γερμανία αντιστοιχούν σε άτυπες μορφές απασχόλησης, κάτι που σημαίνει είτε πολύ χαμηλούς μισθούς, ημιαπασχόληση ή προσωρινή απασχόληση. Το αντίστοιχο ποσοστό στη Γαλλία είναι μόλις 10%.

Αυτό εξηγεί σύμφωνα με τον κ. Fratzscher και το εκ πρώτης όψεως παράδοξο γεγονός ότι ενώ η ανεργία μειώνεται, αυξάνεται το ποσοστό της σχετικής φτώχειας.

Tην ίδια στιγμή, η επιτυχία στον τομέα των εξαγωγών δεν προήλθε από την αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά από την συγκράτηση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα. Εν τω μεταξύ, ο τομέας των μη εξαγώγιμων αγαθών και υπηρεσιών πάσχει από σοβαρό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Στους τομείς αυτούς είναι που εμφανίζεται το πρόβλημα των επισφαλών μορφών απασχόλησης και των χαμηλών μισθών. Ο κ. Fratzcher επισημαίνει ότι μια από τις αιτίες είναι πως οι τομείς αυτοί επιβαρύνονται από πολύ υψηλούς ρυθμιστικούς φραγμούς και δεν προσελκύουν επενδύσεις.

Όσον αφορά τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, ο κ. Fratzscher τονίζει πως ευνοήθηκε από τη μείωση του κόστους δανεισμού σε ένα περιβάλλον ιστορικά χαμηλών επιτοκίων.

Το κυρίαρχο αφήγημα για το «γερμανικό θαύμα» έχει οδηγήσει τους Γερμανούς να πιστεύουν σε τρεις ψευδαισθήσεις, προειδοποιεί ο κ. Fratzscher. Η πρώτη είναι πως η Γερμανία θα παραμείνει ισχυρή αρκεί να συνεχίσει να ακολουθεί την ίδια πολιτική. Η δεύτερη είναι πως δεν έχει πραγματικά ανάγκη την ευρωζώνη. Η τρίτη είναι πως οι Γερμανοί φορολογούμενοι ήταν τα πραγματικά θύματα των διασώσεων άλλων χωρών της ευρωζώνης.

O κ. Fratzscher υπογραμμίζει ότι ισχύει το ακριβώς αντίθετο και ότι το Βερολίνο θα πρέπει να αποδεχθεί τις ευθύνες που αναλογούν στο μέγεθος της γερμανικής οικονομίας και να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης για την Ευρώπη.

Ωστόσο, οι πολιτικές εξελίξεις στη Γερμανία δεν ευνοούν σύμφωνα με τον ίδιο μια τέτοια προσέγγιση. Όπως δήλωσε σε συνέντευξη που έδωσε σε γερμανική εφημερίδα τη Δευτέρα, η απόφαση της Μέρκελ να μην υποβάλλει υποψηφιότητα για την αρχηγία του CDU δημιουργεί αβεβαιότητα και προκαλεί πλήγμα στην οικονομία.

Ο ίδιος απηύθυνε έκκληση στον κυβερνητικό συνασπισμό να προωθήσει τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης που έχει ζητήσει ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.