Η διχασμένη Καταλονία ψάχνει διέξοδο στις κάλπες

Λίγο μετά τη διεξαγωγή του αμφιλεγόμενου δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία, οι πολίτες της περιοχής ξαναψηφίζουν σήμερα. Οι περιφερειακές εκλογές στην Καταλονία γίνονται μόλις ενάμιση μήνα μετά την κατάλυση της τοπικής κυβέρνησης από τη Μαδρίτη, που πήρε τον άμεσο έλεγχο αρκετών υπηρεσιών.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα διαιρεμένο εκλογικό σώμα, με τα κόμματα υπέρ και κατά της ανεξαρτησίας της Καταλονίας να πετυχαίνουν παρόμοια επίπεδα δημοτικότητας.

Αν το στρατόπεδο υπέρ της ανεξαρτησίας κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών στο περιφερειακό κοινοβούλιο, ο αρχικός τους στόχος θα είναι να διαπραγματευθεί ένα «νόμιμο» δημοψήφισμα ανεξαρτησίας με την κυβέρνηση της Ισπανίας. Αλλά η Μαδρίτη είναι απίθανο να επιτρέψει ένα τέτοιο δημοψήφισμα, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μελλοντικές τριβές μεταξύ της Καταλονίας και της ισπανικής κυβέρνησης.

Η απόφαση της Μαδρίτης να επιβάλει περιφερειακές εκλογές πριν από το τέλος του έτους είχε ως στόχο να αποφευχθεί μια παρατεταμένη παρέμβαση στην Καταλονία και να μειωθεί ο κίνδυνος κοινωνικών αναταραχών και πολιτικής ανυπακοής. Από αυτή την άποψη, η στρατηγική λειτούργησε, καθώς δεν υπήρξαν σημαντικά επεισόδια στην Καταλονία.

Ωστόσο, η Μαδρίτη δεν υπέβαλε προτάσεις για θεσμικές ή οικονομικές μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν ώστε να κερδίσει την υποστήριξη των Καταλανών που επιθυμούν ανεξαρτησία. Αντ' αυτού, έχει επικεντρώσει τη στρατηγική της στην προειδοποίηση των ψηφοφόρων για τις αρνητικές πολιτικές και οικονομικές συνέπειες που θα έχει η συνέχιση της πίεσης προς την κατεύθυνση της ανεξαρτησίας. Έτσι, ενώ η Μαδρίτη ίσως μπόρεσε να κρατήσει την Καταλονία σχετικά σταθερή, το καταλανικό εκλογικό σώμα είναι σήμερα διαιρεμένο, όπως ήταν όταν εκδιώχθηκε η προηγούμενη κυβέρνησή του.

Οι βασικές γραμμές

Τρία κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας ανταγωνίζονται στις εκλογές: το κεντρώο «Together for Catalonia», το κεντρο-αριστερό «Republican Left» και το αριστερό κόμμα «Popular Unity Candidacy». Αυτά τα κόμματα έχουν όλα ασκήσει κριτική στην παρέμβαση της Μαδρίτης στους θεσμούς της Καταλονίας και έχουν καλέσει για απελευθέρωση των φυλακισμένων πρώην κυβερνητικών αξιωματούχων.

Αν και το «Together for Catalonia» και η «Republican Left» επιθυμούν να διαπραγματευτούν με τη Μαδρίτη ένα νόμιμο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, το «Popular Unity Candidacy» υποστηρίζει μια συνεχή, μονομερή ώθηση για ανεξαρτησία.

Εν τω μεταξύ, υπάρχουν και τρία κόμματα κατά της ανεξαρτησίας: οι κεντρώοι «Citizens», το κεντροαριστερό «Socialist Party of Catalonia» και το κεντροδεξιό «Popular Party». Αυτά τα κόμματα έχουν υποσχεθεί να αποκαταστήσουν την πολιτική και οικονομική σταθερότητα στην περιοχή και να διαπραγματευτούν με τη Μαδρίτη για περισσότερη χρηματοδότηση παρά για ένα δημοψήφισμα. Αντί να εστιάζουν στην ανεξαρτησία, τα κόμματα αυτά έχουν υποσχεθεί να επικεντρωθούν σε κοινωνικές πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, τα «Citizens» και «Socialist Party of Catalonia» πρότειναν τη αναθεώρηση του ισπανικού Συντάγματος για την παροχή μεγαλύτερης αυτονομίας και οικονομικών πόρων στην Καταλονία.

Στη μέση βρίσκεται η «Catalonia in Common-We Can», μια συμμαχία κεντροαριστερών κομμάτων που προσπάθησε να παραμείνει ανάμεσα στα στρατόπεδα «υπέρ» και «κατά» της ανεξαρτησίας. Αν και η συμμαχία επικρίνει την ισπανική κυβέρνηση και υπερασπίζεται το δικαίωμα της Καταλονίας να αποφασίσει για το μέλλον της, το κόμμα είναι διχασμένο εσωτερικά για την ανεξαρτησία. Επειδή οι εκλογές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ιδιαίτερα κατακερματισμένο κοινοβούλιο, η «Catalonia in Common-We Can» θα μπορούσε να γίνει ο «βασιλιάς» στις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Τα εμπόδια 

Ακόμη και με ένα διαιρεμένο εκλογικό σώμα της Καταλονίας, είναι ακόμα πιθανό μια από τις δυο πλευρές να επικρατήσει. Λόγω του εκλογικού συστήματος της Καταλονίας και της κατανομής των περιφερειών, μια πλευρά θα μπορούσε να κερδίσει λιγότερο από το 50 τοις εκατό της λαϊκής ψηφοφορίας και να εξακολουθεί να ελέγχει περισσότερες από τις μισές έδρες στο κοινοβούλιο της περιοχής. Αυτό συνέβη το 2015, όταν τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας κέρδισαν 48 τοις εκατό των ψήφων, αλλά είχαν την πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο. Από την οπτική τους, αυτό ήταν αρκετό για να προχωρήσουν με τον οδικό χάρτη τους προς την ανεξαρτησία.

Αν τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας καταφέρουν να σχηματίσουν κυβέρνηση, θα είναι λιγότερο διατεθειμένα να κάνουν μονομερείς κινήσεις προς απόσχιση σε σχέση με την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο για τρεις τουλάχιστον λόγους. Πρώτον, η αποτυχημένη προσπάθεια ανεξαρτησίας τον Οκτώβριο έδειξε ότι οι αποσχιστές δεν διαθέτουν τους θεσμικούς ή πολιτικούς πόρους για την οικοδόμηση μιας ανεξάρτητης χώρας.

Επιπλέον, αποκαλύφθηκε ότι μεγάλο μέρος του οικονομικού κατεστημένου της περιοχής αντιτίθεται στην ανεξαρτησία όταν, φοβούμενοι την απόσχιση, χιλιάδες εταιρείες μετέφεραν τις νόμιμες έδρες τους από την Καταλονία. Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έδειξε ιδιαίτερη συμπάθεια απέναντι στους καταλανικούς σκοπούς, παρά τις υποσχέσεις από τους υπέρμαχους της ανεξαρτησίας ότι η περιοχή θα μπορεί να ενταχθεί στην ΕΕ γρήγορα (ή ακόμα και άμεσα) μετά την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας.

Εάν οι αποσχιστές κερδίσουν την πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών εδρών, αλλά λιγότερο από το 50% της λαϊκής ψηφοφορίας, σίγουρα θα είναι λιγότερο πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν τη Μαδρίτη από ό,τι ήταν την τελευταία φορά. Ενώ δεν θα σταματήσουν να θέλουν την ανεξαρτησία τους, θα απέφευγαν πιθανώς κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περισσότερες συλλήψεις αξιωματούχων ή σε αυξημένη παρέμβαση από τη Μαδρίτη, τουλάχιστον αρχικά.

Ακόμη και αν τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας κερδίσουν περισσότερο από το 50% της λαϊκής ψηφοφορίας, η πρώτη τους στρατηγική πιθανότατα θα είναι να συναντήσουν τη Μαδρίτη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αλλά όπως και πριν, η ισπανική κυβέρνηση θα αρνηθεί να εγκρίνει οποιοδήποτε νομικά δεσμευτικό δημοψήφισμα, ανοίγοντας την πόρτα σε μελλοντικές συγκρούσεις.

Οι ενάντιοι στην ανεξαρτησία

Τα κόμματα κατά της ανεξαρτησίας θα αντιμετωπίσουν επίσης σημαντικές προκλήσεις εάν κερδίσουν την πλειοψηφία των εδρών. Εκτός από την επιθυμία τους να παραμείνουν στην Ισπανία, τα κόμματα αυτά δεν έχουν κοινά στοιχεία. Οι διαφορές θα τους δυσκολέψουν στον σχηματισμό κυβέρνησης και, αν το κάνουν, θα αγωνιστούν ακόμα για να εξασφαλίσουν τις μεταρρυθμίσεις που επιθυμούν. 

Αρκετοί πολιτικοί και αναλυτές έχουν προτείνει αναθεώρηση του ισπανικού Συντάγματος όλα αυτά τα χρόνια, αλλά ο Ραχόι, ο οποίος ηγείται μιας κυβέρνησης μειοψηφίας, έχει εκφράσει σκεπτικισμό. Η αντιπολίτευσή του, από την πλευρά της, έχει αντικρουόμενες ιδέες σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να εισαχθούν. Εξαιτίας αυτού, το σημερινό πολιτικό κλίμα καθιστά απίθανη τη Συνταγματική Αναθεώρηση.

Μετά τις εκλογές, το καταλανικό περιφερειακό κοινοβούλιο θα μπορούσε να είναι τόσο κατακερματισμένο ώστε να μην είναι δυνατή καμία κυβέρνηση συνασπισμού. Εάν οι βουλευτές δεν είναι σε θέση να σχηματίσουν κυβέρνηση μετά από τρεις μήνες, οι πολίτες της περιοχής θα μπορούσαν να κληθούν να ψηφίσουν και πάλι τον Μάρτιο.

Ανεξάρτητα από το ποιος θα ηγηθεί της Καταλονίας, η περιφερειακή κυβέρνηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνέπειες από όσα προηγήθηκαν. Η καταλανική κοινωνία είναι διαιρεμένη και οι εκλογές πιθανότατα δεν θα το αλλάξουν αυτό.

Περίπου 3.000 εταιρείες έχουν μεταφέρει τη νομική τους έδρα από την Καταλονία τους τελευταίους μήνες και πρόσφατα κυκλοφόρησαν στατιστικά στοιχεία από την ισπανική επίσημη υπηρεσία στατιστικών που δείχνουν επίσης βουτιά του τουρισμού στην περιοχή, πιθανόν λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας.

Έτσι, η επόμενη καταλανική κυβέρνηση θα πρέπει, πάνω απ' όλα, να δημιουργήσει σταθερότητα. Ακόμα κι αν οι αυτονομιστές δεν καταφέρουν να σχηματίσουν κυβέρνηση ή αποφασίσουν προσωρινά να μην κάνουν μονομερείς κινήσεις, το ζήτημα της ανεξαρτησίας της Καταλονίας θα συνεχίσει να εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πολιτικό και εδαφικό μοντέλο της Ισπανίας.