«Αντέχει» προσώρας η συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας στο προσφυγικό

Παρά τις εντάσεις και τα «μπρος-πίσω», η κρίσιμη συμφωνία για το προσφυγικό μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας παραμένει σε ισχύ. Όμως, η σταθερότητα της συμφωνίας δέχεται συνεχώς πιέσεις από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και της Άγκυρας, αναφορικά με τις απτές λεπτομέρειές της, ιδιαίτερα μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία.

Τις τελευταίες ημέρες η γερμανική κυβέρνηση προσπαθεί να υποβαθμίσει την απόρρητη έκθεση για την Τουρκία που διέρρευσε στα ΜΜΕ, η οποία συντάχθηκε από το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών κατόπιν αιτήματος του κόμματος της Αριστεράς (Die Linke). Η έκθεση υπονοεί πως η Τουρκική κυβέρνηση στηρίζει ένοπλες ισλαμιστικές ομάδες στη Συρία καθώς και πολυάριθμες περιφερειακές τρομοκρατικές οργανώσεις, περιλαμβανομένων της Χαμάς και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η έκθεση υποστηρίζει επίσης πως η αυξανόμενη δύναμη της ισλαμιστικής ιδεολογίας στη χώρα, την έχει μετατρέψει σε κεντρική πλατφόρμα για τις ισλαμιστικές ομάδες στη Μέση Ανατολή.

Η Άγκυρα εξοργίστηκε και καταδίκασε την έκθεση, λέγοντας πως στοχεύει άμεσα τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την κυβέρνηση. Κατηγόρησε το Βερολίνο ότι τηρεί «δυο μέτρα και δυο σταθμά». Η τουρκική κυβέρνηση επέκρινε επίσης τη Γερμανία, διότι δεν παρέχει στήριξη στις προσπάθειες καταστολής του PKK, το οποίο η Τουρκία χαρακτηρίζει τρομοκρατικό κίνημα.

Η γερμανική κυβέρνηση έχει σε μεγάλο βαθμό αρνηθεί να σχολιάσει το περιεχόμενο της έκθεσης. Ωστόσο, στις 17 Αυγούστου, ο εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ δήλωσε πως η Τουρκία είναι σύμμαχος στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Εκπρόσωπος του υπουργείου Εσωτερικών δήλωσε πως έκθεση καταρτίστηκε από τον αναπληρωτή υπουργό Εσωτερικών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν αντιπροσωπεύει απαραιτήτως τις απόψεις του υπουργού Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ ή του υπουργού Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Από την πλευρά του, ο ντε Μεζιέρ σχολίασε πως δεν υπάρχει κάτι για το οποίο θα πρέπει να μετανιώσει για την έκθεση, όμως τόνισε πως απλώς απεικονίζει μια πτυχή της Τουρκίας.

Οι σχέσεις Γερμανίας-Τουρκίας έχουν επιδεινωθεί μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Το Βερολίνο, μαζί με άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, έχουν επικρίνει τη μετά το πραξικόπημα καταστολή στην οποία έχει προχωρήσει σε όλη την Τουρκία ο Ερντογάν, εκφράζοντας ανησυχία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Όμως, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ξεκαθάρισε τη θέση της κυβέρνησής του, δηλώνοντας πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει να τερματίσει τη συνεργασία με την Τουρκία.

Η συνεργασία επικεντρώνεται κυρίως στη συμφωνία για το προσφυγικό που έκλεισαν η Τουρκία και η ΕΕ τον Μάρτιο. Με τη συμφωνία αυτή, η Ευρωπαϊκή Ένωση υποσχέθηκε στην Τουρκία οικονομική στήριξη, απελευθέρωση της βίζας και πρόοδο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Ως αντάλλαγμα, η Άγκυρα προσέφερε βοήθεια στην αποτροπή του περάσματος μεταναστών από την Τουρκία στην Ελλάδα. Η ευρωπαϊκή πλευρά της συμφωνίας έχει καθυστερήσει.

Οι συζητήσεις για την απελευθέρωση της βίζας, το πιο πιεστικό αίτημα της Άγκυρας, θα ξεκινήσουν και πάλι όταν επιστρέψουν από τις θερινές διακοπές τους οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, τον Σεπτέμβριο. Η Τουρκία ακόμα δεν έχει υλοποιήσει ορισμένα από τα κριτήρια για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση αυτή, όμως ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε στις 15 Αυγούστου πως η Τουρκία θα εγκαταλείψει τη συμφωνία για το προσφυγικό, αν η ΕΕ δεν άρει τους περιορισμούς στην ελεύθερη μετακίνηση των Τούρκων πολιτών μέχρι τον Οκτώβριο.

Πάρα τις δύσκολες διαπραγματεύσεις και τις πολιτικές αναταραχές, πρακτικά, η συμφωνία για το μεταναστευτικό δεν έχει ακόμα καταρρεύσει και εξακολουθεί να εφαρμόζεται. Στις 16 Αυγούστου, μετεγκαταστάθηκαν στη Γερμανία από την Τουρκία 143 Σύροι και άλλοι οκτώ επέστρεψαν στην Τουρκία από την Ελλάδα στις 17 Αυγούστου, μετά την απόσυρση του αιτήματός τους για άσυλο. Και ο συνολικός αριθμός των αφίξεων φαίνεται πως έχει μειωθεί. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, τον Αύγουστο πέρασαν στην Ελλάδα από την Τουρκία μόλις 1.718 μετανάστες, σε σύγκριση με τους 107.843 που είχαν περάσει τον Αύγουστο του 2015.

Η συμφωνία, η οποία πάντα ήταν εύθραυστη, λογικά θα συνεχίσει να ισχύει. Το «παιχνίδι» με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις και το πείσμα της Άγκυρας για τις αλλαγές που της έχουν ζητηθεί θα συνεχιστεί, όμως πρακτικά η ροή των μεταναστών θα παραμείνει διαχειρίσιμη.