* Οι πίνακες με τα αναλυτικά στοιχεία για τα επιβεβαιωμένα αποθέματα πετρελαίου, τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών αλλά και τις εκτιμήσεις για την προσφορά και τη ζήτηση δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”.

H ανοδική κίνηση του πετρελαίου, που ξεπέρασε το 60% από το χαμηλό του έτους και ταυτόχρονα η αποδυνάμωση του δολαρίου επανέφεραν στο προσκήνιο τη διατήρηση των κερδοσκοπικών τάσεων στις προθεσμιακές αγορές ενέργειας, με τους επενδυτές να αναμένουν ότι η μείωση των επιτοκίων από τη Fed θα τονώσει τη ζήτηση καυσίμων.

Παράλληλα, η αγορά ανησύχησε με την εκκένωση παραγωγικής μονάδας της Royal Dutch Shell στον Κόλπο του Μεξικού, εξαιτίας μιας νέας καταιγίδας που -κατά πάσα πιθανότητα- σχηματίζεται στη Φλόριντα.

Η προσδοκία για ισχυρότερη του αναμενομένου ζήτηση από την Κίνα και τις αναδυόμενες αγορές, σε συνδυασμό με τις δυσχέρειες σε μονάδες διύλισης και στην πιθανή εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων, όπως και οι ενστάσεις του OPEC για σημαντική αύξηση της παραγωγής του συνέβαλαν στη διατήρηση της μεσοπρόθεσμης ανοδικής τάσης.

Η ετήσια διακύμανση της τιμής του πετρελαίου διαμορφώθηκε στα 31 δολάρια το 2007, έναντι 23,5 δολαρίων το 2006 και 29,5 δολαρίων το 2005. Η μέση ετήσια διακύμανση από το 2000 έως σήμερα ανήλθε στα 20 δολάρια έναντι 10,8 δολαρίων τη δεκαετία του 1990.

Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι τιμές του ”μαύρου χρυσού” θα φτάσουν γρήγορα στα 85 δολάρια ανά βαρέλι ή ακόμη και στα 90 δολάρια, εάν τα αποθέματα συνεχίσουν να συρρικνώνονται, καθώς παρά τη μικρή άνοδο της ζήτησης η υποτονική αύξηση της προσφοράς έχει προκαλέσει σημαντικό έλλειμμα, δημιουργώντας μια κυκλική ανοδική αγορά.

Πολύ λίγο, πολύ αργά

Ο OPEC αυξάνει την παραγωγή κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα από την 1η Νοεμβρίου. Η ποσότητα θεωρήθηκε από την αγορά πολύ μικρή και η απόφαση μάλλον καθυστερημένη, καθώς θέτει σε κίνδυνο και την πορεία των αποθεμάτων εν όψει του χειμώνα. Εξάλλου, μέχρι και λίγο πριν από τη συνεδρίαση του OPEC της 11ης Σεπτεμβρίου στη Βιέννη, περίπου όλοι οι αναλυτές, συμπεριλαμβανομένων και των ίδιων των αξιωματούχων του OPEC, απέκλειαν σχεδόν κάθε πιθανότητα αύξησης της πετρελαϊκής παραγωγής.

Η ανακοίνωση για αύξηση κατά 500.000 βαρέλια ημερησίως από την 1η Νοεμβρίου αφορούσε στην αλλαγή των δυναμικών της πετρελαϊκής αγοράς, η οποία έθεσε σε συναγερμό την de facto ηγέτιδα δύναμη του καρτέλ, τη Σαουδική Αραβία.

Την ίδια ώρα, οι Σαουδάραβες αναγνώριζαν ότι τα προβλήματα στις πιστωτικές αγορές απειλούσαν τις οικονομίες των πελατών τους. Έτσι, έπεισαν τους εταίρους τους να προχωρήσουν σε μια πράξη καλής θέλησης -τουλάχιστον-, δείχνοντας έτσι ότι προσπαθούν να συμβάλουν στο να ηρεμήσουν τα πράγματα.

Τα τμήματα εμπορευμάτων μεγάλων επενδυτικών τραπεζών, επικαλούμενα πληροφορίες από στελέχη του OPEC, εκτιμούν πως, αν οι τιμές του ”μαύρου χρυσού” παραμείνουν πάνω από τα 80 δολάρια το βαρέλι το ερχόμενο εικοσαήμερο, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί μία εκ νέου αύξηση της παραγωγής. Ένας από τους φόβους για τον OPEC, εξάλλου, είναι η πιθανή απώλεια του ελέγχου των τιμών από τα hedge funds και τους λοιπούς κερδοσκόπους.

Ο OPEC εξέφρασε την ανησυχία του ότι υπάρχει κίνδυνος καταστροφικής ανόδου της τιμής, η οποία ενδέχεται να εντείνει περαιτέρω τη χρηματοοικονομική αναταραχή, καθόσον μάλιστα διανύουμε ακόμη την περίοδο των τυφώνων.

Σε αυτό το πλαίσιο, αν και τα προθεσμιακά συμβόλαια περιμένουν ότι οι τιμές θα διατηρηθούν γύρω στα 80 δολάρια το βαρέλι σε μέσα επίπεδα το 2008, επενδυτικές τράπεζες, όπως η Citigroup και η Deutsche Bank, προβλέπουν πως η μέση τιμή του πετρελαίου το 2008 θα κυμανθεί στα 62 δολάρια το βαρέλι από τα 67 δολάρια το 2007, χαμηλότερα πάντως των 85 δολαρίων το βαρέλι που είναι η πρόβλεψη της Goldman Sachs.

Η προσφορά και η ζήτηση

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της UBS, η παγκόσμια ζήτηση θα διαμορφωθεί στα 86,1 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2007 και στα 87,6 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2008, με την προσφορά να διαμορφώνεται στα 85,2 και στα 87,3 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2007 και το 2008 αντίστοιχα. Τα παραπάνω υποδηλώνουν ρυθμό αύξησης της ζήτησης κατά 1,6% φέτος και κατά 2% το 2008, με την προσφορά να αυξάνεται με ρυθμό 0,7% και 3,2% αντιστοίχως.

Η παγκόσμια προσφορά και ζήτηση είναι διαχρονικά οι κυριότεροι παράγοντες διαμόρφωσης της τιμής. Οι συμμετέχοντες στην αγορά, η πορεία της παραγωγής και των αποθεμάτων, η εξέλιξη των αναπτυξιακών ρυθμών της παγκόσμιας οικονομίας, τα γεωπολιτικά γεγονότα, τα προβλήματα στην ομαλή ροή πετρελαίου, οι καιρικές συνθήκες, η εποχικότητα, τα υποκατάστατα προϊόντα ενέργειας, οι θέσεις κερδοσκοπικών κεφαλαίων και η στρατηγική του OPEC καθορίζουν επίσης τις τιμές.

Η ζήτηση ενεργειακών πηγών από χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία αποτελεί τα τελευταία χρόνια καθοριστικό παράγοντα από την πλευρά της ζήτησης, ενώ η Ρωσία και οι υπόλοιπες χώρες της πρώην Σοβιετικής Δημοκρατίας εγείρονται ως νέοι ρυθμιστικοί παράγοντες.

Το ενδεχόμενο κορύφωσης των παγκόσμιων αποθεμάτων παραμένει στο προσκήνιο. Η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας (ΙΕΑ) οριοθετεί την παγκόσμια ζήτηση για το 2007 στα 86 εκατ. βαρέλια ημερησίως και στα 88,2 εκατ. βαρέλια το 2008, ενώ ο OPEC εκτιμά ότι η παγκόσμια ζήτηση για το 2007 θα ανέλθει στα 85,7 εκατ. βαρέλια και στα 87 εκατ. βαρέλια για το 2008.

Η IEA επανέλαβε προσφάτως την προτροπή της για αύξηση της παραγωγής από τον OPEC, καθώς η Κίνα και οι χώρες της Μέσης Ανατολής αναμένεται να συμβάλουν στην αύξηση της ζήτησης αργού πετρελαίου για το 2008.

Σύμφωνα με την ΙΕΑ, η πρόσφατη πιστωτική κρίση στις χρηματοοικονομικές αγορές θα παρακολουθείται επίσης στενά, αν και είναι νωρίς για να βγουν συμπεράσματα αναφορικά με τις μελλοντικές συνέπειες στην παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου.

Οι ανακατατάξεις στην αγορά

Το ”μέρισμα της ειρήνης” της δεκαετίας του 1990, που είχε οδηγήσει τις τιμές του ”μαύρου χρυσού” κοντά στα 10 δολάρια το βαρέλι, αντικαταστάθηκε τα τελευταία χρόνια από ένα αυξανόμενο γεωπολιτικό ασφάλιστρο κινδύνου, το οποίο μαζί με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τις συνθήκες της αγοράς (προσφορά, ζήτηση, αποθέματα, εταιρείες - επενδύσεις), τις κερδοσκοπικές τοποθετήσεις σε σύνθετα επενδυτικά προϊόντα και την αύξηση της ζήτησης από αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία), οδήγησε τις τιμές σε νέα υψηλά, δείχνοντας πως η παγκόσμια οικονομία παραμένει ακόμη ισχυρά εξαρτώμενη από τον ”μαύρο χρυσό”.

Η HSBC, χρησιμοποιώντας τα μοντέλα της Οξφόρδης, υπολόγιζε ότι ενδεχόμενη άνοδος του πετρελαίου στα 100 δολάρια το βαρέλι θα έχει αρνητική επίπτωση σε έναν χρόνο κατά 1,2% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, κατά 1,4% του ΑΕΠ της Ιαπωνίας, κατά 1,7% του ΑΕΠ της ευρωζώνης, κατά 1,7% του ΑΕΠ της Κίνας και κατά 2,5% του ΑΕΠ της Ινδίας.

Η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου χώρα (10,89 εκατ. βαρέλια ημερησίως) και εξαγωγέας (8,84 εκατ. βαρέλια/ημέρα) στον κόσμο είναι η Σαουδική Αραβία, ενώ οι ΗΠΑ, αν και κατατάσσονται στην τρίτη θέση ως παραγωγός χώρα, κατέχουν την πρώτη θέση στις εισαγωγές (μερίδιο 26%) αλλά και στην κατανάλωση (μερίδιο 25%) στον κόσμο. Πρόσφατα η Κίνα ξεπέρασε την Ιαπωνία στην παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου αναρριχώμενη στη δεύτερη θέση, ενώ καταλαμβάνει και την τρίτη στις εισαγωγές πετρελαίου.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η Ινδία, από τη 13η θέση στην κατανάλωση πετρελαίου το 1995, σήμερα βρίσκεται στην 6η θέση, ενώ καταλαμβάνει την 7η στις εισαγωγές.

Η Βραζιλία από τη 12η θέση όσον αφορά στην κατανάλωση ανέβηκε στην 8η το ίδιο διάστημα. Την περίοδο 1990 - 2000 η μεγαλύτερη μέση αύξηση της ζήτησης για ”μαύρο χρυσό” κατά 2,69 εκατ. βαρέλια την ημέρα προήλθε από τις ΗΠΑ, όμως την περίοδο 2000 - 2010 θα προέλθει από την Κίνα (3,86 εκατ. βαρέλια την ημέρα), ενώ η Ινδία καταλαμβάνει την τρίτη θέση.

Σήμερα, τα γνωστά αποθέματα ”μαύρου χρυσού” παγκοσμίως φτάνουν τα 1.201 δισεκατομμύρια βαρέλια, με τη Σαουδική Αραβία να ελέγχει το 26% αυτών, ακολουθούμενη από το Ιράν (11%) και το Ιράκ (10%). Η παγκόσμια οικονομία παραμένει ακόμη ισχυρά εξαρτώμενη από το πετρέλαιο, αν και η παραγωγή των χωρών του OPEC (Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγών Κρατών) ως ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής έχει μειωθεί από το 50% το 1973 στο 35% σήμερα.

Η τάση αυτή αναμένεται να αντιστραφεί τα επόμενα έτη, καθώς το 75% των παγκόσμιων γνωστών αποθεμάτων, τα οποία σε ποσοστό 80% βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, προέρχεται από 11 χώρες-μέλη του OPEC.

* Οι πίνακες με τα αναλυτικά στοιχεία για τα επιβεβαιωμένα αποθέματα πετρελαίου, τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών αλλά και τις εκτιμήσεις για την προσφορά και τη ζήτηση δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”.