Το νόμιμο, το ηθικό και η …φοροαποφυγή

Τα φοροεισπρακτικά μέτρα δείχνουν την αδυναμία του κράτους να πολεμήσει τη φοροδιαφυγή. Οι κινήσεις πανικού και οι συνέπειες. Η φοροαποφυγή και ο μανδύας νομιμότητας. Γράφει ο Γ. Κορομηλάς.

Δημοσιεύθηκε: 26 Νοεμβρίου 2012 - 07:50

του Γιώργου Α. Κορομηλά*

Πολλές μελέτες, οι οποίες έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια, τοποθετούν την παραοικονομία στη χώρα μας σε πολύ υψηλά μεγέθη. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του Αυστριακού καθηγητή Φρίντριχ Σνάιντερ (Friedrich Schneider), το μέσο μέγεθος της σκιώδους (μαύρης) οικονομίας στην Ελλάδα αναμένεται να κινηθεί στο 24% του Α.Ε.Π. το 2012, έναντι 25,8% το 2011 και 25,4% το 2010.

Η μείωση αυτή οφείλεται, πάντα κατά τον κ. Σνάιντερ, στην ύφεση, η οποία για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά ταλανίζει την ελληνική οικονομία. Αξίζει να σημειωθεί ότι το αντίστοιχο ποσοστό στις ανεπτυγμένες χώρες αλλά και στις μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες χώρες σταθμίζεται στο 30% του επίσημου Α.Ε.Π. τους.

Η Κομισιόν εκτιμά τον τζίρο της παραοικονομίας στην Ελλάδα στο ποσό των 52 δισ. ευρώ, κατατάσσοντας τη χώρα μας στην 4η θέση μεταξύ των 17 κρατών-μελών της ευρωζώνης και στην 9η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πέραν αυτών, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η χώρα μας καταλαμβάνει την τελευταία θέση σε ολόκληρη την Ευρώπη σε ό,τι αφορά την πραγματική συγκέντρωση εσόδων από τον Φ.Π.Α.

Όλα τα ανωτέρω στοιχεία δείχνουν ότι το πρόβλημα που υπάρχει εδώ και πάρα πολλά χρόνια, έχοντας κυρίαρχο και καθοριστικό ρόλο στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό, παραμένει αναλλοίωτο. Γιατί; Διότι ποτέ δεν έγινε μια ουσιαστική προσπάθεια αντιμετώπισης της παραοικονομίας και της συνεπακόλουθης φοροδιαφυγής. Έπρεπε η χώρα να οδηγηθεί σε αυτές τις καταστάσεις, επώδυνες για το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού, για να συνειδητοποιήσουν οι κυβερνώντες ότι υφίσταται επιτακτική ανάγκη μείωσης του μεγέθους της παραοικονομίας και αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής με την ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση του φοροελεγκτικού μηχανισμού;

Είναι δεδομένο ότι το δημόσιο χρέος, παρά το κούρεμα, παραμένει υψηλό, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για τους αναγκαίους εκείνους χειρισμούς στο μέτωπο της δημοσιονομικής πολιτικής, που θα είχαν ως στόχο τον περιορισμό των επιπτώσεων στην οικονομία από την κρίση. Όμως, είναι επίσης δεδομένο ότι πρέπει να ξεκινήσουν αμέσως οι παρεμβάσεις εκείνες που θα επιτρέψουν τη δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος, χωρίς αυτό να επιτευχθεί με άλλα μέτρα όπως αυτά που ψηφίστηκαν πριν από λίγο καιρό.

Αν το έλλειμμα παραμείνει στο σημερινό μέγεθος και δεν αρχίσουν να κλείνουν οι μαύρες τρύπες στα ασφαλιστικά ταμεία, που έχουν τινάξει στον αέρα τις παροχές προς τους ασφαλισμένους, τότε οδεύουμε μαθηματικά στη λήψη επιπλέον μέτρων, φοροεισπρακτικών, και όχι μόνο, όταν η φοροδιαφυγή φαίνεται πως ξεπερνά σήμερα τα 20 δισ. ευρώ και η εισφοροδιαφυγή τα 8,5 δισ. ευρώ.

Εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς ότι, αν είχε συλληφθεί έστω ένα μέρος της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής, δεν θα γινόταν λόγος για ελλειμματικό προϋπολογισμό, δεν θα γινόταν λόγος για μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος, δεν θα γινόταν λόγος για προσπάθεια τόνωσης των δημοσίων εσόδων με μειώσεις παροχών και αλλεπάλληλες φοροεπιδρομές.

Σε πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών αναφορικά με τα εισπρακτικού χαρακτήρα φορολογικά μέτρα των τελευταίων τριών ετών, το 77,5% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν έπρεπε να έχουν επιβληθεί και το 22,5% ότι «είναι αναγκαίο κακό».

Η επιβολή φοροεισπρακτικών μέτρων, έστω και ως αναγκαίο κακό, δείχνει την αδυναμία καταπολέμησης του υπαρκτού προβλήματος, δηλαδή της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής, και παραπέμπει σε συνειδητή παραίτηση από την προσπάθεια καταπολέμησης αυτών των φαινομένων, που πρέπει να είναι συνεχής και εντεινόμενη, δίνοντας την εντύπωση ότι πρέπει να τιμωρηθούν όλοι αυτοί που εμφάνισαν όλα τα εισοδήματά τους.

Κανένας δεν αμφιβάλλει ότι τα δημόσια έσοδα πρέπει να ενισχυθούν, όχι όμως με αποσπασματικά μέτρα, αλλά με μέτρα ουσίας, με μέτρα μόνιμα. Έχω κατά καιρούς γράψει ότι με κινήσεις πανικού, οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν μια μεσοβραχυπρόθεσμη τόνωση των κρατικών ταμείων, αφενός δημιουργείται λαϊκή δυσαρέσκεια, εκφραζόμενη με ποικίλους τρόπους, και αφετέρου εκδηλώνεται μαζικά η παράβαση της φορολογικής νομοθεσίας.

Δηλαδή, δίνεται το απαραίτητο άλλοθι, το οποίο επικαλούνται όλοι όσοι έχουν αναγάγει σε εθνικό σπορ την αντικοινωνική συμπεριφορά που λέγεται φοροδιαφυγή ή και φοροαποφυγή.

Ακούγεται συχνά ότι άλλο η φοροδιαφυγή (παράνομη πράξη) και άλλο η φοροαποφυγή (πράξη ενδεδυμένη τη νομιμότητα), σε μια απέλπιδα προσπάθεια ορισμένων κύκλων να ωραιοποιήσουν τη δεύτερη.

Δεν είναι σωστό και δεν πρέπει να λέγεται, πόσο μάλλον να γράφεται, ότι «η φοροαποφυγή είναι η ολοκληρωμένη γνώση και η ορθή εφαρμογή της πολυδαίδαλης φορολογικής νομοθεσίας, με στόχο η απόδοση του σωστού και δίκαιου φόρου προς το κράτος, και άλλο είναι η φοροκλοπή - φοροδιαφυγή».

Πιθανόν ο συντάκτης της φράσης αυτής να ήθελε να πει ότι είναι θεμιτή επιδίωξη η ελαχιστοποίηση της φορολογικής επιβάρυνσης ενός πολίτη ή μιας επιχείρησης, αυτής καθεαυτήν, υπό τη βασική προϋπόθεση ότι ενεργείται στο πλαίσιο των αρχών και των κανόνων της φορολογικής νομοθεσίας, βάσει ενός καλά μελετημένου φορολογικού σχεδιασμού, ο οποίος δεν πρέπει να καταλήγει σε οποιαδήποτε τεχνητή μεταφορά φορολογητέας ύλης.

Η φοροαποφυγή είναι «νόμιμη» φοροδιαφυγή και δεν πρέπει να την επικροτούμε, διότι είναι μια πράξη η οποία, ισορροπώντας ανάμεσα στο νόμιμο και στο ηθικό, εκμεταλλεύεται κενά στη νομοθεσία, με κύριο σκοπό τη μη καταβολή φόρων, κενά τα οποία στην υφιστάμενη φορολογική νομοθεσία δυστυχώς είναι πολλά και τα εκμεταλλεύονται ασύστολα όλοι όσοι, «επώνυμοι» και ανώνυμοι, με περίσσευμα θράσους, κατά καιρούς δηλώνουν πως «ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό».

Η φοροδιαφυγή είναι νομικά και ηθικά κολάσιμη, η φοροαποφυγή έχοντας ενδυθεί τον μανδύα της νομιμότητας, είναι μόνο ηθικά κολάσιμη. Το κακό όμως γίνεται και στις δύο περιπτώσεις. Ειδικά δε σήμερα, όπου η χώρα έχει περισσότερο από ποτέ την ανάγκη να μειώσει το μέγεθος της παραοικονομίας και να περιορίσει ουσιαστικά τα μεγέθη της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής, αυξάνοντας τα δημόσια έσοδα χωρίς την επιβολή άλλων φοροεισπρακτικών μέτρων, ελαφρύνοντας παράλληλα το πρόγραμμα λιτότητας και περικοπής δαπανών.

Εντός των ημερών αναμένουμε τη δημοσιοποίηση του νέου φορολογικού νομοσχεδίου, το οποίο, σύμφωνα με τις κατά καιρούς ανακοινώσεις του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης, θα είναι ο κορμός ενός νέου εθνικού φορολογικού συστήματος.

Ελπίζουμε όλοι να είναι ένα κοινωνικά δίκαιο και με αναπτυξιακό χαρακτήρα φορολογικό σύστημα, το οποίο θα καταπολεμήσει τα φαινόμενα που οδήγησαν την οικονομία της χώρας στην κατάρρευση. Είναι εθνική ανάγκη να ενισχυθούν τα δημόσια έσοδα, έτσι ώστε να καταστεί διαχειρίσιμο το δημόσιο χρέος, η εξυπηρέτηση του οποίου σήμερα μας σπρώχνει ακόμα βαθύτερα στην άβυσσο.

Το νέο εθνικό φορολογικό σύστημα πρέπει να λειτουργήσει ως εργαλείο ανάπτυξης και προόδου, κατανέμοντας τα φορολογικά βάρη όπως το Σύνταγμα της χώρας μας επιτάσσει, δηλαδή καταπολεμώντας τα φαινόμενα της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής και όχι σαν ένα ακόμα φοροεισπρακτικό εργαλείο, το οποίο θα εντείνει ακόμα περισσότερο τον βαθμό ασφυξίας όλων όσοι έχουν επιλέξει να είναι συνειδητά συνεπείς.

* Ο κ. Γιώργος Α. Κορομηλάς είναι Πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών.

*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.