Το μαρτύριο της σταγόνας θα συνεχιστεί

Υπάρχουν μηχανισμοί που υποτίθεται ότι οδηγούν στην ανάπτυξη μέσω της λιτότητας. Στην Ελλάδα όμως δεν θα λειτουργήσουν, γράφει ο Ευκλ. Τσακαλώτος. Λάθος η στρατηγική να βρεθούν λεφτά "νέτα σκέτα".

Δημοσιεύθηκε: 15 Νοεμβρίου 2012 - 07:53

του Ευκλείδη Τσακαλώτου*

"Η Ελλάδα σχεδόν πάντα θα κινδυνεύει να ξεμείνει από χρήματα. Αυτή είναι η ουσία του προγράμματος λιτότητας", Charles Forelle, Wall Street Journal.

Έπρεπε να πάρουμε τα μέτρα και να περάσουμε τον προϋπολογισμό γιατί αλλιώς δε θα παίρναμε τη δόση. Αλλά η εξάντληση των πόρων μας, όπως μας θυμίζει ο κ. Forelle, δεν είναι έκτακτο γεγονός, ούτε θα είναι η τελευταία φορά που θα το αντιμετωπίσουμε. Η χρηματοδότηση αποτελεί τον μοχλό πίεσης της στιγμής..., μέχρι τον επόμενο γύρο.

Η συζήτηση για τον προϋπολογισμό στη βουλή τελείωσε χωρίς κανείς να μάθει γιατί η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι η στρατηγική της θα αλλάξει την πορεία του τόπου. Το μεσοπρόθεσμο, για να είμαστε και ειλικρινείς, παρουσιάζει κάποιους κινδύνους που μπορούν εύκολα να εκτροχιάσουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αλλά αυτοί οι κίνδυνοι δεν είναι ενσωματωμένοι στις προβλέψεις, απλώς υπάρχουν σαν στόλισμα της έκθεσης του μεσοπρόθεσμου.

Τώρα, μετά το Eurogroup της Δευτέρας, ξέρουμε τις συνέπειες ενός εκτροχιασμού του προγράμματος αν οι συνθήκες στην ευρωζώνη χειροτερέψουν, αν η ρευστότητα των τραπεζών δε βελτιωθεί, αν οι ιδιωτικοποιήσεις δεν τελεσφορήσουν, αν ο ιδιωτικός τομέας δεν ανταποκριθεί, αν...

Μια βαθύτερη ύφεση από την αναμενόμενη θα οδηγήσει σε μέτρα για να τη βαθύνουν ακόμα περισσότερο!

Πώς φτάσαμε μέχρι αυτό το σημείο; Με το να έχουμε ένα αρχικό σχέδιο με στόχο ένα χρέος 120% το 2020, με ενδιάμεσους στόχους πάνω από το 3% ανάπτυξη και πάνω από 4% πρωτογενή πλεονάσματα. Με υποθέσεις εντελώς εξωπραγματικές. Ξέρουμε, για παράδειγμα, και υπάρχουν μελέτες του Εθνικού Ινστιτούτου Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας (NIESR) του Λονδίνου γι' αυτό το θέμα, ότι ο πολλαπλασιαστής αυξάνεται όταν μια οικονομία δεν μπορεί να αντισταθμίσει μέτρα λιτότητας με χαλαρή νομισματική πολιτική και, κυρίως, όταν βρίσκεται σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου πολλές χώρες προωθούν μέτρα λιτότητας συγχρόνως.

Οι σχεδιαστές των προγραμμάτων λιτότητας δεν τα γνωρίζουν αυτά; Στην κυρίαρχη οικονομική θεωρία πράγματι υπάρχουν ορισμένοι μηχανισμοί που υποτίθεται ότι θα οδηγήσουν στην ανάκαμψη και στους οποίους βασίζονται ρητά ή άρρητα η κυβέρνηση και η τρόικα.

Σήμερα, ωστόσο, κανένας από τους μηχανισμούς αυτούς δεν λειτουργεί. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι τρεις: α) το επιτόκιο, β) οι προσδοκίες των φορολογούμενων και γ) η ανταγωνιστικότητα.

Σύμφωνα με τον πρώτο μηχανισμό, η δημοσιονομική προσαρμογή με τη συρρίκνωση του κράτους, του ελλείμματος και του χρέους θα οδηγήσει σε επανάκτηση της αξιοπιστίας μας στις «αγορές» και στη μείωση του επιτοκίου. Με χαμηλό επιτόκιο θα ξεκινήσει εκ νέου η επενδυτική δραστηριότητα, αυξάνοντας την παραγωγή, την απασχόληση κ.λπ., οδηγώντας την οικονομία στην ανάπτυξη. Μία μόνο ματιά στις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο αρκεί να καταδείξει την αποτυχία αυτού του μηχανισμού. Εδώ έχουμε όχι μόνο τις αρνητικές προβλέψεις για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά πολύ περισσότερο την κατάρρευση της κοινής νομισματικής πολιτικής στην ευρωζώνη.

Όπως έχει φανεί, καμία ενέργεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν επηρεάζει το επιτόκιο της Ελλάδας και των υπόλοιπων χωρών του Νότου. Με άλλο επιτόκιο δανείζεται ο επιχειρηματίας στον Βορρά και με άλλο στον Νότο.

Ο δεύτερος μηχανισμός, ο οποίος στην οικονομική επιστήμη αναφέρεται ως «ρικαρδιανή ισοδυναμία», προβλέπει ότι, αφού με τη δημοσιονομική προσαρμογή θα μειωθεί το κράτος, οι φορολογούμενοι θα αναμένουν ότι στο μέλλον θα μειωθούν και οι φόροι.

Συνεπώς, δεν έχουν λόγο να περικόψουν δραστικά την κατανάλωση και τις επενδύσεις τους. Ούτε βέβαια αυτός ο μηχανισμός λειτουργεί, καθώς ούτε οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε δάνεια, αλλά ούτε έχουμε να κάνουμε με ένα τυπικό σταθεροποιητικό πρόγραμμα 1-2 ετών. Η γενικευμένη αβεβαιότητα σε σχέση τόσο με τη διάρκεια του προγράμματος όσο και με την επίτευξη λύσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει διακόψει και αυτόν τον μηχανισμό.

Ο τρίτος μηχανισμός είναι εκείνος της «εσωτερικής υποτίμησης», όπου η μείωση των μισθών και των εισοδημάτων θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και έτσι θα αυξηθούν οι εξαγωγές μας και θα μειωθεί το καθαρό χρέος μας.

Δύο είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους δεν λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός: Ο πρώτος έχει να κάνει με τη δυναμική της ύφεσης, όπου κυριαρχούν η αβεβαιότητα και η απαισιοδοξία έναντι της όποιας μείωσης μισθών. Ο δεύτερος αφορά την αρχιτεκτονική του κοινού νομίσματος.

Με λίγα λόγια, οτιδήποτε και αν κάνει η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει πιο ανταγωνιστική εάν την ίδια στιγμή οι πλεονασματικές χώρες του Βορρά δεν ακολουθήσουν επεκτατική πολιτική (δηλ. αύξηση μισθών, πληθωρισμού κ.λπ.). Η ιδέα ότι όλες οι οικονομίες θα ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους μέσω μείωσης μισθών σκοντάφτει στο σφάλμα της άθροισης: η μείωση δουλεύει αν εσύ το κανείς και όλοι οι άλλοι δεν το κάνουν!

Υπό το φως της αποτυχίας των μηχανισμών που καθιστούν τη λιτότητα «ευεργετική» για την ανάπτυξη, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιληφθεί κανείς τη διάψευση των προβλέψεων. Υπό αυτό το πρίσμα, το ερώτημα για μια άλλη πορεία τίθεται κάπως διαφορετικά απ’ ό,τι συνήθως.

Το θέμα δεν είναι πού θα βρεθούν τα λεφτά νέτα σκέτα, αλλά πού θα βρεθούν τα λεφτά για ένα σχέδιο βιώσιμο, και για το χρέος, και για την οικονομία, αλλά πρωτίστως για την κοινωνία. Αλλιώς η λογική που αναδεικνύει ο κ. Forellle θα συνεχίσει να μας στραγγαλίζει για πολλά χρόνια ακόμα.

* Ο Ευκλ. Τσακαλώτος είναι Βουλευτής Β΄ Αθηνών του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Είναι Υπεύθυνος Επιτροπής Ελέγχου Κοινοβουλευτικού Εργου (για το Υπουργείο Οικονομικών).

**Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.