Στη μέγκενη του χρέους το χρηματιστήριο

Μόνο υπό προϋποθέσεις μπορεί να αισιοδοξεί κανείς για την πορεία της οικονομίας και του ΧΑ. Ποιες είναι αυτές. Πώς θα επανέλθει η χώρα στην ανάπτυξη. Κρίσιμα στατιστικά για το ΧΑ. Γράφει ο Δημήτρης Τζάνας.

Δημοσιεύθηκε: 22 Δεκεμβρίου 2011 - 07:50

του Δημήτρη Τζάνα*

Ένα ακόμη annus horribilis προστέθηκε το 2011 στην ιστορία του ελληνικού χρηματιστηρίου (μετά το 2008 και το 2010), καθώς οι απώλειες ξεπέρασαν το 50%, γεγονός που το κατατάσσει για δεύτερο συνεχόμενο έτος σε αρνητικό πρωταθλητή της λίστας διεθνών αγορών του Economist (ανεπτυγμένες και αναδυόμενες).

Αυτήν τη φορά, ωστόσο, το σύνολο σχεδόν των διεθνών αγορών κινήθηκε πτωτικά, οπότε η ελληνική διαφοροποίηση επικεντρώθηκε στην αυξημένη ένταση της πτώσης του ελληνικού χρηματιστηρίου.

Μάλιστα, η πλαγιοκαθοδική πορεία διατηρήθηκε ολόκληρο το έτος με ελάχιστες απόπειρες ανοδικής κίνησης που ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους ταχύτατα, ακόμη και σε μία μόνο(!) συνεδρίαση.

Η πτώση περιέλαβε το σύνολο των δεικτών (υψηλής, μεσαίας και μικρής κεφαλαιοποίησης), ενώ ελάχιστες ήταν οι μετοχές που διασώθηκαν από το πτωτικό τσουνάμι (1 στις 8 περίπου), χωρίς ωστόσο να μεταβάλουν τη γενική εικόνα, καθώς οι περισσότερες από αυτές χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό συγκέντρωσης (free float εξαιρετικά χαμηλό).

Αξιοσημείωτη ήταν επίσης η υψηλή μεταβλητότητα, που σε επίπεδο Γενικού Δείκτη ξεπέρασε το 150%, καθώς η μέγιστη επίδοση που καταγράφηκε ήταν 1.747 μονάδες (Φεβρουάριος), ενώ η ελάχιστη 650 μονάδες (Δεκέμβριος).

Το θρίλερ με τη διαχείριση του ελληνικού χρέους απασχόλησε την αγορά ολόκληρο το έτος, έχοντας φτάσει στο τέλος του στην κορύφωση της αγωνίας, καθώς είναι σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους πιστωτές για την οριστικοποίηση του PSI (Private Sector Involvement) σε συνέχεια της απόφασης της Συνόδου Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου για κούρεμα του χρέους κατά 50% ώστε να καταστεί βιώσιμο.

Προηγουμένως, ωστόσο, είχαν προηγηθεί αρκετά επεισόδια:

Στις 11 Μαρτίου είχε αναγγελθεί μείωση των επιτοκίων και επιμήκυνση του χρέους με τα spreads να κινούνται κάτω από τις 1.000 μονάδες, για να κινηθούν στη συνέχεια ανοδικά μέχρι την ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος και τον κυβερνητικό ανασχηματισμό (είσοδος Βενιζέλου).

Στις 21 Ιουλίου αποφασίστηκε το πρώτο κούρεμα του ελληνικού χρέους κατά 20% με συμμετοχή ιδιωτών, νέο πρόγραμμα χρηματοδοτικής βοήθειας 109 δισ. ευρώ και αναφορά σε κάποιο αναπτυξιακό πακέτο, προκαλώντας πρόσκαιρη χρηματιστηριακή ευφορία και εγκλωβίζοντας όσους τόλμησαν να αισιοδοξήσουν αγοράζοντας μετοχές τραπεζικών κυρίως τίτλων. Παρέμεινε, ωστόσο, ανενεργό καθώς η τρόικα χρέωσε την ελληνική κυβέρνηση με έλλειψη ουσιαστικής βούλησης για εφαρμογή των διαρθρωτικών αλλαγών που η ίδια είχε ψηφίσει.

Έτσι, τον Σεπτέμβριο τα spreads κινούνταν στην περιοχή των 2.100 μονάδων, ενώ ενδιάμεσα η εξαγγελία του deal Alpha - Eurobank προκάλεσε άλλη μία ημερήσια αναλαμπή στο Χ.Α., καθώς εσφαλμένα εκλήφθηκε από πολλούς ως ψήφος εμπιστοσύνης ξένων στην ελληνική οικονομία.

Στις 26 Οκτωβρίου η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε το κούρεμα του ελληνικού χρέους κατά 50% από κοινού με χρηματοδοτική βοήθεια 100 δισ. ευρώ. Όμως, λίγες μέρες αργότερα οι εταίροι διαφωνούν με την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να ζητήσει την έγκριση των προτεινόμενων όρων από δημοψήφισμα στις αρχές του 2012.

Η αναπόφευκτη κυβερνητική κρίση οδηγεί σε νέα κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρώην κεντρικό τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμο. Τα spreads είναι πλέον στις 2.500 μονάδες, όμως στις αρχές Δεκεμβρίου καταβάλλεται η 6η δόση από το περσινό χρηματοδοτικό πρόγραμμα, που επρόκειτο να καταβληθεί τον Σεπτέμβριο.

Η χώρα αποφεύγει τη χρεοκοπία, αλλά ο Γενικός Δείκτης σημειώνει τη χαμηλότερη επίδοση του έτους, καθώς η ύφεση επιτείνεται, όλοι οι μακροοικονομικοί δείκτες επιδεινώνονται (ΑΕΠ -6%, ανεργία 18%, βιομηχανική παραγωγή -12%, δείκτης λιανικών πωλήσεων -7% κοκ) και οι δείκτες ασφυξίας (ακάλυπτες επιταγές κ.λπ.) εκτοξεύονται. Μοναδική ελπιδοφόρα εξέλιξη συνιστά η ανοδική πορεία των εξαγωγών.

Η αισιοδοξία έχει πλέον εξαφανιστεί και έχουν εγκατασταθεί ο σκεπτικισμός και οι αρνητικές προσδοκίες, καθώς ο αναπροσαρμοσμένος φετινός δημοσιονομικός στόχος (έλλειμμα κάτω από το 9%) είναι μάλλον απίθανο να πραγματοποιηθεί, αφού συνεχίζεται η τόσο η αισθητή υστέρηση φορολογικών εσόδων όσο και η υπέρβαση των δαπανών, ενώ το δημόσιο χρέος θα αγγίξει το 150% του ΑΕΠ.

Η μέση δε ημερήσια αξία των συναλλαγών στο Χ.Α. έχει συρρικνωθεί δραματικά (36% σε σχέση με το 2010 σε συνέχεια του -32% του 2010 έναντι του 2009 και του -48% του 2009 έναντι του 2008), οδηγώντας σε κλείσιμο ή σε δραστική περικοπή εξόδων τόσο τις ΑΧΕΠΕΥ όσο και τις αντίστοιχες μονάδες των τραπεζών.

Ο χρόνιος τραπεζοκεντρικός χαρακτήρας του ελληνικού χρηματιστηρίου συνέβαλε και πάλι στη δυσμενή χρηματιστηριακή εικόνα, οδηγώντας την κεφαλαιοποίηση στα 26 δισ. ευρώ, δηλαδή στο 12% του ΑΕΠ, επίδοση που παραπέμπει στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και υπολείπεται κατά 2-3 φορές των αντίστοιχων επιδόσεων των ανεπτυγμένων αγορών.

Αυτή ήταν το αποτέλεσμα της επιδείνωσης της ποιότητας του ενεργητικού λόγω αφενός των υποαξιών από τα ελληνικά ομόλογα και αφετέρου της αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), με συνακόλουθο αποτέλεσμα την εγγραφή αυξημένων προβλέψεων.

Ήδη βρισκόμαστε στην τελική ευθεία του καθορισμού των κεφαλαιακών αναγκών που θα απαιτηθούν εξαιτίας τόσο του κουρέματος των ομολόγων όσο και του πορίσματος της διαγνωστικής μελέτης της BlackRock για τα NPLs. Αθροιστικά εκτιμάται ότι το ποσό είναι 16-18 δισ. ευρώ, γεγονός που σημαίνει ότι η ανακεφαλαιοποίηση θα απαιτήσει την προσφυγή και στους πόρους του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Οι εξελίξεις του τραπεζικού κλάδου συμπαρέσυραν σε μεγάλο βαθμό και τους λοιπούς κλάδους, με εξαίρεση τα πετρελαιοειδή, διαμορφώνοντας κλίμα χαμηλού βαθμού αξιοπιστίας, όπου αγνοήθηκαν ολοσχερώς τα υγιή θεμελιώδη δεδομένα πολλών άλλων εταιριών.

Έτσι, εξωστρεφείς και έντονα εξαγωγικές κερδοφόρες εταιρίες ή εταιρίες με εκτελούμενο επενδυτικό πρόγραμμα του ενεργειακού κλάδου κυρίως ή κρατικά μονοπώλια, όπως οι εταιρίες ύδρευσης, τα λιμάνια και του στοιχηματισμού που τελούν υπό ιδιωτικοποίηση, διαμόρφωσαν αποτιμήσεις κραυγαλέα χαμηλότερες σε σχέση με την εσωτερική τους αξία.

Όμως, το εδραιωμένο χαμηλά κλίμα εμπιστοσύνης, σε συνδυασμό με την επιδεινούμενη ύφεση, έχει διαμορφώσει έναν πρωτοφανή βαθμό συνολικής αποστροφής προς τον επενδυτικό κίνδυνο. Μάλιστα, το επενδυτικό κοινό στρέφεται πλέον σε τοποθετήσεις για τις οποίες εκείνο θεωρεί ότι συνιστούν ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο, αναλαμβάνοντας συχνά, προσωπικά πλέον, την ευθύνη των επιλογών του, αμφισβητώντας μάλιστα την ασφάλεια ακόμη και των τραπεζικών καταθέσεων ελληνικών τραπεζών!

Επιπλέον, οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης για αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία ελάχιστα προωθούν τη συνολική θωράκισή της αφήνοντας έτσι ανοιχτό το ενδεχόμενο σε διάφορα σενάρια.

Έτσι, η στήριξη των οικονομιών της περιφέρειας αφήνεται μόνο στον προσωρινό (EFSF) και στον μόνιμο μηχανισμό στήριξης (ESM), οι πόροι των οποίων είναι ανεπαρκείς. Η ΕΚΤ δεν μεταλλάσσεται σε Κεντρική Τράπεζα πλήρων καθηκόντων με δυνατότητα αγοράς ομολόγων ως ύστατος δανειστής (lender of last resort) και έκδοσης χρήματος, όπως εκείνες των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Ιαπωνίας, χωρών με οξύτερα δημοσιονομικά προβλήματα, αλλά αποδόσεις πολυετών τίτλων χαμηλότερες από πολλές χώρες της Ευρωζώνης, όπως της Iσπανία και της Ιταλίας.

Ακόμη, η ανυπαρξία οποιασδήποτε αναπτυξιακής πολιτικής διαμορφώνει προϋποθέσεις για περαιτέρω συνέχιση της ύφεσης, που σύντομα θα αφορά και τη Γερμανία, τον κύριο υπεύθυνο της επιβολής σιδηράς δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Εν όψει των παραπάνω, η καταγραφή κάποιου βαθμού αισιοδοξίας για την ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση το ελληνικό χρηματιστήριο μπορεί να διατυπωθεί στη βάση συγκεκριμένων προϋποθέσεων.

Αυτές είναι:

1. Η ολοκλήρωση του PSI εντός του Ιανουαρίου, γεγονός που θα σηματοδοτήσει την εμπιστοσύνη των πιστωτών στην ικανότητα της χώρα να εξυπηρετήσει μακροπρόθεσμα το χρέος της, επανερχόμενη σε αναπτυξιακή τροχιά.

2. Η προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών, με αιχμή τις αποκρατικοποιήσεις, διαδικασία που θα διαχύσει μήνυμα βούλησης προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας στα δυτικά πρότυπα, καθώς η εικόνα που συχνά μεταδίδεται στα διεθνή ΜΜΕ (ιδιαίτερα σε ημέρες διαδηλώσεων) είναι ότι η χώρα ολισθαίνει προς τριτοκοσμικές κατευθύνσεις.

3. Η διαμόρφωση συναινετικών πρακτικών από το πολιτικό σύστημα, στη βάση μιας ελάχιστης συμφωνημένης πολιτικής, ώστε να καταστεί δυνατή η υλοποίηση των όρων που θέτει η τρόικα για τη συνέχιση της χρηματοδοτικής βοήθειας. Αν αυτό εκπληρωθεί, θα καταστεί δυνατή η εκταμίευση 90 δισ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο στο πλαίσιο του PSI, της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και της καταβολής ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του κράτους.

Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει αναμφισβήτητα ευεργετικό απόηχο και στο περιθωριοποιημένο ελληνικό χρηματιστήριο, καθώς το τρέχον country risk (λόγω της αναβίωσης σεναρίων επανόδου στη δραχμή, μεταξύ άλλων) καθιστά απαγορευτική οποιαδήποτε συζήτηση σοβαρών τοποθετήσεων από επενδυτές του εξωτερικού και του εσωτερικού.

4. Η διαμόρφωση των προϋποθέσεων εκείνων που θα εδραιώσουν την πεποίθηση ότι η Ευρωζώνη είναι βιώσιμη με την ισχυροποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής (συμπεριλαμβανομένου του ευρωομολόγου), την ενεργητικότερη νομισματική και τις στοχευμένες δράσεις που θα επαναφέρουν την ανάπτυξη.

Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία καθιστά επιτακτικότερη παρά ποτέ την παγκόσμια συνεννόηση, αφού οι κρίσεις σε οποιοδήποτε σημείο επηρεάζουν ταχύτατα την παγκόσμια οικονομία.

Επομένως, τυχόν διατήρηση της κρίσης της ευρωζώνης θα έχει τουλάχιστον αρνητικές παρενέργειες παντού. Οι ηγέτες της ευρωζώνης οφείλουν να το αντιληφθούν ενεργώντας έτσι ώστε να μηδενιστούν οι φυγόκεντρες τάσεις και να αναδυθούν οι κεντρομόλες. Το ίδιο ισχύει και για τους Έλληνες πολιτικούς, που οφείλουν να διαμορφώσουν προτάσεις που διασφαλίζουν την παραμονή της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Αν αυτά συμβούν, η επάνοδος της χώρας σε αναπτυξιακή τροχιά ίσως συμβεί ακόμη και στο 2012. Διαφορετικά, θα δικαιωθούν όσοι θεωρούν ότι η Ελλάδα διέρχεται μια χαμένη δεκαετία, ανάλογη εκείνων που βίωσαν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετά την πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, προκειμένου να γίνει η μετάπτωση σε ένα ορθολογικό μοντέλο λειτουργίας της οικονομίας με επαναπροσδιορισμό του ρόλου και του μεγέθους του κράτους.

* Ο κ. Δημήτρης Τζάνας είναι Σύμβουλος Επενδύσεων στη Νέα Proton Τράπεζα Α.Ε.

**Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.