Ελλάδα: Αλήθειες και μύθοι για την ανάπτυξη

Υπάρχουν τρόποι για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Το πρόβλημα είναι η ελίτ στην Αθήνα και τις Βρυξέλλες, που δεν αντιλαμβάνεται την οικονομία και αρνείται να παραδεχθεί τα λάθη της. Άρθρο του κ. Ι. Μανωλόπουλου.

Δημοσιεύθηκε: 21 Δεκεμβρίου 2011 - 07:44

του Ι. Μανωλόπουλου*

Ελλάδα: Αλήθειες και μύθοι για την ανάπτυξη

Οι άνθρωποι θα προτιμούσαν να επισκεφθούν έναν ασκούμενο κομμωτή για να κουρευτούν παρά να βρεθούν σε αεροπορική πτήση με ασκούμενο πιλότο, κάτι που δείχνει ότι τα κριτήρια που απαιτούνται για τον κάθε επαγγελματία θα πρέπει να είναι αντάξια του επιπέδου ευθύνης και του κινδύνου που απορρέουν από το ρόλο τους.

Η ίδια αρχή θα πρέπει να ισχύει και στην πολιτική. Ωστόσο, στην Ελλάδα αυτό συμβαίνει σπάνια, καθώς είναι πολύ πιο δύσκολο για τους Πολιτικούς που «τα έχουν κάνει πλακάκια» με τους προνομιούχους ψηφοφόρους τους να διατηρήσουν αυτά τα αυστηρά κριτήρια.

Τα τελευταία χρόνια, πολλοί από τους πολιτικούς και αξιωματούχους στην Ελλάδα είναι διεφθαρμένοι ή ανίκανοι – ή και τα δύο. Αυτό όμως έχει οδηγήσει τη χώρα μας στα πρόθυρα μιας άτακτης χρεοκοπίας και παγκόσμιας ταπείνωσης.

Πράγματι έγιναν αμέτρητα λάθη στη νομισματική ένωση, μερικά από τα οποία είναι τα εξής: μη δημιουργία άριστης νομισματικής περιοχής ή ενός κεντρικού Λογιστηρίου ή συστήματος για δημοσιονομικές μεταβιβάσεις. Όλες οι υποσχέσεις που είχαν δοθεί στα πρώτα βήματα της Ευρωζώνης έχουν σήμερα αθετηθεί – ότι δηλαδή δεν θα υπήρχε διάσωση κρατών-μελών, ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα αγόραζε κρατικά ομόλογα, ότι δεν θα υπήρχαν «αποπομπές», ότι οι χώρες θα απολάμβαναν παρόμοια επίπεδα επιτοκίων.

Η πολιτική δέσμευση του ευρωπαϊκού πυρήνα να διατηρηθεί το ενιαίο νόμισμα αλλάζει και είναι πιθανό αυτή να έχει πολύ υψηλό κόστος πλέον. Ωστόσο, τα κράτη-μέλη του πυρήνα θα εξαντλήσουν όλες τις επιλογές πριν παραδεχθούν μία ήττα. Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών καταδεικνύουν ότι το ευρώ είναι πολύ πιο σημαντικό γι’ αυτούς από το να κρατήσουν την Ελλάδα σε αυτό.

Βέβαια, η κάθε νομισματική ένωση θα πρέπει να βρεθεί σε ισορροπία κάποια στιγμή, είτε μέσα από τις ροές κεφαλαίου είτε μέσω του εμπορίου. Αν η Ελλάδα δεν ανακτήσει τη χαμένη της ανταγωνιστικότητα, θα πρέπει να υπάρξουν είτε μόνιμες και συνεχείς ροές κεφαλαίου από τις χώρες του Βορρά, είτε πολύ χαμηλότερη εμπορική δραστηριότητα συνοδευόμενη από σημαντική μείωση του ΑΕΠ.

Σε περιπτώσεις όπου κάποιες περιοχές είναι πιο παραγωγικές από κάποιες άλλες, θα πρέπει αναπόφευκτα να υπάρξουν μεταφορές κεφαλαίων από τις πλουσιότερες στις φτωχότερες, ώστε το σύστημα να λειτουργεί αποτελεσματικά. Αυτό συμβαίνει τόσο στην ενωμένη Γερμανία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπου υπάρχουν πολιτείες με διαφορετικές οικονομίες.

Στην προκειμένη περίπτωση, φαίνεται ότι γίνεται μία προσπάθεια να δοθεί χρόνος, τόσο για να γίνει διαχωρισμός των κρατών-μελών, δίνοντας παράλληλα χρόνο και στους Έλληνες καταθέτες να αντιδράσουν. Τους τελευταίους μήνες καταγράφεται μία σιωπηρή έξοδος κεφαλαίων από τις τράπεζες, και εν μέσω όλων των εξελίξεων, έχει εκπλήξει το γεγονός ότι δεν ήταν ακόμα πιο έντονη η φυγή αυτή. Δηλαδή, ενώ το 25% περίπου των καταθέσεων έχουν φύγει από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αποτελεί μυστήριο γιατί το υπόλοιπο 75% παραμένει.

Ο «αργός θάνατος»

Η πολιτική δέσμευση να διασωθεί το ευρώ, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα της Πολιτικής και το μέγεθος των ανισορροπιών του χρέους και του εμπορικού ισοζυγίου καθιστούν τον οικονομικό θάνατο της Ελλάδας έναν από τους πιο αργούς και επί μακρόν αναμενόμενους στην ιστορία της οικονομίας. Η Αργεντινή, με πολύ λιγότερο χρέος, οδηγήθηκε από τη φερεγγυότητα σε σχεδόν ολική κατάρρευση μέσα σε 18 μήνες από τα μέσα του 2000 έως το τέλος του 2001.

Η κρίση στην Ελλάδα υπάρχει ήδη για περισσότερα από δύο χρόνια. Ωστόσο, ο ρυθμός των γεγονότων μπορεί ξαφνικά να επιταχυνθεί, αν χαθεί η αξιοπιστία ή αν ένας σημαντικός εταίρος αποσυρθεί, όπως έκανε το ΔΝΤ στο Μπουένος Άιρες το 2001.

Ωστόσο, σε αντίθεση με την Αργεντινή, ο συστημικός ρόλος της Ελλάδας είναι πολύ πιο σημαντικός. Αν η αποπομπή της χώρας μας από την Ευρωζώνη πυροδοτήσει μία άτακτη διάλυση του Ευρώ, οι επιπτώσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές της κατάρρευσης της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008.

Και ενώ οι ηγέτες της οικονομίας – το ΔΝΤ, οι χώρες του G-20, ο Γαλλο-Γερμανικός Άξονας, η ΕΚΤ – φαίνεται να αντιλαμβάνονται το μέγεθος του προβλήματος, παράλληλα φαίνεται να πάσχουν συλλογικά από αμνησία. Κάποιες από τις αποφάσεις τους και οι καθυστερήσεις δεν κερδίζουν χρόνο, αλλά αντίθετα επιβαρύνουν περισσότερο την κατάσταση.

Η παροχή δανείων σε ένα αφερέγγυο κράτος αυξάνει το ήδη υπέρογκο χρέος και καθιστά την τελική κατάρρευση ακόμα μεγαλύτερη. Υπάρχουν πολλά πρόσκαιρα κίνητρα για τους πολιτικούς αρχηγούς να διατηρήσουν την εικόνα ότι γίνονται προσπάθειες, από το να δοθεί μία πραγματική λύση για τη διόρθωση των υφιστάμενων ανισορροπιών – και κυρίως στη διαφορά ανταγωνιστικότητας μεταξύ του πυρήνα και της περιφέρειας της Ευρωζώνης.

Στον πίνακα που ακολουθεί καταγράφονται οι μεγαλύτεροι χρηματοδότες του ΔΝΤ και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), με φθίνουσα σειρά του μεγέθους τους.

ΔΝΤ	EFSF

ΗΠΑ	Γερμανία
Ιαπωνία	Γαλλία
Κίνα	Ιταλία
Γερμανία	Ισπανία
Γαλλία	Ολλανδία
Ηνωμένο Βασίλειο	Βέλγιο
Ιταλία	Ελλάδα

Πιθανώς αυτός να είναι ένας από τους πιο ανησυχητικούς πίνακες που κυκλοφορούν.

Τόσο το ΔΝΤ όσο και το EFSF αποτελούνται από χώρες-πιστωτές και από χώρες-δανειολήπτες. Όσο όμως αυξάνεται ο αριθμός των ανεπτυγμένων κρατών που χρειάζονται διάσωση, τόσο η ισχύς των οργανισμών αυτών θα μειώνεται.

Η όποια συζήτηση για τη μόχλευση του EFSF παραμένει σε επίπεδο συζήτησης, καθώς κανένας επενδυτής δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε ένα ακόμα “Ponzi scheme”.

Το ΔΝΤ δεν σχεδιάστηκε για να παρέχει κεφάλαια σε ανεπτυγμένες χώρες. Αντίθετα, αποστολή του ήταν η στήριξη μικρών και αναδυόμενων αγορών με προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών.

Ωστόσο, η παροχή κεφαλαίων από το ένα υπερχρεωμένο κράτος στο άλλο δημιουργεί ένα πρόβλημα κυκλικής αναφοράς. Τι θα συμβεί όταν η Γαλλία, που είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος χρηματοδότης του ΔΝΤ, ζητήσει διάσωση; Και αν αυτό συμβεί με την Ιαπωνία;

Η υπόλοιπη Ευρώπη τείνει να αντιμετωπίζει την Ελλάδα ως μία ασυνήθιστη εξαίρεση. Στην πραγματικότητα όμως, η Ελλάδα δεν είναι παρά ένα ακραίο παράδειγμα μιας γενικότερης τάσης.

Το παγκόσμιο χρέος έχει αυξηθεί από $80 τρισ. σε $210 τρισ. από το 2002, το οποίο αποτελεί μία αύξηση της τάξης του 12% ετησίως, την ίδια περίοδο όπου το παγκόσμιο ΑΕΠ έχει αυξηθεί μόλις 4% το χρόνο! Στο τέλος όμως αυτού του μεγάλου κύκλου χρέους, η επίτευξη πραγματικής παγκόσμιας ανάπτυξης δεν είναι εφικτή.

Έτσι λοιπόν, οι χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα χρέους καταφεύγουν στη λύση του να τυπώσουν χρήμα και άλλες πληθωριστικές τακτικές. Άλλες πιθανές επιπτώσεις είναι η κατάρρευση της πιστωτικής αγοράς, ακολουθούμενη από αποπληθωρισμό, ανεργία και κοινωνική αναταραχή.

Η ανάπτυξη που χρειάζεται

Παρατηρώντας όμως το γενικότερο πλαίσιο, βλέπουμε ότι ο ανεπτυγμένος κόσμος ξοδεύει περισσότερα από όσα κερδίζει. Απλώς η Ελλάδα θα χρειαστεί να κάνει μία μεγαλύτερη προσαρμογή. Θα έχουμε μικρότερα αυτοκίνητα, θα δουλεύουμε περισσότερο και θα έχουμε λιγότερες διακοπές. Η οικονομική ‘ανάπτυξη’ των τελευταίων είκοσι ετών οφείλεται κυρίως στα κονδύλια από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ε.Ε. και στα δάνεια. Και ενώ πολλοί καλούν την Ελλάδα να επιστρέψει στην ‘ανάπτυξη’, δεν γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή η στρεβλή φύση της «ανάπτυξης» του παρελθόντος.

Με λίγα λόγια, η ανάπτυξη που οδηγείται από την περιορισμένη διανομή πλούτου και την κατανάλωση δεν ωφέλησε την ελληνική οικονομία.

Παρά το γεγονός ότι βλέπουμε σωστή διαχείριση και διοίκηση σε πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, το φορολογικό και ρυθμιστικό καθεστώς συχνά ακυρώνει τις προσπάθειές τους. Και επιπλέον, η επιστροφή στη δραχμή δεν πρόκειται να λύσει τα προβλήματά τους, ενώ σε αυτή την περίπτωση το πολιτικό μοντέλο των πελατειακών σχέσεων θα μπορούσε να επιδεινωθεί, καθώς οι κυβερνήσεις θα είχαν τη δύναμη να τυπώσουν χρήμα για να πραγματοποιούν χάρες.

Μία νέα Δραχμή θα μπορούσε να οδηγήσει τους μισθούς στα χαμηλά επίπεδα της Τουρκίας ή της Βουλγαρίας, ενώ παράλληλα η Ελλάδα έχει ανάγκη από λιγότερη διαφθορά και γραφειοκρατία, καθώς και από ριζική μεταρρύθμιση του μοντέλου διακυβέρνησης.

Υπάρχουν τρόποι για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Υπάρχουν πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες που δημιουργούν εταιρείες, μειώνουν τη σπατάλη και αυξάνουν την αποτελεσματικότητα, υποστηριζόμενοι από τη μεταρρύθμιση που συντελείται στο κομμάτι της ζήτησης. Το πρόβλημα είναι η ελίτ στην Αθήνα και τις Βρυξέλλες, που δεν αντιλαμβάνεται την παραγωγική οικονομία και αρνείται να παραδεχθεί τα δικά της λάθη.

* O κ. Ιάσων Μανωλόπουλος είναι Συγγραφέας του βιβλίου “Greece’s ‘Odious’ Debt” και συνιδρυτής και γενικός διευθυντής επενδύσεων (Chief Investment Officer) του hedge fund "Dromeus Capital".

** Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.