G. Brown: Το "φάρμακο" στα προβλήματα-μαμούθ

Ο πρώην πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας αρθρογραφεί υπέρ της παγκόσμιας συνεννόησης για την οικονομία και επισημαίνει τις ανάγκες για συμφωνίες Δύσης και Ασίας. Χτυπά το καμπανάκι για την παγκόσμια ανεργία.

Δημοσιεύθηκε: 22 Σεπτεμβρίου 2011 - 08:03

του Gordon Brown

G. Brown: Το φάρμακο στα προβλήματα-μαμούθ

Ο πρώην πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας αρθρογραφεί υπό τον τίτλο "Divided We Fall" υπέρ της παγκόσμιας συνεννόησης για την οικονομική πολιτική και επισημαίνει τις ανάγκες για συμφωνίες δυτικών και Ασίας, ενώ χτυπά το καμπανάκι για την παγκόσμια ανεργία.

Λίγες μόνο ημέρες πριν από την κρίσιμη συνάντηση του G20, που έχει προγραμματιστεί στο Παρίσι για τα τέλη Σεπτεμβρίου, οι παραινέσεις του Βρετανού πολιτικού φαίνονται και είναι καίριες και επίκαιρες.

"Αυτό το καλοκαίρι στις ΗΠΑ η πολιτική έθεσε στην υπηρεσία της την οικονομία, όταν το Κογκρέσο και ο Πρόεδρος Ομπάμα δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν επί των φόρων, των ελλειμμάτων ή των προγραμμάτων στήριξης. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν επίσης πολύ απασχολημένοι για να αντιδράσουν, κανονίζοντας χρεοκοπίες, υποτιμήσεις, ελλείμματα και προγράμματα στήριξης. Έχοντας δε περάσει σε αρνητικά επιτόκια, τύπωμα χρήματος και επιδότηση εμπορικών τραπεζών, οι κεντρικοί τραπεζίτες ανά τον κόσμο -και πιο πρόσφατα ο Αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης κ. Μπεν Μπερνάνκε- εμφανίστηκαν να έχουν φτάσει στα όριά τους σε ό,τι αφορά το τι μπορούν να κάνουν.

Ως αποτέλεσμα, λίγοι άνθρωποι σήμερα αμφιβάλλουν ότι ο κόσμος πορεύεται ακυβέρνητος και χωρίς ηγεσία προς μια δεύτερη ύφεση. Το ερώτημα που πλανιόταν πριν από το καλοκαίρι, για το εάν αντιμετωπίζαμε μια νέα νορμάλ περίοδο χαμηλής ανάπτυξης, επιλύθηκε: Τίποτα εδώ δεν φαίνεται 'νορμάλ'. Οι ημιτελείς προσπάθειες απέτυχαν. Ανίκανος να συμφωνήσει μια παγκόσμια εμπορική πολιτική, μια συμφωνία για την κλιματική αλλαγή ή μεταρρυθμίσεις στα χρηματοοικονομικά, ο κόσμος πιθανόν θα διολισθήσει σε έναν νέου τύπο προστατευτισμό, σε πολέμους ισοτιμιών, εμπορικές απαγορεύσεις και κεφαλαιακούς ελέγχους.

Αλλά δεν είναι καιρός για ηττοπάθειες. Οι χώρες που ισχυρίζονται ότι έφτασαν στο όριο των δυνατοτήτων τους, στην πραγματικότητα εννοούν ότι έφτασαν στο όριο του τι μπορούν να κάνουν μόνες τους. Ο δρόμος προς την αειφόρο ανάπτυξη και την απασχόληση δεν περνά μέσα από τις αιφνίδιες εθνικές πρωτοβουλίες, αλλά μάλλον μέσα από τη συνεργασία για μια παγκόσμια πολιτική.

Αυτός ήταν ο στόχος τον Απρίλιο του 2009, όταν οι G20 έθεσαν στον εαυτό τους δύσκολες αποστολές. Η πρώτη ήταν να αποτρέψουν την παγκόσμια ύφεση, και την πέτυχαν. Οι άλλες δύο, η συμφωνία για την ανάπτυξη και η αναμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, θα πρέπει να βρεθούν στην ατζέντα του G20 όποτε γίνει η επόμενη συνάντησή του.

Το 2010 το ΔΝΤ υπολόγισε ότι μια συνδυασμένη προσέγγιση στα μακροοικονομικά, στο εμπόριο και στις βασικές πολιτικές θα μπορούσε να πετύχει αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,5%, να δημιουργήσει 25 - 30 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας και να βγάλει από τη φτώχεια 90 εκατομμύρια ανθρώπους. Ωστόσο, μια παγκόσμια συμφωνία ανάπτυξης φαίνεται τώρα απολύτως απαραίτητη, με δεδομένα τα βασικά προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας και τις τεράστιες ανισορροπίες ανάμεσα στην κατανάλωση και στην παραγωγή.

Είναι ίσως παράξενο να περιγράφεται η μεγαλύτερη οικονομική κρίση από το 1930 και ένθεν ως σύμπτωμα ενός ευρύτερου προβλήματος. Αλλά όταν οι ιστορικοί θα κοιτούν το κύμα της παγκοσμιοποίησης από το 1990 και μετά -που έφερε δύο δισεκατομμύρια νέους παραγωγούς στην παγκόσμια οικονομία- θα βρουν ότι γύρω στο 2010 υπήρξε ένα σημείο καμπής. Για πρώτη φορά σε 150 χρόνια η Δύση (δηλαδή οι ΗΠΑ και η Ευρώπη) βρέθηκε έναντι του υπόλοιπου κόσμου στη δεύτερη θέση σε ό,τι αφορά την παραγωγή, τις εξαγωγές, τις συναλλαγές και το εμπόριο.

Πράγματι, περίπου στην αρχή ή στη μέση της δεκαετίας του 2020 η ασιατική αγορά καταναλωτών θα είναι διπλάσια σε μέγεθος από εκείνη των ΗΠΑ. Ωστόσο, σήμερα, η Δύση και η Ασία παραμένουν αλληλοεξαρτώμενες Τα δύο τρίτα των ασιατικών εξαγωγών εξακολουθούν να καταλήγουν στη Δύση και το εμπόριο που περιορίζεται στον Νότο αντιστοιχεί μόλις στο 20% του παγκόσμιου τζίρου.

Για να τεθεί αλλιώς το θέμα, πριν από δέκα χρόνια η αμερικανική οικονομία ήταν σε θέση να οδηγεί την παγκόσμια οικονομία και σε δέκα χρόνια από τώρα οι αναδυόμενες αγορές θα είναι έτοιμες να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο, κυρίως δεδομένης της αύξησης της αγοραστικής δύναμης των μεσαίων τους τάξεων. Ωστόσο, προς το παρόν, η Αμερική και η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να επεκτείνουν τις καταναλωτικές τους δαπάνες χωρίς να αυξήσουν τις εξαγωγές, ενώ η Κίνα και οι αναδυόμενες αγορές δεν μπορούν εύκολα να αυξήσουν την παραγωγή ή την κατανάλωση, χωρίς την εγγύηση των ισχυρών δυτικών αγορών.

Έτσι, πρώτα πρέπει να ανακτήσουμε το ευρύτερο όραμα της παγκόσμιας συνεργασίας που περιείχε το πακέτο ανάπτυξης του G20 (που έκτοτε υποβαθμίστηκε σε αυτό που το ΔΝΤ τώρα αποκαλεί 'σε βάθος ανάλυση των χωρών που χαρακτηρίζονται από μεγάλες ανισορροπίες'). Μια ευρύτερη και ουσιαστικότερη ατζέντα απαιτείται: Η Κίνα θα πρέπει να συμφωνήσει στην αύξηση των δαπανών των νοικοκυριών και των καταναλωτικών της εισαγωγών. Η Ινδία θα πρέπει να ανοίξει τις αγορές της ώστε οι φτωχοί της να ωφεληθούν από εισαγωγές χαμηλού κόστους και η Αμερική και η Ευρώπη θα πρέπει να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους προκειμένου να αυξήσουν τις εξαγωγές τους.

Το 2009 οι G20 ήταν επίσης ανυποχώρητοι στο ότι η μελλοντική σταθερότητα απαιτούσε ένα νέο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό καθεστώς. Ο κ. David Miles της Τράπεζας της Αγγλίας προβλέπει τρεις ακόμη οικονομικές κρίσεις στις ερχόμενες δύο δεκαετίες. Και, αν ο κ. Andrew Haldane της BoE είναι σωστός για το ότι οι αυξανόμενες πιέσεις στην Ασία αποτελούν απειλή, η Δύση θα μετανιώσει για την αποτυχία της να θωρακίσει την παγκόσμια επάρκεια κεφαλαίων και τα στάνταρντ ρευστότητας με ένα πιο διαφανές σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.

Το πρόβλημα είναι ήδη εδώ. Οι υποχρεώσεις του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα είναι ήδη σχεδόν 5 φορές υψηλότερες από ό,τι αυτές των ΗΠΑ, και βρίσκονται στο 345% του ΑΕΠ. Οι γερμανικές τράπεζες είναι μοχλευμένες σε επίπεδο που αντιστοιχεί σε 32 φορές το ενεργητικό τους. Οπότε, για τη σταθερότητα δεν απαιτείται μόνο επανακεφαλαιοποίηση, αλλά και αναμόρφωση του ευρώ και ένας ενισχυμένος ρόλος για την ΕΚΤ στο να στηρίζει μεμονωμένες κυβερνήσεις (όχι μεμονωμένες τράπεζες) ως τελευταίο καταφύγιο δανεισμού.

Το G20 δεν θα καταφέρει ανάπτυξη και σταθερότητα χωρίς νέο focus στη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους. Υπάρχει όμως ακόμη μια επιτακτική ανάγκη και αυτή είναι το να αποφευχθεί ένας κύκλος υποχώρησης. Οπότε πρέπει να στραφούμε στις προτάσεις του κ. Robert Skidelsky ώστε να εξοπλίσουμε τις υποδομές μας -και το ευρύτερο περιβάλλον- για μελλοντικές προκλήσεις, καθώς και να ενισχύσουμε την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Ένα μοντέλο για να γίνει αυτό είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία με 50 δισ. ευρώ κεφάλαιο έχει καταφέρει να επενδύσει 400 δισ. ευρώ. Υπάρχει όμως μια συμφωνία που πιθανώς πρέπει να γίνει αφενός με τους Κινέζους, η οποία ενδεχομένως αφορά στην επένδυση των αποθεμάτων τους, και αφετέρου με την πλευρά των δυτικών, σχετικά με τη φορολογική μεταχείριση των επαναπατριζόμενων κερδών.

Τελικά, όπως κατέδειξε ο νομπελίστας οικονομολόγος κ. Michael Spence, η ανάπτυξη είναι τώρα απαραίτητη αλλά μη επαρκής συνθήκη για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η παρούσα επιδημία της ανεργίας, ειδικά στους νέους, απαιτεί νέες προσεγγίσεις - όπως επί παραδείγματι μια τράπεζα ανάπτυξης για να βοηθήσει στην απασχόληση του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού στη Μ. Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική, αλλά και στην εκπαιδευτική διαδικασία με προγράμματα σε άλλα μέρη. Η συμφωνία του G20 για την ανάπτυξη πρέπει να είναι επίσης και συμφωνία για την απασχόληση.

Το G20, που αντιπροσωπεύει το 80% της παγκόσμιας παραγωγής, συστάθηκε το 2009 ως το μόνο πολύπλευρο διεθνές όργανο που ήταν ικανό να συντονίσει την παγκόσμια οικονομική πολιτική. Ατυχώς, τα κράτη-μέλη του σύντομα εγκατέλειψαν τον στόχο αυτόν και κατέφυγαν σε εθνικές λύσεις. Όπως ήταν αναμενόμενο, η μεμονωμένη δράση δεν ήταν ικανή να εξασφαλίσει την οικονομική ανάκαμψη. Η ώρα του G20 έχει έρθει ξανά. Όσο πιο σύντομα ο Γάλλος Πρόεδρος κ. Νικολά Σαρκοζί συγκαλέσει το G20 για να δράσει, τόσο το καλύτερο".

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.