"Καβούρια" στις τσέπες, κρίση στον πλανήτη

Με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης των καταναλωτικών δαπανών στο 0,2%, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ελπίζουν σε ανάκαμψη, λέει ο S. Roach. Γιατί οι Αμερικανοί συμπεριφέρονται σαν "ζόμπι". Τρεις προτάσεις για να πάρουν... μπρος.

Δημοσιεύθηκε: 8 Σεπτεμβρίου 2011 - 07:57

Καβούρια στις τσέπες, κρίση στον πλανήτη

Ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης των καταναλωτικών δαπανών τα τελευταία 14 τρίμηνα -υπολογισμένος με την πληθωριστική προσαρμογή από το α΄ τρίμηνο του 2008 έως και το β΄ τρίμηνο του 2011- είναι 0,2%.

Σύμφωνα με τον μη εκτελεστικό πρόεδρο της Morgan Stanley Asia, κ. Stephen Roach, «ποτέ άλλοτε στη μεταπολεμική περίοδο οι Αμερικανοί καταναλωτές δεν ήταν τόσο αδύναμοι για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτός ο αριθμός, το 0,2% δηλαδή, συμπυκνώνει το μεγαλύτερο μέρος αυτών που "πάνε στραβά" στις ΗΠΑ -και στην παγκόσμια οικονομία- σήμερα».

Σύμφωνα με τον κ. Roach, «υπάρχουν δύο ευδιάκριτες φάσεις σε αυτήν την περίοδο της άνευ προηγουμένου αδυναμίας των Αμερικανών καταναλωτών. Από το α΄ τρίμηνο του 2008 μέχρι το β΄ τρίμηνο του 2009, η καταναλωτική ζήτηση κατέγραφε πτώση για έξι συνεχόμενα τρίμηνα με ετήσιο ρυθμό 2,2%. Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η συρρίκνωση αυτή ήταν πιο έντονη κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της «Μεγάλης Κρίσης», όταν η κατανάλωση... βούτηξε με ρυθμό 4,5% το γ΄ και δ΄ τρίμηνο του 2008.

Με την αμερικανική οικονομία να πιάνει πάτο στα μέσα του 2009, οι καταναλωτές μπήκαν σε μια δεύτερη φάση - αυτήν της πολύ υποτονικής ανάκαμψης. Ο πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης σε ετήσια βάση τα επόμενα οκτώ τρίμηνα από το γ΄ τρίμηνο του 2009 μέχρι το β΄ τρίμηνο του 2011 διαμορφώθηκε (κατά μέσο όρο) στο 2,1%. Αυτή είναι η πιο ισχνή καταναλωτική ανάκαμψη που έχει καταγραφεί ποτέ - 1,5 ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα από την προ κρίσης 12ετή τάση του 3,6%, η οποία καταγράφηκε μεταξύ των ετών 1996 και 2007».

«Αυτά τα στοιχεία είναι πολύ πιο αδύναμα από εκείνα που είχαν αρχικώς ανακοινωθεί. Στο πλαίσιο της ετήσιας αναθεώρησης των αμερικανικών Εθνικών Λογαριασμών Εισοδήματος και Παραγωγής, που ανακοινώθηκε τον Ιούλιο του 2011, οι στατιστικολόγοι του υπουργείου Εμπορίου "πετσόκοψαν" τις προηγούμενες εκτιμήσεις τους για τις καταναλωτικές δαπάνες.

Η τάση στον ρυθμό ανάπτυξης των 14 τριμήνων από τις αρχές του 2008 μέχρι τα μέσα του 2011 μειώθηκε από το 0,5% στο 0,2%. Το μεγαλύτερο μέρος της υποβάθμισης συγκεντρώθηκε στα έξι πρώτα τρίμηνα αυτής της περιόδου - για την οποία η ετήσια πτώση της κατανάλωσης διπλασιάστηκε από το 1,1% στο 2,2%», σημειώνει ο κ. Roach.

«Παρακολουθώ αυτές τις αναθεωρήσεις για περίπου 40 χρόνια. Αυτή είναι μακράν μία από τις σημαντικότερες που έχω δει. Όλοι γνωρίζαμε ότι τα πράγματα ήταν δύσκολα για τους Αμερικανούς καταναλωτές, όμως αυτή η αναθεώρηση δείχνει τις περικοπές (λόγω κρίσης) και τη συνεπαγόμενη αναιμική ανάκαμψη υπό ένα πολύ ζοφερό πρίσμα», σχολιάζει.

Και συνεχίζει λέγοντας: «Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον λόγο. Εκμεταλλευόμενοι τη φούσκα των δανείων για να αντιμετωπίσουν τη φούσκα των ακινήτων, οι Αμερικανοί καταναλωτές δαπανούσαν πολύ περισσότερα από αυτά που έβγαζαν για πολλά χρόνια. Όταν και οι δύο φούσκες έσκασαν, τα υπερχρεωμένα αμερικανικά νοικοκυριά δεν είχαν άλλη επιλογή από το να κόψουν τα έξοδά τους και να ξαναφτιάξουν τους ισολογισμούς τους, αποπληρώνοντας τα υπέρογκα χρέη τους και αρχίζοντας να "ξαναχτίζουν" τις καταθέσεις τους.

Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις, ο εξορθολογισμός του ισολογισμού βρισκόταν μόλις στην αρχή του. Αν και το χρέος των νοικοκυριών μειώθηκε στο 115% του διαθέσιμου προσωπικού εισοδήματος στις αρχές του 2011 από την... κορυφή του 130% που έπιασε το 2007, εξακολουθεί να κινείται σημαντικά υψηλότερα από το 75% που ήταν κατά μέσο όρο την περίοδο 1970 - 2000. Και, ενώ οι προσωπικές καταθέσεις αυξήθηκαν στο 5% του διαθέσιμου εισοδήματος το πρώτο ήμισυ του 2011 από τον πάτο του 1,2% που άγγιξαν στα μέσα του 2005, παραμένουν σημαντικά χαμηλότερες από το σχεδόν 8% που ήταν το σύνηθες κατά τα τελευταία 30 χρόνια του 20ού αιώνα».

Σύμφωνα με τον κ. Roach, «με την περικοπή δαπανών και τον εξορθολογισμό του ισολογισμού να βρίσκονται ακόμα σε πολύ αρχικό στάδιο, η συμπεριφορά "ζόμπι" των Αμερικανών καταναλωτών αναμένεται να συνεχιστεί. Η τάση για ρυθμό ανάπτυξης 2,1% που φάνηκε κατά τη διάρκεια της αναιμικής ανάκαμψης των τελευταίων δύο ετών θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ενδεικτική αυτού που θα πρέπει να περιμένουμε για τα επόμενα χρόνια.

Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα έχει τρεις σημαντικότατες επιπτώσεις για τις προοπτικές της οικονομίας:

Πρώτον, αφού η καταναλωτική ζήτηση εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 71% του πραγματικού ΑΕΠ, μια παρατεταμένη ανεπάρκεια στην τάση της κατανάλωσης αντιπροσωπεύει ένα μέγιστο εμπόδιο για τη συνολικότερη ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας. Αν και οι policymakers της Ουάσιγκτον θα ήθελαν πολύ οι καταναλωτές να επιστρέψουν στους παλιούς, επικίνδυνους τρόπους τους και να αρχίσουν και πάλι τις δαπάνες, τα υπερχρεωμένα αμερικανικά νοικοκυριά έχουν πλέον γνώση. Το "βαρύ πυροβολικό" της νομισματικής και δημοσιονομικής τόνωσης... χαραμίζεται σε προσπάθειες να βραχυκυκλώσει τον εξορθολογισμό των ισολογισμών.

Δεύτερον, η επίμονη αδυναμία στον ρυθμό ανάπτυξης της κατανάλωσης και του ΑΕΠ βάζει την αμερικανική οικονομία σε πολύ πιο αδύναμη τροχιά ανάπτυξης από αυτήν που περιλαμβάνεται στις μακροπρόθεσμες προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού. Η Διεύθυνση Προϋπολογισμού του Κογκρέσου εκτιμά μέσο ρυθμό ανάπτυξης 3,4% του πραγματικού ΑΕΠ την περίοδο 2013 - 2016. Αν η τάση της ανάπτυξης είναι μία ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερη -εμφανής πιθανότητα σε μια εποχή παρατεταμένης καταναλωτικής αδυναμίας-, τα ελλείμματα του προϋπολογισμού θα είναι σημαντικά υψηλότερα.

Πράγματι, ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ 1% χαμηλότερος του προβλεπόμενου ισοδυναμεί με έλλειμμα του προϋπολογισμού ύψους περίπου 3 τρισ. δολαρίων υψηλότερα σε περίοδο 10 ετών. Εξυπακούεται ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε σοβαρότατο πρόβλημα για τα ήδη επιβαρημένα ελλείμματα και χρέη των ΗΠΑ.

Τέλος, καμία άλλη οικονομία δεν είναι ικανή να γεμίσει το κενό που δημιουργεί μια παρατεταμένη αδυναμία στην αμερικανική κατανάλωση. Η Ευρώπη και η Ιαπωνία δεν είναι σε θέση να αναπληρώσουν το κενό και οι καταναλωτικοί τομείς στις μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου -στην Κίνα ιδιαίτερα- δεν διαθέτουν ούτε την κλίμακα ούτε τη δυναμική για να "αναλάβουν".

Έτσι, συνεχιζόμενη αδυναμία στην αμερικανική κατανάλωση υποδηλώνει πιέσεις στην ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων οικονομιών που εξαρτώνται από τις εξαγωγές. Το καλό είναι ότι αυτό θα τις αναγκάσει να προχωρήσουν σε στρατηγικές εξορθολογισμού που θα έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και καιρό, και στόχο θα έχουν την τόνωση της εγχώριας καταναλωτικής ζήτησης».

Τι μπορεί να γίνει; «Αν και τα μέτρα που προσαρμόστηκαν για να ανταποκριθούν στο βάθος της κρίσης -τα μέτρα δημοσιονομικής και νομισματικής τόνωσης δηλαδή- ήταν αποτελεσματικά σε ό,τι αφορά το να μπει φρένο στην ελεύθερη πτώση, ωστόσο δεν πέτυχαν να οδηγήσουν σε ουσιαστική ανάκαμψη», υποστηρίζει ο ίδιος.

«Αντιθέτως, οι ΗΠΑ χρειάζονται ένα "μενού" πολιτικών, κομμένων και ραμμένων στις ανάγκες και στις πιέσεις που δέχονται οι Αμερικανοί καταναλωτές. Κάποιες τέτοιες πολιτικές θα μπορούσαν ενδεχομένως να περιλαμβάνουν τη διαγραφή χρέους ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία απομόχλευσης, τη δημιουργία πολιτικών για τις αποταμιεύσεις ώστε να αποκατασταθεί η οικονομική ασφάλεια των Αμερικανών και -βεβαίως- τη δημιουργία θέσεων εργασίας».

«Η αμερικανική οικονομία όπως και η παγκόσμια δεν μπορούν να ορθοποδήσουν χωρίς τον Αμερικανό καταναλωτή. Ήρθε πλέον η ώρα να κοιτάξουμε πέρα από τις ιδεολογίες και να πλαισιώσουμε τις πολιτικές συζητήσεις έχοντας αυτήν τη βασική θεώρηση κατά νου», καταλήγει ο κ. Roach.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.