Daniel Gros: Δέκα χρόνια "φαγούρας" για ΕΕ

Η περίοδος προσαρμογής για την ευρωπαϊκή περιφέρεια, από την ψευδαίσθηση της οικονομικής ευρωστίας στην απαραίτητη ανάπτυξη των εξαγωγών, δεν θα είναι μικρότερη της δεκαετίας, εκτιμά ο Daniel Gros.

Δημοσιεύθηκε: 18 Αυγούστου 2011 - 07:51

του Daniel Gros

Daniel Gros: Δέκα χρόνια φαγούρας για ΕΕ

Η πρώτη πράξη του δράματος του χρέους της ευρωζώνης αφορούσε στο αν κάποια χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσε ποτέ να χρεοκοπήσει, τονίζει σε ανάλυσή του ο διευθυντής του Κέντρου Σπουδών για την Ευρωπαϊκή Πολιτική (Centre for European Policy Studies), κ. Daniel Gros.

Τελείωσε όταν η ανώτατη αρχή της Ε.Ε., το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αναγνώρισε επισήμως στα τέλη Ιουλίου πως η Ελλάδα χρειάζεται μείωση του χρέους της.

Αυτή όμως η αναγνώριση της πραγματικότητας δεν δίνει τέλος στο δράμα. Η δεύτερη πράξη θα αφορά στην αποκατάσταση των προοπτικών ανάπτυξης της περιφέρειας της Ε.Ε., γεγονός που θα αποτελέσει μία ακόμα πιο δύσκολη πρόκληση.

Σύμφωνα με τον κ. Gros, το βασικό πρόβλημα είναι απλό: Mέχρι το 2008, αυτές οι χώρες απολάμβαναν μακρά έκρηξη που βασίστηκε στη φθηνή και άφθονη πίστωση, η οποία τους επέτρεψε να χρηματοδοτήσουν τα υψηλά ελλείμματα των τρεχουσών συναλλαγών. Όμως, η όποια έκρηξη των εισαγωγών δημιουργεί παραπλανητική εντύπωση αναφορικά με την παραγωγική δυναμικότητα της εγχώριας οικονομίας.

"Φανταστείτε μια χώρα που αυξάνει -για παράδειγμα- τις εισαγωγές των αυτοκινήτων και άλλων καταναλωτικών αγαθών κατά 10% του αρχικού ΑΕΠ. Αυτά τα προϊόντα πωλούνται στους εγχώριους καταναλωτές μέσω των car dealers και μιας ολόκληρης αλυσίδας εμπόρων και λιανεμπόρων.

Όλοι αυτοί οι μεσάζοντες έχουν κόστη τα οποία πρέπει να πληρωθούν από τον εγχώριο καταναλωτή, γεγονός που... κολακεύει τις στατιστικές του εθνικού ΑΕΠ, διότι από τεχνική άποψη όλα αυτά τα κόστη συνθέτουν αξία η οποία προστίθεται στις υπηρεσίες των μεσαζόντων. Έτσι, η έκρηξη στις εισαγωγές οδηγεί σε μεγαλύτερη μετρήσιμη ανάπτυξη του ΑΕΠ", λέει ο κ. Gros.

Πόσο μεγάλη είναι η φερόμενη ανάπτυξη του ΑΕΠ από τις μεγαλύτερες εισαγωγές; Οι τιμές λιανικής είναι πολύ συχνά υπερδιπλάσιες των τιμών χονδρικής που πληρώνει ο εισαγωγέας. Έτσι, η εγχώρια αξία που προστίθεται στις εισαγωγές θα μπορούσε εύκολα να ισοδυναμεί με την αξία τους. Αυτό υποδηλώνει ότι μια αύξηση στις εισαγωγές καταναλωτικών προϊόντων ίση με 10% του ΑΕΠ θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνοδο το μετρήσιμο ΑΕΠ κατά περίπου 10%.

Σύμφωνα με τον κ. Gros, όμως, ισχύει και το αντίθετο: όταν τελειώνει αυτή η έκρηξη των εισαγωγών, το μετρήσιμο ΑΕΠ θα πρέπει να πέσει σημαντικά, διότι δεν χρειάζονται τόσοι μεσάζοντες.

Αυτή η πτώση του ΑΕΠ, μέσω μιας φυσικής επίπτωσης χαμηλότερων εισαγωγών καταναλωτικών αγαθών, πολύ συχνά εκλαμβάνεται λανθασμένα ως κάτι που θα πρέπει να αποφευχθεί, διότι φαίνεται να υποδηλώνει πως η παραγωγή είναι χαμηλότερη των δυνατοτήτων.

Ο κ. Gros επισημαίνει ακόμα: "Σε μια τελείως ευέλικτη οικονομία, αυτή η πτώση του μετρήσιμου ΑΕΠ (και η επακόλουθη αύξηση της ανεργίας) θα ήταν δυνατόν να αποφευχθεί αν οι πόροι που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως για την πώληση εισαγόμενων καταναλωτικών προϊόντων μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αμέσως για τη δημιουργία εξαγωγών. Όμως, οι υπάλληλοι των καταστημάτων λιανικών πωλήσεων και οι dealers αυτοκινήτων δεν μπορούν εύκολα να μετατραπούν στο ειδικευμένο προσωπικό που απαιτείται στη σύγχρονη παραγωγή.

Στην περίπτωση της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, για παράδειγμα, η τουριστική βιομηχανία θα μπορούσε να απορροφήσει μέρος των άνεργων λιανικών πωλητών. Όμως, τα καταστήματα και οι εκθέσεις δεν μπορούν να μετατραπούν σε τουριστική ατραξιόν, η δυναμικότητα των οποίων θα παραμείνει περιορισμένη μέχρις ότου περάσει αρκετός χρόνος για να χτιστούν νέα ξενοδοχεία, εγκαταστάσεις αναψυχής κ.λπ.

Δεδομένου ότι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδας πλησίαζε το 10% του ΑΕΠ το 2010, πιθανή πτώση τέτοιου μεγέθους στα εισαγόμενα καταναλωτικά αγαθά φαίνεται πως είναι απαραίτητη προτού αρχίσει να σταθεροποιείται το εξωτερικό χρέος της χώρας. Όμως, αυτό θα υποδήλωνε περαιτέρω πτώση του μετρήσιμου ΑΕΠ κατά το ίδιο περίπου ποσοστό (και συνεπώς μεγαλύτερη σημαντική αύξηση της ανεργίας). Ακόμα και η πιο ευέλικτη οικονομία του κόσμου θα χρειαζόταν χρόνια για να αλλάξει το ένα δέκατο όλων των παραγόντων παραγωγής της από τη διανομή εισαγωγών σε εξαγωγικές δραστηριότητες.

Η έκρηξη εισαγωγών στις ΗΠΑ ήταν πολύ μικρότερη από αυτήν στην περιφέρεια της Ε.Ε., όμως η πρόσφατη επί τα χείρω αναθεώρηση του αμερικανικού ΑΕΠ μπορεί να ειδωθεί υπό το ίδιο πρίσμα. Μια έκρηξη εισαγωγών δημιουργεί μόνο την ψευδαίσθηση οικονομικής ευρωστίας".

Πόσο χρόνο θα χρειαστεί η προσαρμογή; Όπως αναφέρει ο κ. Gros, μετά την ενοποίηση, η Γερμανία είχε έκρηξη στις εισαγωγές και στις κατασκευές, που έμοιαζε με αυτήν της περιφέρειας της Ε.Ε. Για μερικά χρόνια, οι εισαγωγές εκτινάχθηκαν στα ύψη και μέχρι το 1995 είχε δημιουργηθεί ένα ευμέγεθες έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.

Η Γερμανία χρειάστηκε δέκα χρόνια (μέχρι το 2005 περίπου) αργής ανάπτυξης για να μειώσει τη δυναμικότητα στον κλάδο των κατασκευών και να αυξήσει το μερίδιο αγοράς της στον εξαγωγικό κλάδο. Όμως, δεν είχε να αντιμετωπίσει χρέη. Και οι αγορές μπορεί να μη δώσουν στην περιφέρεια της ευρωζώνης τον ίδιο χρόνο.

Οι τρεις μικρές βαλτικές χώρες που είναι μέλη της Ε.Ε. δίνουν ένα εναλλακτικό μοντέλο, σύμφωνα με τον κ. Gros: Είχαν δημιουργήσει ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών που ξεπερνούσαν το 20% στη διάρκεια του credit boom και τα τελευταία τρία χρόνια έχουν υποστεί διψήφια συρρίκνωση του ΑΕΠ.

Όμως, επειδή πλέον έχουν πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών, έχουν προσαρμοστεί πλήρως και μπορούν να αρχίσουν και πάλι να αναπτύσσονται, αν και με πολύ βραδύτερο ρυθμό σε σχέση με την περίοδο της έκρηξης.

Παρ' όλα αυτά, ο κ. Gros διερωτάται: υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να γίνει για να επιταχυνθεί η προσαρμογή στην περιφέρεια της ευρωζώνης; "Η επίσημη συνταγή είναι διαρθρωτικές αλλαγές. Όμως, σε μια περίοδο ισχνής εγχώριας ζήτησης, οι διαρθρωτικές αλλαγές μπορεί στην πραγματικότητα να υπερτονίσουν τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα.

Η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας θα επέτρεπε στις εταιρίες στον εγχώριο κλάδο να προχωρήσουν πιο γρήγορα σε απολύσεις εργαζομένων, όμως δεν θα έκανε και πολλά για να ενθαρρύνει τις εξαγωγικές εταιρίες να επενδύσουν περισσότερα και να δημιουργήσουν πιο πολλές θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα από τη στιγμή όπου το εγχώριο τραπεζικό σύστημα βρίσκεται υπό πίεση και δεν μπορεί να χορηγήσει νέα δάνεια. Επιπλέον, η επιπρόσθετη ανεργία θα οδηγούσε σε περισσότερες δαπάνες κοινωνικής αλληλεγγύης, αυξάνοντας συνεπώς την ανάγκη για περικοπές από αλλού ή για αύξηση των φόρων.

Οι κυβερνήσεις στην περιφέρεια της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένων της Ισπανίας και της Ιταλίας, έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν το εξής δίλημμα: πρέπει να προχωρήσουν σε διαρθρωτικές αλλαγές για να αυξήσουν τη μακροπρόθεσμη προοπτική ανάπτυξης, το κόστος όμως θα είναι ακόμα μεγαλύτερες βραχυπρόθεσμες ωδίνες.

Η κρίση χρέους θα τερματιστεί μόνο όταν θα έχουν δείξει πως το έχουν καταλάβει αυτό και θα έχουν αποδεχτεί τις αναπόφευκτες θυσίες".

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.