Ξετυλίγοντας τον μίτο της "βοήθειας"

Η βοήθεια των ΕΕ - ΔΝΤ προς την Ελλάδα συγκεκριμενοποιήθηκε, όμως τα νομικά προβλήματα "ελλοχεύουν" και ο δανεισμός θα είναι κάθε άλλο παρά αυτόματος. Πού βρίσκεται ο μίτος σήμερα. Γράφει ο Κ. Μποτόπουλος.

Δημοσιεύθηκε: 13 Απριλίου 2010 - 07:50

του Κώστα Μποτόπουλου (*)

Ξεκαθάρισαν άραγε τα πράγματα μετά το πρόσφατο "γέμισμα του πλαισίου" του σχεδίου βοήθειας της 25ης Μαρτίου; Μπορούμε πια να κάνουμε λόγο για μια πρακτική και έτοιμη συμφωνία, εντός της οποίας όλα τα μέρη γνωρίζουν πού βρίσκονται και πού πηγαίνουν; Και στα δύο ερωτήματα η απάντηση είναι: "Όχι απολύτως".

Με την αναγκαία υποσημείωση ότι σε τέτοιου είδους "συμφωνίες" (στην πραγματικότητα μονομερείς αποφάσεις έπειτα από υπόγειους και περίπλοκους συμβιβασμούς) οι όροι που δημοσιοποιούνται είναι φτιαγμένοι για να μην είναι απολύτως ξεκάθαροι - ώστε να προσαρμόζονται και να αλλάζουν χωρίς να δίνουν την αίσθηση πισωγυρίσματος.

Ας προσπαθήσουμε να δούμε πού βρίσκεται ο μίτος σήμερα.

? Το είδος της ευρωπαϊκής "βοήθειας" συγκεκριμενοποιήθηκε. Πρόκειται για πολυμερή κρατικό δανεισμό, σημαντικού ποσού (30 δισ. ως το τέλος του 2010), με ειδικό επιτόκιο (κοντά στο 5%, λίγο διαφορετικό αν είναι κυμαινόμενο, πάντως πολύ χαμηλότερο από το 7% της "ελεύθερης" αγοράς) και για μακρό δυνητικά χρόνο (μπορεί να συμπληρωθεί με αντίστοιχα ποσά ως το τέλος του τριετίας του ελληνικού Προγράμματος Σταθερότητας).

Για να αποφευχθούν τα νομικά προβλήματα (ο όρος no bailout της συνθήκης) την Ελλάδα θα δανείσουν κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση (η οποία πλέον, μετά τη θέση σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας, έχει νομική προσωπικότητα), ούτε όργανά της (η Επιτροπή ή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα).

Συμμετέχουν μάλιστα, κατά τον λόγο της συνολικής κοινοτικής συνεισφοράς τους (δηλαδή ανάλογα με το ΑΕΠ τους) όλα τα μέλη της ευρωζώνης, άρα κατ' αρχάς (και αναγκαστικά περισσότερο από όλες…) και η Γερμανία. Οι χώρες "δίνουν" (στην πραγματικότητα εγγυώνται) χρήμα, η Επιτροπή είναι αυτή που το μαζεύει και συντονίζει.

? Ο δανεισμός είναι έτοιμος, αλλά κάθε άλλο παρά αυτόματος. Πρώτη προϋπόθεση να τον ζητήσει η Ελλάδα - που ακόμα αρνείται να τον ζητήσει, αλλά πιέζεται τόσο από τους εταίρους της όσο και από τις "δυνάμεις της αγοράς" και, κυρίως, από τη λογική των πραγμάτων. Από τη στιγμή που η Ελλάδα απευθύνει αίτημα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) θα υποβάλει συγκεκριμένη πρόταση (που στην πραγματικότητα είναι έτοιμη) στην "ευρωομάδα" (το συμβούλιο υπουργών των κρατών-μελών με νόμισμα το ευρώ), που πρέπει να αποφασίσει με ομοφωνία (χωρίς ψήφο της Ελλάδας).

Στη συνέχεια, καθεμία από τις 16 χώρες της "ευρωομάδας" πρέπει να επικυρώσει τη συλλογική απόφαση, σύμφωνα με τους δικούς της κανόνες (κυβερνητική απόφαση σε ορισμένες χώρες, ψήφιση από τη Βουλή σε άλλες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία και η Γαλλία). Με νομικά αυστηρούς όρους, ενδεχόμενη μη επικύρωση, έστω και από μία χώρα, σημαίνει απόρριψη έναντι όλων της συμφωνίας. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις είναι ότι από τη στιγμή που οι χώρες συμφωνούν εν συμβουλίω δεσμεύονται και για την εσωτερική διεκπεραίωση.

Υπαρκτό πάντως ερώτημα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Γερμανία, με τον κίνδυνο να ελλοχεύει στη σθεναρή αντίδραση του άλλου κόμματος του κυβερνητικού συνασπισμού της κυρίας Μέρκελ και στην -πραγματική ή προσχηματική- υποψία κωλύματος που μπορεί να εγείρει το Συνταγματικό Δικαστήριο. Κρίσιμο πάντως, το ξαναλέω: αν αρνηθεί μια χώρα, δεν βγαίνει απλώς έξω αυτή, ο μηχανισμός ακυρώνεται για όλους. Εκτός αν τότε βρεθεί μια άλλη φόρμουλα - εξ ου και οι αμφισημίες της σημερινής…

? Η συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι βέβαιη, αλλά νεφελώδης. Έχει συμφωνηθεί από τις 25 Μαρτίου ότι το ΔΝΤ θα προσθέσει 1/3 στη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρα, αν το ποσό της Ε.Ε. είναι τελικά 30 δισ. ευρώ, άλλα 15). Διευκρινίστηκε, και είναι σημαντικό, ότι το επιτόκιο για το δικό του δάνειο θα είναι διαφορετικό και μάλιστα χαμηλότερο (πιθανότατα 3%).

Φαίνεται δεδομένο ότι η Ελλάδα δεν θα απευθυνθεί ειδικά στο ΔΝΤ: Από τη στιγμή που εκφράσει αίτημα στην Ε.Ε., αυτή αυτομάτως θα συνεννοηθεί με το ΔΝΤ για τη συμπλήρωση. Από εκεί και πέρα, το μεγάλο -και ακόμα άλυτο- ζητούμενο είναι αν το ΔΝΤ θα επιβάλει, για το δικό του δάνειο, και δικούς του όρους. Η αοριστία της συμφωνίας και η οικονομική λογική (διακριτό δάνειο με διακριτό επιτόκιο) λέει "ναι".

Η πολιτική λογική (το ΔΝΤ "στηρίζει", δεν παρεμβαίνει, όταν πρόκειται για χώρα της ευρωζώνης) και οι δηλώσεις των αξιωματούχων της Ε.Ε. παραπέμπουν μάλλον προς το "όχι": το "δεν θα επιβληθούν νέοι όροι μέσα στο 2010" μπορεί να διαβαστεί ως "η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη θέσει στην Ελλάδα όρους ΔΝΤ".

Σε κάθε περίπτωση, αν ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός, το κρισιμότερο πεδίο διεκδίκησης για τη χώρα μας είναι η αποφυγή επιβολής επιπλέον, και σκληρότερων, όρων "προσαρμογής".

? Οι εξελίξεις δεν αποτελούν ακόμα "δείγμα εμπιστοσύνης", αλλά δείγμα αναμονής. Οι αγορές δεν κρίνουν με τους μηχανισμούς, αλλά με το αποτέλεσμα, δηλαδή με τη λήψη και την πρόοδο μέτρων. Θα πρέπει πια να έχουν πειστεί ότι μηχανισμός υπάρχει, ότι η Ευρώπη, με τον τρόπο της, και χάρη στις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης, έκανε το χρέος της αλληλεγγύης της.

Αναμένονται τα αποτελέσματα: Είτε χρησιμοποιηθεί είτε όχι ο μηχανισμός, η κρίσιμη δοκιμασία είναι η αλλαγή θεσμών, δεδομένων και κλίματος. Για να μην ξεχνιόμαστε: η Ελλάδα χρειάζεται περίπου 11,5 δισ. ευρώ ως τον Μάιο (για να αντιμετωπίσει τις σημερινές ανάγκες της) και 54 ως το τέλος της χρονιάς - με αυτά, δε, πρέπει όχι μόνο να πληρώσει τα χρέη της και να ικανοποιήσει τα τρέχοντα λειτουργικά της έξοδα αλλά και να μεταρρυθμίσει, όπως έχει δεσμευτεί, τον δημόσιο τομέα της, το ασφαλιστικό της σύστημα, τον φορολογικό της μηχανισμό, τις δαπάνες των νοσοκομείων της και μερικές ακόμα λεπτομέρειες.

Και βέβαια: Αν ζητηθεί το δάνειο, επειδή θα είναι υψηλόποσο και αρκετά ευνοϊκό, η επιτήρηση -και οι πιέσεις- θα είναι πολύ στενή. Με άλλα λόγια - και για μία ακόμα φορά: τα δύσκολα είναι μπροστά μας.

* Ο κ. Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος και πρώην ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.