Δ. Τζάνας: Η ..."πατροκτονία" του Alan Greenspan

Τον ρόλο ενός... σύγχρονου Οιδίποδα, ενός τραγικού ήρωα με αγαθές προθέσεις που άθελά του λειτούργησε σαν πατροκτόνος του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αποδίδει στον κ. Alan Greenspan ο Δημήτρης Τζάνας.

Δημοσιεύθηκε: 15 Ιουλίου 2009 - 07:57

του Δημήτρη Τζάνα (*)

Δ. Τζάνας: Η ...πατροκτονία του Alan Greenspan

Την εκτίμησή του ότι ο πληθωρισμός συνιστά τη μεγάλη απειλή για την ερχόμενη δεκαετία εξαιτίας της χιονοστιβάδας κρατικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί εξέφρασε σε πρόσφατο άρθρο του στους "Financial Times" (25/6/09) ο κ. Alan Greenspan.

Ωστόσο, δέχτηκε ότι ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος του αποπληθωρισμού είναι ακόμα υπαρκτός και επομένως το μίγμα της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής που εφαρμόζεται οφείλει να συνεχιστεί μέχρις ότου εδραιωθεί η ανάκαμψη της παγκόσμιας (και της αμερικανικής ιδιαίτερα) οικονομίας.

Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία πως οι ρήσεις του κ. Alan Greenspan, του πλέον αμφιλεγόμενου κεντρικού τραπεζίτη όλων των εποχών, εξακολουθούν πάντα να προκαλούν το ενδιαφέρον όλων.

Δύο μήνες νωρίτερα, στις 25/4/09, ο κ. Robert Solow, αξιοσέβαστος Αμερικανός οικονομολόγος και κάτοχος βραβείου Nobel, είχε διατυπώσει την άποψη ότι ο κ. Alan Greenspan δεν ήταν ούτε διάβολος ούτε άγγελος.

Είχε ωστόσο μια πολύ "κακή ιδέα", ότι οι χρηματοοικονομικές αγορές μπορούν να διορθώνουν μόνες τους και να λειτουργούν όπως εκείνες του ψωμιού ή της μαρμελάδας.

Διατύπωσε δε την πεποίθησή του ότι πρέπει το ταχύτερο να περιοριστεί η κερδοσκοπία και να επιβληθούν κατάλληλοι ρυθμιστικοί κανόνες για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας τους.

Παράλληλα, ο Γάλλος οικονομολόγος κ. Michel Aglietta, στο βιβλίο του "Η οικονομική κρίση", έδειξε ότι στον κόσμο των χρηματοοικονομικών στοιχείων όταν οι τιμές ανεβαίνουν αυξάνεται η ζήτηση γιατί η τιμή των στοιχείων του ενεργητικού αποτελεί συνάρτηση των προσδοκιών που δημιουργούνται για μεγαλύτερη αύξησή τους.

Έτσι, συνεχίζουν να προσελκύουν όλο και περισσότερους αγοραστές, με αποτέλεσμα η τιμή να μη λειτουργεί ως μηχανισμός προσαρμογής όπως στις αγορές των συνηθισμένων καταναλωτικών αγαθών.

Ο ίδιος ο κ. Alan Greenspan στο βιβλίο του "Η εποχή των αναταράξεων" (ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2007) θεωρεί ότι η λειτουργία των hedge funds ρυθμίζεται από την ίδια την αγορά μέσω της λεγόμενης "επίβλεψης του αντισυμβαλλομένου" που είναι καλύτερη από οποιαδήποτε τυπική ρύθμιση την οποία μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε κυβερνητικός ρυθμιστικός οργανισμός.

Πιστεύει δε ότι η πιθανότητα να βρεθούν παρασπονδίες χωρίς τη συνδρομή κάποιου καλοθελητή είναι ίδιες με το να ψάχνει κανείς να βρει βελόνα στα άχυρα.

Ο κ. Alan Greenspan, συνειδητά ίσως, αγνοεί ότι η δραστηριοποίηση των hedge funds προκαλεί αυτή καθεαυτήν διακυμάνσεις, καθώς οι θέσεις στις αγορές των παραγώγων (long ή short) διαμορφώνονται με κερδοσκοπικό σκεπτικό και όχι με το σκεπτικό της αντιστάθμισης κινδύνων που αποτελεί την πρωταρχική αποστολή των αγορών αυτών.

Βεβαίως, η υπέρμετρη δραστηριοποίηση των αγορών των παραγώγων και ιδιαίτερα των CDSs (Credit Default Swaps) και των IRSs (Interest Rate Swaps), σε συνέχεια των προϊόντων της subprime market και ιδιαίτερα των CDOs (Collateralized Debt Obligations), συνέβαλε στην κατάρρευση της Bear Stearns, της Lehman Brothers, της Merrill Lynch και της AIG.

Τελικά, στις 23/10/08 και αφού η κρίση ήταν σε εξέλιξη, ο κ. Alan Greenspan παραδέχτηκε ότι εσφαλμένα δεν συμφωνούσε με την αυξημένη εποπτεία της αγοράς των παραγώγων στο παρελθόν, αφού ωστόσο εκτίμησε ότι αυτό που συμβαίνει είναι ένα πιστωτικό τσουνάμι όμοιο του οποίου συμβαίνει μία φορά ανά 100 χρόνια ("once-in-a-century credit tsunami"). Παραμένει έτσι πιστός στο περί ανάγκης ελεύθερων αγορών ιδεολογικό του μανιφέστο.

Δεν έφταιξαν ούτε ο υπέρμετρος δανεισμός, ούτε η αδιαφανής λειτουργία της πλειάδας των SIVs (Special Investment Vehicles) σε φορολογικούς παραδείσους, ούτε η μέσω καινοτομικών προϊόντων παράκαμψη των κανόνων κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυμάτων, ούτε η καταχρηστική άσκηση του μηχανισμού κινήτρων - αμοιβών υπέρ μιας ολιγομελούς ομάδας περί τον διευθύνοντα σύμβουλο, ούτε η πλήρης κατάρρευση των θεσπισμένων κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης που αφορά στα καθήκοντα εκτελεστικών και μη εκτελεστικών μελών των Δ.Σ., ούτε η παραπλάνηση των φορέων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και των λοιπών ελεγκτικών μηχανισμών ταγμένων υποτίθεται "να φυλάττουν Θερμοπύλες", σε τελική ανάλυση δε, και των πολιτικών προϊσταμένων που δηλώνουν ότι "αιφνιδιάστηκαν"!

Επιπλέον, στις 12/03/09 με άρθρο του στη "Wall Street Journal" o κ. Alan Greenspan θεώρησε ότι οι υπερβάλλουσες αποταμιεύσεις, αποτέλεσμα των φρενήρων ρυθμών ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας αλλά και των λοιπών αναπτυσσόμενων οικονομιών, προκάλεσαν τη μείωση των παγκόσμιων μακροπρόθεσμων επιτοκίων την περίοδο 2002 - 2005. Απέρριψε έτσι το κατηγορητήριο απέναντι στην πολιτική της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας για την ίδια περίοδο (συμπτωματικά και μόνο, την ίδια περίοδο έπρεπε να χρηματοδοτηθούν οι δαπάνες για την διεξαγωγή του πολέμου στο Ιράκ).

Επομένως, η Fed δεν προκάλεσε κατά τον κ. Greenspan την ξέφρενη πιστωτική πολιτική που προκάλεσε τη φούσκα των τιμών στο τομέα των ακινήτων.

Η χρηματοοικονομική κρίση που ακολούθησε μετά την εποχή των αναταράξεων ίσως έχει πείσει πλέον και τον κ. Greenspan ότι ο αμοιβαίος έλεγχος των συναλλασσομένων, ιδιαίτερα στις αγορές προϊόντων παραγώγων εξωχρηματιστηριακών συναλλαγών, αποδεικνύεται στην πράξη ατελέσφορος σε σχέση με την πρόληψη καταστάσεων ενδεχόμενης αθέτησης υποχρεώσεων, και μάλιστα σε περιβάλλον γιγάντωσης των αγορών αυτών.

Ωστόσο, ακόμα και σήμερα τα προωθούμενα μέτρα του υπουργού Οικονομικών κ. Τίμοθι Γκάιτνερ δεν θεωρούνται ικανοποιητικά και ακτιβιστικές οργανώσεις ζητούν αυστηρότερο πλαίσιο εποπτείας.

Ίσως μάλιστα στο λειτουργικό "διά ταύτα" είναι χρήσιμη η επανεξέταση του αποκαλούμενου φόρου Tobin ως οδηγού της σκέψης μας, δηλαδή η υιοθέτηση ενός μικρού τέλους επί του συνόλου των συμβολαίων των αγορών παραγώγων προϊόντων σε όλα τα διεθνή χρηματιστήρια στην προσπάθεια για περιορισμό της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας και για αποκατάσταση της βασικής αποστολής των προϊόντων αυτών που είναι η αντιστάθμιση των επενδυτικών κινδύνων.

Θα μπορούσε μάλιστα να συνδεθεί με φορολογικά κίνητρα ή με αποδεδειγμένη χρήση των προϊόντων για λόγους αντιστάθμισης κινδύνου.

Τελικά, είναι υπεύθυνος ο κ. Alan Greenspan σημαντικών παραλείψεων που οδήγησαν στη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Είναι ένας αμετανόητος ιεροκήρυκας του φιλελεύθερου τρόπου λειτουργίας των αγορών με τους μικρότερους ελεγκτικούς μηχανισμούς, που διατυπώνει ένα χλιαρό mea culpa για την αγνόηση της μετατροπής των αγορών σε απέραντο καζίνο υπό το καθεστώς καθίσχυσης των αγορών των παραγώγων επί των υποκείμενων αγορών;

Δικαιούται να αποποιηθεί τις μεγάλες ευθύνες του και να υποδυθεί τον ρόλο ενός σύγχρονου Οιδίποδα; Ενός δηλαδή τραγικού ήρωα με αγαθές μόνο προθέσεις, που άθελά του λειτούργησε σαν μερικός πατροκτόνος του χρηματοπιστωτικού συστήματος, επειδή πίστευε στην υπευθυνότητα των CEOs (διευθύνοντες σύμβουλοι) έναντι των αντισυμβαλλομένων τους και όχι στην προαγωγή του προσωπικού τους συμφέροντος σε μία εποχή όπου το αξιακό σύστημα αποθεώνει την ατομική σε σχέση με τη συλλογική δράση;

Η συνετή προσωπική ζωή του κ. Alan Greenspan και η μη χρέωσή τους για συνετή δραστηριότητα είναι πιθανόν να οδηγήσουν τους ιστορικούς του μέλλοντος στην αθώωσή του από κατηγορίες σε σχέση με δόλια συμπεριφορά για τις παραλείψεις του στον τομέα της μη αποτελεσματικής εποπτείας των αγορών που όλοι σήμερα αναγνωρίζουν ότι οδήγησε στην έκρηξη της κερδοσκοπίας.

Διαισθάνομαι, ωστόσο, ότι σε μελλοντικό χρόνο κάποιος θεατρικός συγγραφέας ή σεναριογράφος θα εκπονήσει ένα έργο με αφορμή την παρούσα κρίση. Εκεί ο κ. Greenspan θα έχει αναμφισβήτητα τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε ένα έργο ανάλογο εκείνου του Τομ Στόπαρντ (Rock & Roll) που πέρυσι ανέβηκε στην Αθήνα.

Στο έργο εκείνο ο πρωταγωνιστής είναι ένας εξέχων αριστερός φιλόσοφος, καθηγητής στο Κέμπριτζ και αμετανόητος υπερασπιστής του σοβιετικού μοντέλου σε σχέση με την υλοποίηση του σοσιαλισμού. Κατηγορεί τους πρωτεργάτες της Άνοιξης της Πράγας ότι προκάλεσαν με τις μεταρρυθμίσεις τους άσκοπη αναστάτωση και ταυτόχρονα την οργή της Μόσχας. Και μόνο όταν πέφτει το τείχος του Βερολίνου το 1990 θα αντιληφθεί τις χρόνιες πλάνες του.

Κατά την ίδια έννοια, η παρούσα χρηματοπιστωτική - οικονομική κρίση που ασφαλώς προσφέρει άφθονο υλικό για ενδιαφερόμενους συγγραφείς κατέδειξε ότι ο αχαλίνωτος μηχανισμός λειτουργίας των αγορών, που τόσο πιστά υπηρέτησε ο κ. Alan Greenspan καταγγέλλοντας μάλιστα κάποτε τη λειτουργία τους ως παράλογη ευφορία, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για όσα βιώνουμε σήμερα.

* Ο κ. Δημήτρης Τζάνας είναι Σύμβουλος Επενδύσεων της Proton Bank.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.