Τι προσφέρει το παιχνίδι με τα όρια στις κοινωνίες ανταγωνισμού

Οι ερευνητικές εργασίες που διεξάγονται μέχρι σήμερα γύρω από τις κοινωνίες του ρίσκου αναλύουν τον κίνδυνο με αρνητικό πρόσημο, υπό την αιγίδα των κινδύνων που συνδέονται με τη δύναμη των σύγχρονων κοινωνιών μας (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Κοινωνιολογία του κινδύνου, Πολυτεχνείο Κρήτης, 09.02.2023, Κ. Ζοπουνίδης, κοινωνίες του ρίσκου, Πολυτεχνείο Κρήτης 12.02.2023). Σιωπηρά, ο κίνδυνος γίνεται αντιληπτός ως ένα επιβλαβές στοιχείο της ύπαρξης, μια ύπουλη και σατανική απειλή από την οποία ο άνθρωπος πρέπει να ξεφύγει.

Αυτές οι αναλύσεις αφήνουν στην άκρη την παρατήρηση ότι ο κίνδυνος είναι μερικές φορές το αποτέλεσμα ενός μοναδικού πάθους, μιας απόλαυσης που μετατρέπεται σε τρόπο ζωής. Εάν επιλεγεί ελεύθερα, ο κίνδυνος είναι ένα σταυροδρόμι για να ανακτήσει τον έλεγχο μιας ύπαρξης που διαφορετικά παραδίδεται στην αμφιβολία, το χάος ή τη μονοτονία.

Το ρίσκο ως πάθος

Το άρθρο αυτό στηρίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο βιβλίο του David le Breton (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Πολυτεχνείο Κρήτης, 09.02.2023). Το ρίσκο είναι ένα εργαλείο για την ανατροπή της σταθερότητας των πραγμάτων, τις καθιερωμένες θέσεις, το άνοιγμα νέων λεωφόρων. Κατά τη διάρκεια μιας ψυχαγωγικής δραστηριότητας ή μιας προσωπικής πρόκλησης, ο κίνδυνος είναι ένα είδος αποθεματικού από όπου μπορείτε να αντλήσετε νόημα, να βελτιώσετε την όρεξη για ζωή ή μερικές φορές ακόμη και να τη βρείτε αφού τη χάσετε.

Ένας αριθμός αθλημάτων ή σωματικών δραστηριοτήτων συνεπάγεται την παρουσία κινδύνου: μηχανοκίνητοι αγώνες, ορειβασία, ταυρομαχία, κ.λπ. Ο κίνδυνος δεν είναι η πρωταρχική πρόθεση, αλλά συνοδεύει την πρακτική και πρέπει να οδηγήσει σε τραυματισμό ή θάνατο του ασκούμενου. Στη δεκαετία του 1980, μια σειρά από σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες που ενθαρρύνουν την αναζήτηση αισθήσεων, εκτιμώντας τον κίνδυνο, έκαναν την εμφάνισή τους στις δυτικές κοινωνίες.

Σήμερα, είναι πολύ επιτυχημένες όσον αφορά τις εικόνες για τα μέσα ενημέρωσης και τη συμμετοχή ατόμων: σπορ περιπέτειας, αγώνες προσανατολισμού, μαραθώνιος, κολύμβηση μεγάλων αποστάσεων, τρίαθλο, ελεύθερη πτώση, rafting, πεζοπορία, αναρρίχηση, αγώνες αντοχής, κ.λπ.

Αυτές οι λεγόμενες σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες υψηλού κινδύνου υποστηρίζονται ως ένας τρόπος για να ξαναβρούμε το αλάτι της ζωής σε μια κοινωνία που είναι υπερβολικά καθησυχαστική, δηλαδή είναι απόπειρες απόδρασης από την καθημερινότητα.

Στα μάτια του ασκούμενου, η επιδιωκόμενη αβεβαιότητα δεν είναι ποτέ τύφλωση. Του επιτρέπει να αναπτύξει τις δεξιότητές του, τα αντανακλαστικά του, να ενισχύσει τη δράση του, να χτίσει ένα προσωπικό μύθο (βλ. Ε. Κρασαδάκη, Σ. Τριαντάρη, Κ. Ζοπουνίδης, κοινωνικές/επικοινωνιακές & ψηφιακές δεξιότητες στην εκπαίδευση και την εργασία τον 21ο αιώνα, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Μάρτιος 2023).

Όσο περισσότερο ένα πέρασμα εγείρει δυσκολίες, τόσο περισσότερο αισθάνεται ενισχυμένος και χαρούμενος που το αντιμετώπισε και τόσο πιο ισχυρό είναι το συμβολικό του αποτέλεσμα όσον αφορά την ταυτότητα. Ο πολλαπλασιασμός των επικίνδυνων σωματικών και αθλητικών δραστηριοτήτων συμβαδίζει με μια κοινωνία όπου, για έναν αυξανόμενο αριθμό συμπολιτών μας, η ζωή δεν αρκεί. Πρέπει κανείς να βιώσει το γεγονός της ύπαρξης του και να αποδείξει στον εαυτό του, για να αποφασίσει την αξία της ύπαρξής του.

Συμπερασματικά, σε μια κοινωνία ανταγωνισμού, επιδόσεων, οι νεότερες γενιές έχουν την τάση να επενδύουν με ενθουσιασμό στις αποκαλούμενες επικίνδυνες σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες όπου το παιχνίδι με τα όρια είναι ένας βασικός παράγοντας.

* Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, είναι Ακαδημαϊκός στη Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece