Ντόναλντ Τράμπ: Ο φόβος του «Brexit επί 10»

Αν ακόμα δεν είναι απολύτως σαφές τι σημαίνει το Brexit, τότε ακόμα πιο ασαφές είναι το τι σημαίνει ο ισχυρισμός του Ντόναλντ Τραμπ ότι θα φέρει εκλογική ανατροπή που θα είναι «το Brexit επί 10».

Μέχρι τώρα, πολλοί Ευρωπαίοι επενδυτές δεν θα έχουν πολυσκεφτεί την προοπτική μιας νίκης Τραμπ -ή του «κ. Brexit» όπως αρέσκεται να αυτοαποκαλείται. Οι δημοσκοπήσεις έδειξαν πως η Χίλαρι Κλίντον έχει τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές της επόμενης εβδομάδας «στο τσεπάκι».

Από την ευρωπαϊκή άποψη, η Κλίντον είναι η υποψήφια της συνέχειας: η νίκη της είναι απίθανο να οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές της μακροοικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η Federal Reserve θα εξακολουθήσει να κυριαρχείται από «περιστέρια» και το Κογκρέσο θα παραμείνει σε αδιέξοδο.

Ο Τραμπ, από την άλλη πλευρά, είναι ο υποψήφιος της αλλαγής, και τώρα που προηγείται σε ορισμένες δημοσκοπήσεις, οι επενδυτές θα πρέπει να προσπαθήσουν να επεξεργαστούν -όπως και με το Brexit- τι αλλαγές θα μπορούσε να φέρει.

Το Brexit παρέχει έναν στοιχειώδη «οδικό χάρτη» για το τι θα πρέπει να αναμένεται και πού βρίσκονται τα βασικά ρίσκα. Ήδη υπάρχουν ενδείξεις πως οι επενδυτές πήραν μαθήματα από το δημοψήφισμα του Ιουνίου, το οποίο έπιασε πολλούς εξαπίνης.

Αν και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η Κλίντον εξακολουθεί να προηγείται σημαντικά σε ό,τι αφορά στις ψήφους του Κολεγίου των Εκλεκτόρων, ωστόσο οι επενδυτές φαίνεται να βγάζουν ρίσκα από το τραπέζι ενόψει των εκλογών. Την τελευταία εβδομάδα, ο δείκτης Vix έχει αυξηθεί από τις 13 μονάδες στις περίπου 20 μονάδες, ο S&P 500 κατέγραφε απώλειες για έξι συνεχόμενες συνεδριάσεις -για πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο του 2015- και ο δείκτης Stoxx Europe 600 κινήθηκε πτωτικά επί επτά συνεχόμενες συνεδριάσεις -για πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο. Οι αποδόσεις των ομολόγων των ανεπτυγμένων αγορών έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ το δολάριο έχει υποχωρήσει, όπως και αρκετά νομίσματα μεγάλων αναδυόμενων αγορών.

Ωστόσο, ακόμα και αν μια νίκη του Τραμπ προκαλέσει σοκ στην αγορά, η εμπειρία του Brexit δείχνει πως ίσως να μην προκαλέσει οικονομικό σοκ -τουλάχιστον όχι αμέσως. Η βρετανική οικονομία συνεχίζει να εμφανίζει καλές επιδόσεις, καθώς το γ' τρίμηνο αναπτύχθηκε με ρυθμό 0,5% παρά τις προ δημοψηφίσματος προειδοποιήσεις των περισσότερων οικονομολόγων.

Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι μέχρι τώρα δεν έχει αλλάξει τίποτα -και ίσως τίποτα να μην αλλάξει και στις ΗΠΑ τις πρώτες μέρες μιας προεδρίας του Τραμπ. Τα οικονομικά του σχέδια παραμένουν ασαφή και θα εξαρτηθούν σε κάθε περίπτωση εν μέρει από τις σχέσεις του με το Κογκρέσο. Η υποσχεθείσα δημοσιονομική τόνωση υπό τη μορφή αυξημένων δαπανών σε άμυνα και υποδομές, συν φοροαπαλλαγές, θα μπορούσαν να δώσουν βραχυπρόθεσμη ώθηση στην εγχώρια ανάπτυξη, όμως η όποια ώθηση προκύψει για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη πιθανότατα θα ήταν χαμηλότερη της 0,1 ποσοστιαίας μονάδας του ΑΕΠ, όπως εκτιμά ο επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank, Holger Schmieding.

Όπως και με το Brexit, οι μελλοντικές διεθνείς σχέσεις είναι αυτές που θα απασχολήσουν περισσότερο τους Ευρωπαίους επενδυτές μετά από ένα «Brexit επί 10». Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι το πόσο μακριά θα πάει ο κ. Τραμπ τη ρητορική του κατά του ελεύθερου εμπορίου, περιλαμβανομένων των απειλών του να «σκίσει» τις υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες και να επιβάλει τιμωρητικούς δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές. Οι μικρότερες και πιο ανοικτές οικονομίες της Ευρώπης εξαρτώνται πολύ περισσότερο από το παγκόσμιο ελεύθερο εμπόριο απ' ό,τι οι ΗΠΑ, και δυνητικά έχουν πολλά περισσότερα να χάσουν από οποιοδήποτε πρόβλημα στην παγκόσμια εμπορική τάξη.

Επιπλέον, αν η πιο συγκρουσιακή προσέγγιση του κ. Τραμπ έναντι της Κίνας οδηγήσει το Πεκίνο να αρχίσει να εκποιεί αμερικανικούς τίτλους, αυτό επίσης θα μπορούσε να έχει αρνητική επίπτωση στην Ευρώπη, αφού το πιο αδύναμο δολάριο και οι υψηλότερες αποδόσεις των ομολόγων θα μπορούσαν να βλάψουν τις ευρωπαϊκές εξαγωγές και την ανάπτυξη. Αυτό θα δημιουργούσε νέα ερωτήματα ως προς την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να υλοποιήσει τον στόχο της για τον πληθωρισμό.

Ένα δεύτερο ερώτημα αφορά το πώς μπορεί να προσεγγίσει ο κ. Τραμπ τα γεωπολιτικά ζητήματα. Οι Ευρωπαίοι είναι ήδη εκτεθειμένοι στην κατάρρευση της τρέχουσας παγκόσμιας τάξης, καθώς αντιμετωπίζουν συγκρούσεις και αστάθεια σε όλη τη γειτονιά τους. Η άφιξη περισσότερων του ενός εκατομμυρίου προσφύγων από εμπόλεμες ζώνες στη Μέση Ανατολή τον τελευταίο χρόνο έχει προκαλέσει πρόβλημα στην πολιτική συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η ευρωζώνη έχει πληρώσει υψηλό οικονομικό τίμημα από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας μετά την προσάρτιση της Κριμαίας και τη διχοτόμηση της Ουκρανίας.

Καθώς οι εντάσεις με τη Ρωσία είναι ήδη σε ψυχροπολεμικά επίπεδα, οι Ευρωπαίοι επενδυτές θα βρίσκονται σε επαγρύπνηση για οποιαδήποτε ένδειξη πως μια κυβέρνηση Τραμπ περιορίζει τη δέσμευσή της έναντι του ΝΑΤΟ, ή ενθαρρύνει τα επεκτατικά ένστικτα της Μόσχας. Οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση των εντάσεων με τη Ρωσία, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, θα μπορούσε να βλάψει την ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη.

Ένα τρίτο ερώτημα είναι ποια θα ήταν η επίπτωση μιας νίκης του Τραμπ στην πολιτική της Ευρώπης, καθώς οδεύει προς μια «γεμάτη» εκλογική χρονιά το 2017, με εκλογές σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία. Θα πυροδοτήσει μια αύξηση της στήριξης προς τα ακραία, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα;

Τα στοιχεία από το ίδιο το Brexit δείχνουν πως ίσως δεν συμβεί κάτι τέτοιο: αμέσως μετά το δημοψήφισμα, οι δημοσκοπήσεις έδειξαν πως η στήριξη προς τα κατεστημένα κόμματα και προς τη συμμετοχή στην ΕΕ αυξήθηκε σε άλλα κράτη μέλη. Αν όμως οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι θεωρήσουν πως τόσο η Βρετανία όσο και οι ΗΠΑ -οι δύο βασικοί "αρχιτέκτονες" της μεταπολεμικής πολυμερούς τάξης που βασίζεται στους κανόνες- γυρνούν την πλάτη τους στην τάξη αυτή, τότε η στήριξη πως τα εθνικιστικά κόμματα και τις πολιτικές θα αυξηθεί, υπονομεύοντας τη στήριξη προς τη μεγαλύτερη ενοποίηση.

«Βλέπουμε τον συνδυασμό του Brexit με τον Τραμπ ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση», σύμφωνα με τον επικεφαλής οικονομολόγο της Absolute Strategy Research, Ian Harnett.

Το πρόβλημα για τους επενδυτές είναι πως όλα αυτά τα ρίσκα παραμένουν εξαιρετικά θεωρητικά και ίσως παραμείνουν τέτοια για αρκετό καιρό, μέχρις ότου αποσαφηνιστεί το νέο πολιτικό σκηνικό.

Όπως και με το Brexit, ένα «Brexit επί 10» ίσως αποδειχθεί να είναι πολύ μεγάλη υπόθεση, ή μπορεί να μη σημαίνει και τίποτα απολύτως.