Οι τράπεζες είναι η Αχίλλειος πτέρνα της Αθήνας

Η Ελλάδα πιθανότατα δεν θα εξαναγκασθεί να εγκαταλείψει το ευρώ. Όμως υπάρχει ένα σενάριο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια τέτοια εξέλιξη. Περιλαμβάνει νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις επικείμενες εκλογές αλλά και τελείωμα του διαθέσιμου χρόνου για να κάνει την στροφή 180 μοιρών που απαιτείται ώστε να κρατήσει τους πιστωτές της χώρας με το μέρος του.

Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το ξεκάθαρο φαβορί στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Εάν επικρατήσει, ενδέχεται η χώρα να οδηγηθεί σε σύγκρουση με την ευρωζώνη. Το κόμμα έχει υποσχεθεί να μειώσει το χρέος και να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες, αλλά δεν θα υπάρξει τέτοια συμφωνία με την Ευρώπη.

Η Γερμανία, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική της ευρωζώνης, δεν φοβάται ένα πιθανό οικονομικό ντόμινο εάν η Ελλάδα κηρύξει στάση πληρωμών και εγκαταλείψει το ευρώ . Το Βερολίνο φοβάται περισσότερο ένα πολιτικό ντόμινο εάν χαλαρώσει πολύ τα λουριά της Αθήνας. Άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, ενδέχεται να επιβραδύνουν την υλοποίηση των δικών τους μεταρρυθμίσεων.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν αξίζει κάποιας μορφής ανακούφιση από το βάρος του χρέους, εάν συνεχίσει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Το πρόβλημα είναι ότι πολιτικά είναι σχεδόν αδύνατο, οι πιστωτές να μειώσουν τα ίδια τα επίπεδα του χρέους.

Ο προφανής συμβιβασμός, παραμέτρους του οποίου έχει ήδη συζητήσει η τρέχουσα κυβέρνηση της Αθήνας με την ευρωζώνη, είναι η διαμόρφωση των επιτοκίων σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα και η επιμήκυνση της περιόδου «χάριτος» προτού ξεκινήσει η αποπληρωμή των δανείων.

Θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να δεχτεί μια τέτοια προσέγγιση; Μπορεί να συμφωνήσει σε μια αναδίπλωση σε σχέση με την δέσμευση για αύξηση δαπανών;

Πιθανόν, εάν υπάρξει χρόνος. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια τέτοια εξέλιξη θα αντιμετωπιστεί ως αυτό που οι Έλληνες αποκαλούν «κολοτούμπα». Κάποιες από τις συνιστώσες του θα δουν μια τέτοια εξέλιξη ως προδοσία σε σχέση με αυτά που πιστεύουν.

Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι μπορεί να παίξει «σκληρό παιχνίδι». Μια θεωρία που ακούγεται είναι ότι, καθώς η Ελλάδα έχει πλέον πλεόνασμα προϋπολογισμού, πριν την πληρωμή τόκων, η Αθήνα θα μπορούσε να κηρύξει μονόπλευρα στάση πληρωμών στο χρέος της και να διατηρηθεί «ζωντανή».

Κάτι τέτοιο θα ήταν μια επικίνδυνη απερισκεψία. Ενώ η κυβέρνηση όντως θα μπορούσε να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες εάν αρνηθεί να πληρώσει το χρέος, μια στάση πληρωμών θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό στους καταθέτες. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η ΕΚΤ δεν θα παράσχει πλέον ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες –καθιστώντας λογική κίνηση ένα bank run.

Η ΕΚΤ έριξε μια προειδοποιητική «βολή» την προηγούμενη εβδομάδα, λέγοντας ουσιαστικά ότι δεν θα ενεργεί πλέον ως ύστατος δανειστής για τις ελληνικές τράπεζες μετά τα τέλη Φεβρουαρίου, εκτός εάν η Αθήνα διασφαλίσει μια επέκταση του τρέχοντος προγράμματος, που ολοκληρώνεται τότε.

Η Τράπεζα της Ελλάδας ενδεχομένως να μπορούσε να καλύψει την «τρύπα» μέσω της χρήσης του έκτακτου μηχανισμού ρευστότητας (ΕLA). Όμως η ΕΚΤ λογικά θα ασκήσει βέτο εάν η νέα κυβέρνηση δεν διαπραγματεύεται τουλάχιστον σοβαρά την επέκταση του προγράμματος.

Εάν υπάρξει bank run χωρίς δίχτυ ασφαλείας, η μοναδική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης είναι οι κεφαλαιακοί έλεγχοι. Εάν και τότε δεν απευθυνθεί στους πιστωτές της για βοήθεια, θα πρέπει να επαναφέρει τη δραχμή.

Τα οικονομικά της Αθήνας είναι ήδη πιεσμένα, δεδομένου ότι δεν έχει συμφωνήσει με τις τελευταίες απαιτήσεις της τρόικας και δεν έχει λάβει την τελευταία δόση της οικονομικής βοήθειας. Εάν δεν μπορέσει να βρει κεφάλαια από αλλού, ξεμένει από διαθέσιμα στα τέλη Φεβρουαρίου.

Όλα τα ανωτέρω σημαίνουν ότι εάν ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίσει τις επικείμενες εκλογές, θα βρεθεί άμεσα υπό πίεση χρόνου. Η πρώτη προτεραιότητα, να σχηματίσει κυβέρνηση, δεν θα είναι εύκολη, καθώς πολύ δύσκολα θα έχει απόλυτη πλειοψηφία. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να διασφαλίσει έναν συνασπισμό και ο πιο προφανής του εταίρος, το Ποτάμι, έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα συναινέσει σε μια συμφωνία που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη συμμετοχή της χώρας στο ευρώ.

Το Ποτάμι λογικά θα εμμείνει στη γραμμή του. Αυτό σημαίνει ότι θα επιμείνει σε αίτημα από τον ΣΥΡΙΖΑ για επέκταση του προγράμματος. Σε αυτό το σενάριο, ο ΣΥΡΙΖΑ θα κληθεί να συμφωνήσει σε γενικές γραμμές με το μνημόνιο που καταγγέλλει επί χρόνια. Αυτό θα χρειαστεί μια μεγάλη κολοτούμπα από τον Αλέξη Τσίπρα. Γι' αυτό είναι αρκετά πιθανό να μην υπάρξει συμφωνία συνασπισμού και να ακολουθήσουν δεύτερες εκλογές στα τέλη Φεβρουαρίου ή τις αρχές Μαρτίου.

Σε εκείνη τη χρονική συγκυρία, τα πράγματα θα είναι «ζόρικα». Η διακοπή της στήριξης της ΕΚΤ είτε θα είναι γεγονός είτε θα επίκειται. Ενδέχεται να υπάρχουν ήδη σημαντικές εκροές καταθέσεων. Θυμηθείτε το bank run που είχε ξεκινήσει μεταξύ των δυο εκλογικών αναμετρήσεων του 2012.

Εάν υπάρχει δεύτερη αναμέτρηση αυτή τη φορά, η βασική εργασία της προσωρινής κυβέρνησης που θα οριστεί για να ηγηθεί της χώρας στο μεσοδιάστημα, θα είναι να ζητήσει τουλάχιστον μια μικρή επιμήκυνση του προγράμματος έως ότου σχηματιστεί μια κανονική κυβέρνηση.

Όμως στην παρούσα φάση, κορυφαία προτεραιότητα για την ευρωζώνη και τις μετριοπαθείς συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ να συνεργαστούν στο πώς θα μπορέσει να γίνει αυτή η κολοτούμπα χωρίς να χαθεί το πρεστίζ του κόμματος. Οι πιστωτές της Αθήνας θα πρέπει να υποδηλώσουν ότι θα επιμηκύνουν τη συμφωνία αρκεί ο ΣΥΡΙΖΑ να καταθέσει σχετικό αίτημα. Εξάλλου, κανέναν δεν συμφέρει να οδηγηθεί η Ελλάδα εκτός του ευρώ...