Αργεντινή: Ο πολιτικός λαϊκισμός, οι «σωτήρες» και τα αδιέξοδα

«Δεν έχω ακόμη χαθεί τόσο πολύ στη λεξικογραφία ώστε να ξεχνώ
ότι οι λέξεις είναι οι κόρες της γης και τα αντικείμενα είναι οι γυιοι του ουρανού.
Η γλώσσα είναι μόνο το όργανο της επιστήμης και οι λέξεις δεν είναι παρά τα σημεία
των ιδεών. Θα ευχόμουν, πάντως, το όργανο αυτό να ήταν λιγότερο επιρρεπές στην
παρακμή και τα σημεία να ήταν μόνιμα, όπως τα πράγματα που υποδηλώνουν»
Samuel Johnson

Είναι ξεκάθαρο ότι σ' έναν λαό, που σε μεγάλο ποσοστό πιστεύει ότι οι μηχανές εσωτερικής καύσεως μπορεί να λειτουργήσουν με νερό(!!!), αλλά αυτό το απαγορεύουν οι πολυεθνικές της παραγωγής και διαθέσεως καυσίμων, μπορεί κανείς να του πουλήσει, κυρίως σε ιδεολογικό επίπεδο, όποιες ανοησίες θεωρεί ότι είναι ικανές να έχουν απήχηση.

Έτσι, το να εξηγήσουμε τι συνέβη και τι θα συμβεί στην πτωχευμένη Αργεντινή είναι μάλλον μάταιος κόπος. Ιδιαίτερα δε στην παρούσα φάση της ελληνικής κοινωνίας, η οποία αδυνατεί να καταλάβει τι συνέβη και στην ίδια.

Η περίπτωση της Αργεντινής, όμως, είναι πολλαπλώς διδακτική, γι' αυτό και αποτέλεσε πρόκληση για τους φορείς του εν Ελλάδι λαϊκισμού, της ασυναρτησίας και κυρίως της παραπληροφορήσεως.

Ευθύς εξαρχής θα πρέπει να τονίσουμε ότι η χώρα του τανγκό έχει πίσω της μακρά παράδοση πολιτικού λαϊκισμού και η Ιστορία της βρίθει από περιπτώσεις στις οποίες πήρε μέρος με αφορμή το γεγονός αυτό.

Υπενθυμίζουμε ότι η Μεταπολεμική Ιστορία της Αργεντινής -χώρα η οποία το 1928 ήταν η 5η πλουσιότερη στον κόσμο– αρχίζει με πρωταγωνιστή τον στρατηγό Χουάν Ντομίνγκο Περόν (θαυμαστή το 1943 του Χίτλερ και αργότερα του Στάλιν) ο οποίος, με βάση το εθνικοσοσιαλιστικό όραμά του για την Αργεντινή, εκλέγεται το 1946 πρόεδρος της χώρας έχοντας ιδρύσει το Κόμμα της Δικαιοδοσίας, το οποίο στην περίοδο της κυριαρχίας του έγινε κράτος εν κράτει. Ο Περόν ανετράπη με πραξικόπημα το 1955, αλλά επανήλθε στην εξουσία το 1973 και πέθανε έναν χρόνο αργότερα, σε ηλικία 79 ετών.

Ωστόσο, ο περονισμός επιβίωσε του εμπνευστή του και στη σημερινή Αργεντινή είναι από τις κυρίαρχες ιδεολογίες. Κατά κύριο δε λόγο αντλεί την πολιτική του δύναμη από τους δημοσίους υπαλλήλους και από τους προνομιούχους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, που υπήρξαν από τα χαϊδεμένα παιδιά του περονικού συστήματος εξουσίας.

Ένα σύστημα που κυριολεκτικά κατέστρεψε πολλές από τις ευρωπαϊκές αξίες της Αργεντινής, η οποία σίγουρα είναι και η πιο ευρωπαϊκή χώρα της Λατινικής Αμερικής. Με το 90% του πληθυσμού της να είναι Ισπανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Γερμανοί, Πορτογάλοι και καταδιωχθέντες Ευρωπαίοι Εβραίοι, η Αργεντινή διαθέτει υψηλή πολιτιστική κληρονομιά, όπου βρίσκει κανείς τη γαλλική φινέτσα, την ιταλική ευαισθησία, τον γερμανικό ορθολογισμό και την ισπανική μεγαλοπρέπεια. Δεν είναι δε διόλου τυχαίο ότι η Αργεντινή είναι και η χώρα του Κάρλος Γαρδέλ, του βασιλιά του τανγκό - το οποίο κάποιος διανοούμενος χαρακτήρισε τη «θλιβερή σκέψη που χορεύεται».

Συνεπώς, η Αργεντινή είναι μία υβριδική κοινωνία Ευρωπαίων, που μεταμόρφωσε πλήθος παραδόσεων και δημιούργησε νέες μορφές, που εκφράζονται στο πεδίο της μουσικής, της λογοτεχνίας και της αρχιτεκτονικής.

Αυτήν την κοινωνία διέλυσαν ο λαϊκισμός, η γενικευμένη διαφθορά του κράτους και των πολιτικών και οι διάφοροι «σωτήρες» στρατηγοί, οι οποίοι κατά καιρούς έβαζαν τη χώρα στον γύψο - για να ισοπεδωθούν τελικά μετά τον ατυχή πόλεμο που προκάλεσαν στα νησιά Φώκλαντ με αντίπαλο τη Μεγάλη Βρετανία.

Μπορεί ο πόλεμος αυτός να έβαλε την Αργεντινή στον δρόμο της δημοκρατίας, όπως συνέβη και στην Ελλάδα όταν η δικτατορία προσπάθησε να ανατρέψει τον Μακάριο στην Κύπρο, πλην όμως οι οικονομικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν από τις κυβερνήσεις Ραούλ Αλφονσίν (σοσιαλιστής), Κάρλος Μέντεζ (φιλελεύθερος), Φερνάντο ντε λα Ρούα (περονιστής), Εντουάρντο Ντονάλντι (συντηρητικός) και Νέστωρ Κίρχνερ (σοσιαλιστής) υπήρξαν αλλοπρόσαλλες και πάντα προσανατολισμένες προς τη διάνθιση ενός συστήματος εξουσίας ευνοϊκού για το κράτος και τους «πελάτες» του.

Έτσι, το 2001, με επίσημο χρέος 180 δισ. δολ. και ανεπίσημο 240 δισ., η Αργεντινή αποφασίζει μονομερώς να «κουρέψει» χρέος 90 δισ. δολαρίων - γεγονός που την οδηγούσε στην πτώχευση.

Ταυτοχρόνως, υποτιμούσε το νόμισμά της και μέσα σε δύο χρόνια έβλεπε το ακαθάριστο εγχώριο εισόδημά της να μειώνεται κατά 30%. Όμως, στα χρόνια που ακολούθησαν, ενώ η χώρα ήταν αποκλεισμένη από τις αγορές και οι επιχειρήσεις υπέφεραν από ασφυξία, οι εξαγωγές της γνώρισαν εντυπωσιακή άνοδο λόγω της εντυπωσιακής ανόδου των τιμών στα δημητριακά προϊόντα και στη σόγια - είδη στα οποία η Αργεντινή είναι από τους πρώτους παραγωγούς στον κόσμο.

Παρ' όλα αυτά, η οικονομία της παραμένει προβληματική, παρουσιάζει σοβαρότατα διαρθρωτικά προβλήματα και στη σημερινή φάση της νέας διεθνούς επανακατανομής της εργασίας αδυνατεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Παραμένει, ωστόσο, μέλος της κοινής αγοράς Mercosur, στην οποία συμμετέχουν επίσης η Βραζιλία, η Παραγουάη, η Ουρουγουάη και η Βολιβία, ως συνδεδεμένο μέλος. Η συμμετοχή της σε αυτήν τη λατινοαμερικανικού τύπου κοινή αγορά, η οποία έχει και ειδική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί σοβαρό πλεονέκτημά της και της επιτρέπει -έστω και πτωχευμένη- να κρατά το κεφάλι της έξω από το νερό.

Το ερώτημα όμως είναι ως πότε θα συμβαίνει αυτό, αν η χώρα του Μπόρχες δεν αποφασίσει να απαλλαγεί οριστικά από τον περονισμό και το δηλητήριο που αυτός διαχέει στον πολιτικοκοινωνικό και οικονομικό ιστό της.

Υπό αυτήν την οπτική γωνία, η τελευταία απόφαση του αμερικανικού δικαστηρίου υπέρ των «γυπών» που είχαν αγοράσει έναντι 50 εκατομμυρίων δολαρίων 1,3 δισ. δολ. ομόλογα που δεν είχαν «κουρευτεί», ίσως να προσφέρει στη χώρα μία μοναδική ευκαιρία να ανασυνταχθεί και να προσαρμοστεί στις πραγματικότητες της εποχής μας, βοηθούμενη στην προσπάθειά της αυτή και από τη γειτονική της Βραζιλία.

Οι δε εν Ελλάδι γελωτοποιοί που λένε το κοντό και το μακρύ τους για την κρίση της Αργεντινής, θαυμάζοντας την επιλογή της πτωχεύσεως, ίσως να είναι θύματα της θερινής ζέστης...

* Ο κ. Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος είναι δημοσιογράφος, επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και Πρόεδρος του European Business Review (EBR).