Αντίστροφη μέτρηση για το 1ο τεστ της τρόικας

Η υλοποίηση των δεσμεύσεων της Ελλάδας έναντι της τρόικας δεν επιταχύνεται αν και ο Ιούνιος είναι μήνας ελέγχου. Ανησυχητικές ενδείξεις από την πραγματική οικονομία. "Χάνεται" πολύτιμος χρόνος με το ασφαλιστικό.

Δημοσιεύθηκε: 3 Ιουνίου 2010 - 00:13

του Κώστα Μποτόπουλου (*)

Αντίστροφη μέτρηση για το 1ο τεστ της τρόικας

Η περίφημη -ή περιώνυμη- "τρόiκα" (Ε.Ε., ΕΚΤ, ΔΝΤ) φαίνεται να περνά πιο γρήγορα από την Ελλάδα από την εποχή του "αν" στην εποχή του "πώς".

Με τις προϋποθέσεις της παροχής βοήθειας γνωστές -το ακόμα πιο περιώνυμο mνημόνιο (βλ. άρθρο μου στο Euro2day από τις 7 Μαΐου 2010)-, ο Ιούνιος είναι ο μήνας του πρώτου ελέγχου και της πρώτης αποτίμησης της ελληνικής προσπάθειας.

Ας μην ξαναπούμε εδώ πόσο άχαρη και πολιτικά δυσάρεστη είναι αυτή η συνδιαχείριση. Δεν πρέπει όμως να κλείσουμε τα μάτια στο γεγονός ότι από το ξεκίνημα ήδη του ελέγχου ο "μαθητής" βασανίζεται να ακολουθήσει.

Το μνημόνιο προβλέπει (σωστότερα, επιβάλλει) να έχουν ολοκληρωθεί (προσοχή: να έχουν ολοκληρωθεί, όχι να έχουν ξεκινήσει) μια σειρά από ενέργειες έως "το τέλος του τριμήνου του 2010", δηλαδή έως το τέλος του τρέχοντος Ιουνίου. Πρόκειται για:

? Mέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης (μέσω της εκτέλεσης του προϋπολογισμού).

? Κρίσιμους νόμους (περί δημοσίευσης έγκυρων στοιχείων σε μηνιαία βάση, περί σύστασης του ανεξάρτητου -αλλά υπό την "εποπτεία" της Τράπεζας της Ελλάδος- Χρηματοπιστωτικού Ταμείου Σταθερότητας, αλλαγής του πτωχευτικού δικαίου, μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης).

? Βαθιές μεταβολές στην αγορά εργασίας (αναθεώρηση πλαισίου διαπραγματεύσεων των μισθών στον ιδιωτικό τομέα, απλοποίηση ίδρυσης νέων επιχειρήσεων).

? Και για σημαντικές τεχνικές προσαρμογές (σχέδιο αναδιάρθρωσης για τον σιδηροδρομικό τομέα, συγκρότηση μονάδας"γρήγορης παραγωγής έργου" και μονάδας "ταχείας εφαρμογής μεγάλων έργων", δημιουργία -νέου- ειδικού κεντρικού λογαριασμού για την αποκλειστική διοχέτευση των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων και των ταμείων συνοχής).

Παράλληλα, βέβαια, η τρόικα παρακολουθεί και τα πιο μακροπρόθεσμα πεδία, ο έλεγχος του Ιουνίου, όμως, θα αφορά κατά βάση στα παραπάνω - και φυσικά στο γενικό κλίμα "προσαρμογής" της Ελλάδας.

Η πρόοδος σε αυτά τα μέτωπα θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής:

? Υπάρχουν δυσκολίες στην εκτέλεση του προϋπολογισμού και υστερήσεις εσόδων: παρά τη σαφή ποσοστιαία μείωση του ελλείμματος (κατά 40% περίπου σε σχέση με την αντίστοιχη πευσινή περίοδο), η υστέρηση εσόδων είναι σημαντική, σε σχέση τόσο με το προσδοκώμενο ποσό (περίπου 240 δισ. λιγότερα) όσο -κυρίως- και με τον προσδοκώμενο στόχο (εξοικονόμηση 2,5% του ΑΕΠ έως το τέλος του 2010). Ελεγκτικές πηγές έχουν ήδη διαπιστώσει αυτά τα προβλήματα και έχουν ζητήσει επιτάχυνση. Το πολιτικό ζήτημα είναι διπλό και διόλου εύκολα επιλύσιμο: υπέρβαση της σχεδόν πάγιας ελληνικής συνήθειας οι προϋπολογισμοί να μην εκτελούνται και η μεγιστοποίηση κρατικής απόδοσης σε περιβάλλον οικονομικής ύφεσης και κοινωνικής δυσφορίας.

? Από τους "αναγκαστικούς" νόμους ψηφίστηκε μέχρι σήμερα -14 ημέρες πριν από την πρώτη "εξεταστική" και 30 ημέρες πριν από το πρώτο αποτέλεσμα- μόνο ο "Καλλικράτης" -μεγάλη θεσμική και δημοσιονομική μεταρρύθμιση, αλλά με μειωμένη, για φέτος, εξοικονόμηση, λόγω των τοπικών εκλογών του Νοεμβρίου. Στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής έχει κατατεθεί το σχέδιο νόμου για την απλοποίηση των επιχειρήσεων -με αρκετά ήδη παρατηρημένα προβλήματα εκ μέρους τόσο του ΣΕβ όσο και των "τροϊκικών" ελεγκτών.

? Διαπραγματεύσεις, αντάξιες του ονόματός τους, για τα εργασιακά διεξάγονται με μεγάλη δυσκολία: χαρακτηριστική είναι η απαξιωτική σε σχέση με το υπουργείο Εργασίας στάση της ΓΣΕΕ (πολιτικά ίσως κατανοητή, τρομερά επιβαρυντική όμως για την παραγωγή αποτελέσματος) αλλά και το καθεστώς "μυθικής κόκκινης γραμμής" που έχουν προσλάβει οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα, όταν από το μνημόνιο, εμμέσως πλην σαφώς, ανήκουν και αυτοί στον σκληρό πυρήνα των προσεχών μέτρων.

? Η μεταρρύθμιση του πτωχευτικού κώδικα, όπως καλά όλοι οι νομικοί γνωρίζουμε, δεν μπορεί να γίνει μέσα σε λίγες ημέρες για τη "στατιστική ενημερότητα" (παρά την ίδρυση, στα χαρτιά, ανεξάρτητης αρχής), η κυβέρνηση έχει ήδη δεχθεί μηνύματα προβληματισμού εκ μέρους των επιτηρητών μας (ιδίως για το ακριβές μέγεθος του δημόσιου τομέα και τις δαπάνες των νοσοκομείων), στον ιδιαίτερα αγκυλωμένο τομέα των σιδηροδρόμων υπάρχουν, προς το παρόν, μόνο εικοτολογίες (συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους), ενώ και οι δομικές αλλαγές που συνδέονται με απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων και την προώθηση έργων δεν εμφανίζουν καθαρή πρόοδο.

Αποτέλεσμα: από όλα τα ανέγγιχτα θεσμικά μέτρα που έχει μπροστά της η κυβέρνηση για τον Ιούνιο μόνο για την έγκαιρη ψήφιση του νόμου περί του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μπορούμε να είμαστε σχετικά σίγουροι, μιας και η προεργασία -μεταξύ του υπουργείου Οικονομικών και της Τράπεζας της Ελλάδος- έχει αρχίσει και το αντικείμενο είναι αρκετά λεπτομερώς προδιαγεγραμμένο στο ίδιο το μνημόνιο.

Η κυβέρνηση επέλεξε -ή αναγκάστηκε-, ήδη σε αυτήν τη φάση, να αφιερώσει πολύτιμο χρόνο (δυστυχώς, εδώ που είμαστε, και τα δευτερόλεπτα μετρούν) στη συζήτηση περί του ασφαλιστικού. Όντως το αντικείμενο είναι κρισιμότατο και η ευκαιρία το ασφαλιστικό να αποτελέσει ένα γενικό τεστ λειτουργίας όλου του μνημονίου μεγάλη (βλ. το από τις 27 Μαΐου 2010 σχετικό άρθρο μου στο Euro2day).

Όμως, η άτυπη έστω αυτή πρωτοκαθεδρία φαίνεται να έχει δύο μειονεκτήματα:

- Φέρνει στο προσκήνιο έναν στόχο που δεν είναι άμεσης προτεραιότητας, αφού ο νόμος για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος του τρίτου τριμήνου, δηλαδή έως το τέλος Σεπτεμβρίου του 2010. Εστιάζοντας από τώρα μόνο ή κυρίως σε αυτό το πεδίο, η κυβέρνηση κινδυνεύει να υποβαθμίσει τη σημασία και το επείγον της σειράς των μεταρρυθμίσεων που αναφέρθηκαν - και οι οποίες έχουν ως ημερομηνία λήξης το τέλος Ιουνίου

- Λόγω της περιπλοκότητας του θέματος, αλλά και -για να είμαστε δίκαιοι- πολλών εμμονών της τρόικας που μοιάζουν να ξεφεύγουν από τις προβλέψεις του μνημονίου, το ασφαλιστικό είναι το εγγενώς πιο συγκρουσιακό από όλα τα υποθέματα του μνημονίου. Η πρώτη εικόνα, όμως, είναι συχνά αυτή που μένει: οι δύσκολες -και απαραίτητες- διαπραγματεύσεις και οι -επίσης απαραίτητες σε ορισμένες περιπτώσεις- "ερμηνευτικές συγκρούσεις" απειλούν να δημιουργήσουν μια (γενικότερη) εντύπωση δύσκολης στη συνεργασία Ελλάδας, που καλό θα ήταν (χωρίς βεβαίως να ξεπέσουμε και στο άλλο άκρο της τυφλής υποταγής) να μην ενσταλλαχθεί στους ελεγκτές μας.

Ανησυχητικές, όμως, είναι αρκετές ενδείξεις σε ζητήματα τα οποία άπτονται της πραγματικής οικονομίας»και δεν βαθμολογούνται μεν, είναι κρίσιμα όμως για τη διαμόρφωση κλίματος και τη σταδιακή οικοδόμηση αξιοπιστίας της ελληνικής οικονομίας:

? Ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών και της αγοράς (στον εαυτό τους και στο κράτος) βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο του από τη Μεταπολίτευση και είναι ο μικρότερος μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

? Οι εισηγμένες επιχειρήσεις σημείωσαν πρωτοφανή πτώση κερδών (70%). Το πιο μεγάλο μάλιστα πλήγμα το δέχτηκαν οι τράπεζες, που, με τη σειρά τους, μείωσαν ή δυσκόλεψαν ασφυκτικά τα δάνεια σε φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις, θέτοντας ουσιαστικά σε κίνηση έναν ιδιαίτερα επικίνδυνο φαύλο κύκλο.

? Στους κρίσιμους, για διαφορετικούς λόγους, τομείς του τουρισμού και της κατασκευής, η μείωση του αναπτυξιακού ρυθμού είναι ακόμα σημαντικότερη απ' ό,τι αλλού, με αποτέλεσμα που γίνεται άμεσα αντιληπτό και στην αγορά και στην κοινωνία.

? Η αίσθηση είναι (γιατί επίσημα στοιχεία ακόμα δεν έχουμε, σύντομα όμως θα μας ζητηθούν) ότι η απώλεια θέσεων εργασίας είναι διαρκής και σταθερή, έτσι ώστε η χώρα μας να κινδυνεύει να μπει στο πολύ κλειστό, ως τώρα, και πολύ οδυνηρό "κλαμπ της Ισπανίας" (χωρίς μάλιστα, προς το παρόν, η αύξηση της ανεργίας να αποτελεί δομικό στοιχείο μιας αντίστοιχης αύξησης ή διατήρησης της ανάπτυξης).

Σε καθαρά επιχειρησιακό επίπεδο, δεν μπορεί κανείς να πει ότι παρατηρείται, μετά την ψήφιση του μνημονίου και το επίσημο πέρασμα στη φάση της υλοποίησης, ιδιαίτερη επιτάχυνση των ρυθμών ή νέο πνεύμα συνέργιας μεταξύ των διαφόρων κυβερνητικών και κρατικών φορέων.

Ο προσανατολισμός πάντως είναι σωστός: τώρα τρέχουμε, με το μνημόνιο ως απαράβατο οδικό χάρτη - αρκεί να μη μας οδηγεί στο γκρεμό. Κι αρκεί το τρέξιμο να μη μείνει φραστικό.

Αυτές οι παρατηρήσεις έχουν νόημα ακριβώς επειδή η περίοδος του ελέγχου μόλις αρχίζει και η βαθμολογία δεν έχει ακόμα μπει. Δεν τίθεται θέμα ότι η πολιτική βούληση για δουλειά, αποτελέσματα και πρόοδο υπάρχει. Τα όποια ανησυχητικά σημάδια είναι καμπανάκια για το προφανές: τίποτα δεν θα μας χαριστεί, το δε βουνό είναι τόσο κακοτράχαλο που δεν υπάρχει πολυτέλεια για την παραμικρή απώλεια ενέργειας, χρόνου και ευκαιρίας.

* Ο κ. Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος και πρώην ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ.

www.botopoulos.gr

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.