ΑΕΠ: Οικονομικό όπλο εσφαλμένης κατεύθυνσης;

Το 2009, το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές ανερχόταν σε 237 δισ. ευρώ περίπου, εκ των οποίων η συνολική τελική κατανάλωση αντιστοιχούσε σε 217 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από το 90%. Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίων κεφαλαίων ήταν 50 δισ. ευρώ περίπου ή 21% του ΑΕΠ.   

Φέτος, ακόμη κι αν το ΑΕΠ ανέλθει στα ίδια επίπεδα, η τελική κατανάλωση μπορεί να αντιστοιχεί στο 88% περίπου και οι πάγιες επενδύσεις να ανέλθουν σε 15% του ΑΕΠ.

Με άλλα λόγια, το ΑΕΠ μπορεί να είναι το ίδιο σε απόλυτα νούμερα το 2009 και το 2024. Ομως, αφενός, η σύνθεση είναι διαφορετική τις δύο περιόδους και αφετέρου, η διανομή του ΑΕΠ μπορεί να είναι διαφορετική κάθε χρονιά.  

Όπως κι αν έχει, η ανάπτυξη είναι το μαγικό ελιξίριο που χρειάζονται όλοι. Από τον απλό εργαζόμενο μέχρι τον επενδυτή στο Χρηματιστήριο. Κι όλοι βασίζονται στο ΑΕΠ για να τη μετρήσουν καθώς ορίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή του. 

Αν θυμόμαστε καλά, το ΑΕΠ εφευρέθηκε τη δεκαετία του 1930 για ένα λόγο. Για να δείξει ο Αμερικανός πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ ότι οι οικονομικές πολιτικές του απέδιδαν. Κι ο μόνος τρόπος για να το κατορθώσει αυτό ήταν να ενσωματώσει τις δαπάνες της κυβέρνησης στο ΑΕΠ.

Όμως, αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Αρκετοί οικονομολόγοι της εποχής επιχειρηματολογούσαν ακόμη κι ότι οι στρατιωτικές δαπάνες  δεν θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται, γιατί δεν παράγουν τίποτα. 

Είναι αλήθεια ότι αρκετές φορές, κυβερνήσεις και επιχειρηματίες έχουν βασισθεί στο ΑΕΠ για να καταλήξουν στη λάθος κατεύθυνση. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα αν χρειαζόμαστε έναν καλύτερο μπούσουλα από το ΑΕΠ για τη μέτρηση της οικονομικής δραστηριότητας και της ανάπτυξης. 

Αναμφισβήτητα, η μέτρηση του ΑΕΠ είναι εύκολη καθώς αθροίζεις τις κρατικές δαπάνες, την κατανάλωση, τις ιδιωτικές επενδύσεις και τις καθαρές εξαγωγές (εξαγωγές μείον εισαγωγές). Από την άλλη πλευρά, υπάρχει συζήτηση αν αυτά τα κομμάτια είναι τα σωστά και αν τα μετράμε σωστά.

Έχουμε παραδείγματα. Ένα βαρέλι πετρελαίου που πωλείται προς 100 δολάρια έχει την ίδια επίπτωση στο ΑΕΠ όσο δυο βαρέλια που το καθένα κοστίζει 50 δολάρια. Δεν είναι σωστό αλλά αυτό υπαγορεύει η λογιστική.

Αν κάποιος κάνει εργασίες στο σπίτι του, αυτή η εργασία δεν συνυπολογίζεται στο ΑΕΠ. Αν όμως προσλάβει και πληρώνει κάποιον να κάνει το ίδιο πράγμα, η δουλειά του τελευταίου ενσωματώνεται στο ΑΕΠ. 

Υπάρχει επίσης το θέμα με τη μέτρηση των άυλων αγαθών στο ΑΕΠ. Την εποχή μας παράγουμε λογισμικό, κινηματογραφικές ταινίες και μουσική που συχνά αντιγράφονται. Πώς τα μετράμε όταν η παραγωγική δυναμικότητά τους συχνά υπάρχει στο μυαλό ενός έξυπνου ανθρώπου όπως κάποιος παλαιότερα. 

Επιπλέον, όταν συγκρίνουμε χώρες, χρησιμοποιούμε το κατά κεφαλή εισόδημα (ΑΕΠ δια πληθυσμός). Κι όμως γνωρίζουμε ότι μπορεί το κατά κεφαλή εισόδημα να αυξηθεί, αν και η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού δεν έχει βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο. Αν όμως αρχίσουμε να μετράμε την εισοδηματική ανισότητα, η μέτρηση του ΑΕΠ περιπλέκεται.

Για να αντιμετωπίσουν το θέμα της ανισότητας, μερικοί στην ευρωζώνη όπως ο Amartya Sen, o J. Stiglitz,  προτείνουν να συνεχίσουμε με το ΑΕΠ και να ενσωματώσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία όπως η διάρκεια ζωής κ.λπ. 

Ίσως λοιπόν χρειαζόμαστε έναν άλλο τρόπο υπολογισμού του ΑΕΠ,  υιοθετώντας κάποιες από τις προτεινόμενες αναπροσαρμογές.