Από την ιστορική φούσκα του 1999 στο σπέκουλο του 2024

Μια παλιά διαφήμιση για το lottery στις ΗΠΑ έκλεινε λέγοντας ότι «θα πρέπει να είσαι μέσα στο παιχνίδι για να κερδίσεις» (You’ve got to be in to win.)

Το ίδιο μπορεί να ισχυρισθεί κάποιος ότι ισχύει στις αγορές. Κι αυτό γιατί είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να αγοράζεις πάντοτε μετοχές ή ομόλογα η άλλες κινητές αξίες όταν βρίσκονται στο ναδίρ τους και να τις πουλάς όταν βρίσκονται στο ζενίθ, μεγιστοποιώντας το κέρδος σου.

Όμως, οι αγορές δεν είναι τυχερά παιχνίδια. Οι κινήσεις τους αντιπροσωπεύουν τη βούληση εκατοντάδων, χιλιάδων ή εκατομμυρίων ατόμων που ψηφίζουν ανοδικά, καθοδικά ή πλευρικά με τα λεφτά τους, σταθμίζοντας τα ρίσκα και έχοντας σκοπό το κέρδος.

Όμως, τα μεγάλα χρηματιστηριακά ράλι χρειάζονται καύσιμο. Κι αυτό δεν είναι άλλο από τη ρευστότητα, την οποία ρυθμίζουν οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες.

Οι μεγάλες φούσκες του παρελθόντος, όπως το 1999, που έχει μείνει στη μνήμη πολλών στην Ελλάδα, συνοδεύτηκαν από υπερβολές στις αποτιμήσεις, π.χ. η απόδοση των μετοχών (το αντίστροφο του P/Ε) ήταν πολύ χαμηλότερη από εκείνη των 10ετών ομολόγων και η μερισματική απόδοση υπολειπόταν της απόδοσης του 3μηνου εντόκου γραμματίου. Ενδεχομένως, οι τιμές δεν θα έφθαναν σ’ αυτό το σημείο, αν η νομισματική πολιτική δεν ήταν τόσο χαλαρή.  

Σήμερα, πολλοί εντυπωσιάζονται ή απορούν, ανάλογα την περίπτωση, βλέποντας τις μετοχές να κάνουν ράλι παρά τις απαιτητικές αποτιμήσεις και τη συσταλτική νομισματική πολιτική. Η ενσωμάτωση των προσδοκιών για μειώσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ, Fed κ.λπ. είναι η εύκολη εξήγηση.

Όμως, η προσφορά χρήματος Μ3 στις ΗΠΑ μειώνεται και στην ευρωζώνη παραμένει σχεδόν αμετάβλητη σε ετήσια βάση, με τη Fed να υλοποιεί το πρόγραμμα ποσοτικής συρρίκνωσης (QT) από το καλοκαίρι του 2022, συρρικνώνοντας τον ισολογισμό της πάνω από 1,2 τρισ. δολάρια. Η ΕΚΤ λάνσαρε το δικό της QT τον Μάρτιο του 2023. To QT θεωρείται εμπόδιο για τις μετοχές, σε αντίθεση με την ποσοτική χαλάρωση  (QE).    

Παρ’ όλα αυτά οι αγορές μετοχών και εταιρικών ομολόγων έχουν πάρει φωτιά.  Αν όμως χρειάζονται καύσιμο για το ράλι, το ερώτημα είναι από πού προέρχεται η ρευστότητα. Η απάντηση που δίνουν οι πιο ψαγμένοι είναι η σπεκουλαδόρικη μόχλευση.

Η ευρεία χρήση των δικαιωμάτων προαίρεσης (call options) από πελάτες λιανικής που αγοράζουν ή πουλάνε options σε μετοχές, δείκτες και ETFs online είναι μια πηγή ρευστότητας. Επιπλέον, εκείνοι που τους πούλησαν τα δικαιώματα  προαίρεσης αναγκάσθηκαν να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο (hedging) καθώς οι μετοχές ανέβαιναν, αγοράζοντας τις υποκείμενες μετοχές ή δείκτες κ.λπ. Ο συνδυασμός μόχλευσης και σπέκουλου οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της ρευστότητας.  

Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι η μόχλευση μέσω carry trades, δηλ. δανεισμό στο νόμισμα με το χαμηλότερο επιτόκιο για αγορές ομολόγων με υψηλότερες αποδόσεις,  είναι πολύ μεγάλη σε κάθε λογής ομόλογα.   

Σημαντικό ρόλο έχουν παίξει επίσης τα Αμοιβαία Κεφάλαια Διαθεσίμων (Money Market Funds) που έχουν δει το ενεργητικό τους να αυξάνεται πολύ τα τελευταία χρόνια. Τα Αμοιβαία Κεφάλαια είναι μια από τις κύριες πηγές δανεισμού στην αγορά των repos των ΗΠΑ, όπου καταφεύγουν Hedge Funds και τράπεζες για βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση. Και φυσικά, αρκετά Hedge Funds δανείζονται για να αγοράσουν κρατικά ομόλογα ενώ ταυτόχρονα σορτάρουν τα αντίστοιχα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures). H τακτική αποκαλείται basis trade.  

Από τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι η κοινότητα των σπεκουλαδόρων παρέχει μοχλευμένη ρευστότητα στις αγορές, τη στιγμή που οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες τη μειώνουν.