Φοβού το πετρέλαιο 

Το πετρέλαιο δεν είναι απλά ένα καύσιμο. Είναι ένα γεωπολιτικό όπλο που δημιουργεί και καταστρέφει περιουσίες, οικονομίες και λαούς.  

Πριν ακόμη από τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι και τη δεκαετία του 1970, οι άνθρωποι που έλεγχαν το πετρέλαιο είχαν ένα μοχλό ελέγχου των άλλων. Από τη δεκαετία του 1980, η εξίσωση άλλαξε. Οι πετρελαιοπαραγωγοί εξαρτώνται από τους καταναλωτές πετρελαίου, έλεγε ο γεωπολιτικός αναλυτής George Friedman το 2020. 

Πράγματι, για μεγάλο διάστημα, το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, μια μικρή ομάδα πετρελαϊκών κολοσσών, γνωστή και ως η Επτά Αδελφές, κυριαρχούσε στην αγορά. Ανάμεσά τους εταιρείες που αργότερα έγιναν οι Exxon Mobile, Chevron και BP. Αυτές οι εταιρείες  είχαν τον έλεγχο του βαρελιού από το πηγάδι έως και το ρεζερβουάρ και συναλλάσσονταν κυρίως μεταξύ τους. 

Οι χώρες με κοιτάσματα πετρελαίου απέκτησαν μεγαλύτερο έλεγχο με τη δημιουργία του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών (OPEC) το 1960. Τα αραβικά κράτη-μέλη χρησιμοποίησαν τη δύναμη του καρτέλ για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους με την επιβολή εμπάργκο το 1973, η οποία έστειλε την τιμή του πετρελαίου στα ύψη, ταρακουνώντας την παγκόσμια οικονομία. Οι τιμές εκτοξεύθηκαν εκ νέου το 1979, λόγω της ιρανικής ισλαμικής επανάστασης.

Το σκηνικό άλλαξε τη δεκαετία του 1980. Τα μέλη του ΟΠΕΚ διαφωνούσαν μεταξύ τους ενώ η εμφάνιση νέων προμηθευτών πετρελαίου και η ανάπτυξη των προθεσμιακών συναλλαγών έδωσαν την αφορμή για τον καθορισμό των τιμών μέσω της αγοράς.      

Η τεχνολογία της εκτόξευσης νερού και άμμου σε σχιστολιθικούς βράχους (fracking) για την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου έκαναν τις ΗΠΑ τη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα στον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι τον Δεκέμβριο του 2015 ήραν την απαγόρευση εξαγωγών αργού που ίσχυε επί 40 χρόνια. Ταυτόχρονα, το σχιστολιθικό πετρέλαιο περιόρισε τις ανησυχίες ότι οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή θα ανακόψουν την προσφορά.

Τα λόγια του Friedman μάς ήλθαν στο νου μετά τον νέο κύκλο βίας που άνοιξε η αιματηρή επιδρομή της ισλαμικής οργάνωσης Χαμάς στο Ισραήλ, στην επέτειο των 50 χρόνων από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973. Η Χαμάς προφανώς γνώριζε ότι το Ισραήλ θα επιδιώξει να πάρει αντεκδίκηση στη Γάζα και μάλλον το επιδίωξε.

Εκ πρώτης όψεως, η σύγκρουση μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ δεν φαίνεται να επηρεάζει την αγορά πετρελαίου. Όμως, τυχόν εμπλοκή πετρελαιοπαραγωγών χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν στη σύγκρουση μπορεί να αλλάξει ισορροπίες και δεδομένα στην αγορά. 

Ας μην ξεχνάμε ότι το Ιράν υποστηρίζει τη Χαμάς και δεν έχει καλές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία, η οποία φέρεται να ήταν κοντά στην αναγνώριση του Ισραήλ, με ανταλλάγματα και εγγύηση ασφαλείας από τις ΗΠΑ.  

Ίσως δούμε βραχυπρόθεσμα την επανεμφάνιση του Μεσανατολικού γεωπολιτικού ασφάλιστρου (crude premium) στη τιμή του αργού, με την αγορά να κρατά στάση αναμονής. 

Πόσο πιθανό είναι το σενάριο της ενεργούς εμπλοκής στη σύγκρουση κι άλλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών της Μ. Ανατολής; Μικρό, θα λέγαμε σ’ αυτή τη φάση.

Όμως, η Μ. Ανατολή είναι απρόβλεπτη.