Tράπεζες διαφορετικών ταχυτήτων έχει αναδείξει στην Ευρώπη η τρέχουσα πιστωτική κρίση. Την ίδια στιγμή που κάποιες προσέτρεξαν στις κυβερνήσεις για να διασωθούν και τα κατάφεραν, άλλες βγήκαν αλώβητες από την ύφεση.

Η οικονομική ενίσχυση των τελευταίων δημιουργεί νέα δεδομένα στην κόντρα με τις εποπτικές αρχές, που επιχειρούν να θέσουν αυστηρότερους όρους στην εποπτεία των τραπεζών, με αποτέλεσμα να τάσσονται υπέρ της διάσπασης των κρατικά ελεγχόμενων ομίλων αλλά και της αύξησης των κεφαλαίων για την κάλυψη των ζημιών, η οποία υπολογίζεται ότι θα απαιτήσει επιπλέον 216 δισ. ευρώ.

Ειδικότερα, πρόσφατη έρευνα του ειδησεογραφικού πρακτορείου Bloomberg έδειξε ότι οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες από το 2007 έως σήμερα αύξησαν το ενεργητικό τους κατά περίπου 25%. Συγκεκριμένα, οι 38 από τις 100 μεγαλύτερες τράπεζες της Γηραιάς Ηπείρου έχουν αυξήσει το ενεργητικό τους.

Παράλληλα, στη Βρετανία οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες διαθέτουν ενεργητικό 6,1 τρισ. στερλινών, δηλαδή περίπου τέσσερις φορές το ΑΕΠ της χώρας, ενώ πριν από μία δεκαετία το ενεργητικό τους υπολογιζόταν σε 1,2 τρισ. στερλίνες. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, σήμερα 17 χρηματοπιστωτικοί όμιλοι κατέχουν περιουσιακά στοιχεία που υπερβαίνουν τις εθνικές οικονομίες τους, ενώ πριν από τρία χρόνια το είχαν καταφέρει μόλις 10 όμιλοι.

Από την άλλη, όμως, από τις 100 μεγαλύτερες τράπεζες μόνο οι 18 έχουν περισσότερες καταθέσεις από τα δάνεια, με τη βρετανική HSBC να έχει την καλύτερη επίδοση. Από πλευράς ενεργητικού, η γαλλική BNP Paribas έχει αναδειχτεί στη μεγαλύτερη τράπεζα στον κόσμο αυξάνοντας τον ισολογισμό της κατά 59%, στα 2,29 τρισ. ευρώ - ποσό που αντιστοιχεί στο 117% του γαλλικού ΑΕΠ.

- Γιατί εκτοξεύτηκαν

Η εκτόξευση των αξιών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων αποδίδεται στο γεγονός ότι ενίσχυσαν τους ισολογισμούς τους την περίοδο της πιστωτικής κρίσης, δανειζόμενες φθηνό χρήμα από τη χονδρική αγορά (δηλαδή από κρατικά κεφάλαια και από την ΕΚΤ) για να χρηματοδοτήσουν νέα δάνεια και επενδύσεις, προχωρώντας μάλιστα σε εξαγορές αδύναμων ανταγωνιστών τους που επλήγησαν από την κρίση.

Η αύξηση αυτή βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με το κλίμα της εποχής, όπου τα μεγαθήρια έχουν γονατίσει από τις ζημίες που τους προκάλεσε η πιστωτική κρίση. Ταυτόχρονα, αρχίζει να προκαλεί ανησυχίες για νέους, μεγαλύτερους κινδύνους. Και αυτό διότι η γιγάντωση των πιστωτικών ομίλων, σε συνδυασμό με την ολοένα και πιο περίπλοκη δομή τους, κάνει ακόμη πιο δύσκολο το έργο των εποπτικών αρχών να παρακολουθήσουν τις δραστηριότητές τους.
«Την τελευταία διετία πετύχαμε οι τράπεζες να γίνουν πολύ μεγαλύτερες.

"Με αυτόν τον τρόπο σπέρνουμε τους σπόρους για την επόμενη κρίση», ανέφερε ο κ. Ντέιβιντ Λασκέλ από τον όμιλο Centre for the Study of Financial Innovation. Μπροστά στην κατάσταση αυτή, οι κυβερνήσεις των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών (Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία) συμφώνησαν να θεσπίσουν έως το τέλος του 2010 κανόνες που θα υποχρεώνουν τις τράπεζες να έχουν περισσότερα και καλύτερης ποιότητας κεφάλαια, ενώ θα αποθαρρύνουν τη δανειακή μόχλευση.

- Διάσπαση

Η Ε.Ε. έχει αποφασίσει τη διάσπαση των ομίλων που ενισχύθηκαν με κρατικά κεφάλαια, όπως είναι η Royal Bank of Scotland, η Commerzbank, η ING και η Lloyds. Δεν μπορεί να γίνει όμως το ίδιο και με τους ομίλους οι οποίοι δεν πήραν κρατική βοήθεια και είναι μεταξύ των ενισχυμένων από την κρίση, όπως είναι η BNP Paribas και η ισπανική Santander.

«Αν η αντίδρασή μας στην κρίση εστιάσει μόνο στα συμπτώματα και όχι στις αιτίες, τότε θα κληροδοτήσουμε στους επόμενους σημαντικό κίνδυνο για μία άλλη, χειρότερη κρίση», ανέφερε χαρακτηριστικά ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας κ. Μέρβιν Κινγκ, τασσόμενος υπέρ των μέτρων τα οποία έχουν πυροδοτήσει κόντρα με τους τραπεζίτες.

Ενδεικτικά, ο διευθύνων σύμβουλος της Santander κ. Εμίλιο Μποτίν δήλωσε ότι η πλειονότητα των εσόδων της τράπεζας προέρχεται από τη λιανική και την εμπορική τραπεζική, κάτι που συμβάλλει στον έλεγχο των κινδύνων. Από την πλευρά του ο κ. Γιόζεφ Άκερμαν της Deutsche Bank υποστήριξε ότι οι μεγάλοι οργανισμοί είναι αυτοί οι οποίοι μπορούν να χρηματοδοτήσουν σημαντικά έργα ανάπτυξης, ενώ εκείνο που μετρά δεν είναι το μέγεθος της τράπεζας αλλά το μέγεθος του κινδύνου τον οποίο αναλαμβάνει.

- Στα 960 δισ. δολάρια οι επισφάλειες

Οι πιστωτικές απώλειες δεν έχουν ολοκληρωθεί για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Αναλυτές μιλούν για την ανάγκη νέων τεστ κοπώσεως για τους ευρωπαϊκούς ομίλους, την ίδια στιγμή που η γερμανική κεντρική τράπεζα θεωρεί ότι τα ιδρύματα της χώρας θα διαγράψουν περί τα 113 δισ. δολάρια επισφαλή δάνεια, ενώ η Credit Suisse ανεβάζει τον λογαριασμό των διαγραφών στα 960 δισ. δολάρια.

Ειδικότερα, οι διαγραφές χρεών, η μείωση των καταθέσεων και οι μεταρρυθμίσεις οι οποίες προωθούνται περιορίζουν την αισιοδοξία που υπάρχει για την ανάκαμψη του ευρωπαϊκού τραπεζικού ομίλου, η οποία τοποθετείται από το δεύτερο εξάμηνο του 2010 και μετά.

Με βάση πρόσφατη έκθεση της Credit Suisse, οι συνολικές διαγραφές επισφαλών δανείων στην Ευρώπη θα ανέλθουν συνολικά στα 960 δισ. δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι καθώς έως τώρα έχουν διαγραφεί περί τα 470 δισ. δολάρια, οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν έχουν φτάσει ούτε στα... μισά, με 490 δισ. δολάρια διαγραφών να έπονται. Ο προβληματισμός ενισχύεται από το γεγονός ότι για την απομόχλευσή τους τα πιστωτικά ιδρύματα της Ευρώπης θα πρέπει να συγκεντρώσουν επιπλέον 390 δισ. δολάρια.

Πάντως, η πρόβλεψη για την κερδοφορία των τραπεζών είναι θετική, καθώς εκτιμάται ότι το 2010 τα κέρδη τους θα αυξηθούν κατά 17% σε σχέση με την καλή διετία 2006 - 2007. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο του 16% όπου κατά μέσο όρο αυξάνονται τα κέρδη έπειτα από μία ύφεση. Από την άλλη, τροχοπέδη θα αποτελέσει η υποχώρηση -σύμφωνα με την Credit Suisse- του ευρώ έναντι του δολαρίου.

Αυτό θα επηρεάσει τις αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομίλων, με αποτέλεσμα ο επενδυτικός οίκος να δίνει ψήφο εμπιστοσύνης σε τράπεζες με χαμηλή μόχλευση, με μεγάλες καταθέσεις και με ισχυρή παρουσία στην επενδυτική τραπεζική, η οποία θα ευνοηθεί από τα deals που θα κινηθούν στο πλαίσιο της ανάκαμψης της διεθνούς οικονομίας.

* Αναδημοσίευση από το 613ο φύλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 18-22 Δεκεμβρίου 2009.