Η ύφεση στις ΗΠΑ οφείλεται στη διαδικασία εξισορρόπησης των χρόνιων μακροοικονομικών ανισορροπιών που προκάλεσαν τα μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ και τα αντίστοιχα πλεονάσματα της Κίνας, της Ιαπωνίας και των χωρών που παράγουν πετρέλαιο, σημειώνει η Alpha Bank στο Οικονομικό Δελτίο Ιανουαρίου.

Μια πιο ανώδυνη και εποικοδομητική λύση θα ήταν η ανατίμηση των νομισμάτων των χωρών με πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών, όπως η Κίνα και η Ιαπωνία, σημειώνει η τράπεζα.

Ειδικότερα, τα μεγάλα ελλείμματα που παρατηρούνται στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ αντικατοπτρίζονται τα τελευταία έτη στα αντιστοίχως μεγάλα πλεονάσματα της Κίνας και της Ιαπωνίας, των Γερμανίας - Ολλανδίας - Ελβετίας - Σουηδίας και της ομάδας των χωρών που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο.

Δεδομένου ότι το έλλειμμα των ΗΠΑ σημείωσε ταχεία αύξηση τα τελευταία έτη και έφτασε στο 6,5% του ΑΕΠ το 2006 ($ 850 δισ.), με ταυτόχρονη ταχεία αύξηση των πλεονασμάτων κυρίως της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και των χωρών που εξάγουν πετρέλαιο, οι εξελίξεις χαρακτηρίστηκαν μεγάλη μακροοικονομική ανισορροπία παγκόσμιας εμβέλειας που επηρεάζει ουσιαστικά τις οικονομικές εξελίξεις στις επιμέρους οικονομίες και την παγκόσμια ανάπτυξη στην τρέχουσα περίοδο αλλά και στο μέλλον.

Η ανωτέρω μακροοικονομική κατάσταση άρχισε από νωρίς να εγείρει ερωτηματικά, ιδιαίτερα γιατί συνοδεύτηκε ή προκλήθηκε και από ορισμένες παράπλευρες εξελίξεις που είχαν επίσης σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.

Οι δύο κυριότερες από αυτές τις εξελίξεις ήταν:

1. Η ταχεία αύξηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Κίνας, των χωρών που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο και άλλων αναδυόμενων αγορών, ως αποτέλεσμα των εκτεταμένων παρεμβάσεων των κεντρικών τραπεζών αυτών των χωρών στις αγορές συναλλάγματος για διατήρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του εγχώριου νομίσματός τους σε υποτιμημένα επίπεδα.

2. Η διόγκωση του carry trade, δηλαδή της νομισματικής πολιτικής των σχεδόν μηδενικών επιτοκίων σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Ελβετία, η οποία αντί να ενισχύσει τη ζήτηση στις εγχώριες οικονομίες αυτών των χωρών συνέβαλε τα μέγιστα στη διόγκωση της παγκόσμιας ρευστότητας.

Η πρακτική αυτή, που έλαβε μεγάλες διαστάσεις κατά το 2006 και στις αρχές του 2007, συνίστατο στη μαζική προσφυγή σε δανεισμό σε γεν (JPY) και σε ελβετικά φράγκα (CHF) από τους διεθνείς θεσμικούς επενδυτές και τα χρηματοοικονομικά ιδρύματα, πώληση των ποσών σε JPY και CHF στις αγορές συναλλάγματος και τοποθέτησή τους σε νομίσματα υψηλών επιτοκίων, συμπεριλαμβανομένου και του δολαρίου.

Έτσι, η νομισματική πολιτική της Ιαπωνίας και της Ελβετίας αποτέλεσε ουσιαστικό μηχανισμό με τον οποίο ενισχυόταν δυναμικά η παγκόσμια ρευστότητα έως τον Ιούνιο 2007.

Η τοποθέτηση των υπέρογκων συναλλαγματικών διαθεσίμων των πλεονασματικών χωρών όπως η Κίνα και οι χώρες που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο και των ποσών που αποκτώντο μέσω του carry trade από τις πλεονασματικές χώρες όπως η Ιαπωνία και η Ελβετία συνέβαλε στη διατήρηση των αποδόσεων των ομολόγων και γενικότερα των μακροχρόνιων επιτοκίων στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και σε πολλές ελλειμματικές αναδυόμενες αγορές (όπως αυτές της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης και της Ελλάδας) σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ευνοώντας τη ραγδαία αύξηση των τιμών των μετοχών, των ομολόγων, των ακινήτων και άλλων περιουσιακών στοιχείων στις χώρες αυτές.

Συνέβαλε επίσης στην ταχεία αύξηση της πιστωτικής επέκτασης προς τα νοικοκυριά των ΗΠΑ και άλλων ελλειμματικών χωρών με ταχεία επέκταση και των αγορών των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου.

Επιπλέον των ανωτέρω, η διατήρηση των πραγματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών των νομισμάτων της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και ορισμένων αναπτυσσόμενων χωρών σε σημαντικά υποτιμημένα επίπεδα με βάση το κόστος εργασίας συνέβαλε στην τροφοδότηση των αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο με προϊόντα πολύ χαμηλού κόστους και στη διατήρηση του πληθωρισμού και των βραχυχρόνιων επιτοκίων στις ανεπτυγμένες χώρες επίσης σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Τα ανωτέρω συνέβαλαν στη διατήρηση του ρυθμού αύξησης των καταναλωτικών δαπανών και γενικότερα της εγχώριας ζήτησης στις ΗΠΑ και σε άλλες ελλειμματικές χώρες σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και σε ανάλογη σημαντική διεύρυνση των ελλειμμάτων των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών αυτών των χωρών.

Στις ΗΠΑ οι εξελίξεις αυτές συνδυάστηκαν επίσης με την ταχεία άνοδο των στεγαστικών δανείων, με επέκτασή τους και σε δανειζόμενους υψηλού κινδύνου, καθώς και στην επίσης ταχεία άνοδο των τιμών των ακινήτων και των επενδύσεων σε ακίνητα.

Συνέβαλαν επίσης στη μείωση της καθαρής αποταμίευσης των ιδιωτών σε μηδενικά ή/και αρνητικά επίπεδα.

Από πολλές πλευρές είχαν διατυπωθεί σαφείς προειδοποιήσεις ότι το ανωτέρω σύστημα δεν ήταν βιώσιμο και ότι θα οδηγούσε με μεγάλη πιθανότητα σε κρίσεις στο χρηματοοικονομικό σύστημα και στην οικονομία που θα έθεταν σε κίνδυνο την παγκόσμια ανάπτυξη.

Η κρίση εκδηλώθηκε πράγματι στις ΗΠΑ με επίκεντρο την αγορά ακινήτων, η οποία είχε εμφανώς υπερθερμανθεί, και στη συνέχεια επεκτάθηκε στην αγορά τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης και τελικά στο χρηματοοικονομικό σύστημα των ΗΠΑ συνολικά.

Η κρίση οδηγεί με μεγάλη πιθανότητα την οικονομία των ΗΠΑ σε ύφεση, η οποία δημιουργεί από μόνη της προϋποθέσεις για ουσιαστικό περιορισμό των μακροοικονομικών ανισορροπιών που προαναφέρθηκαν. Τα ελλείμματα του ισοζυγίου των ΗΠΑ βρίσκονται ήδη σε πτωτική πορεία, οι πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες των νομισμάτων της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και άλλων πλεονασματικών χωρών ανατιμώνται και τα πλεονάσματα αυτών των χωρών μειώνονται.

Επιπλέον, η ύφεση στις ΗΠΑ συμβάλλει στην πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου και δημιουργεί προϋποθέσεις για σχετικό περιορισμό των πλεονασμάτων των χωρών που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο.

Βέβαια, το γεγονός ότι η έναρξη της διαδικασίας εξισορρόπησης των παγκόσμιων μακροοικονομικών ανισορροπιών ξεκινά από τις δραματικές εξελίξεις στο χρηματοοικονομικό σύστημα των ΗΠΑ που οδηγούν την οικονομία αυτή σε ύφεση δεν είναι ασφαλώς η πιο επιθυμητή λύση στο πρόβλημα. Η λύση αυτή συνεπάγεται αναπόφευκτα επιβράδυνση της ανάπτυξης και στην παγκόσμια οικονομία.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στο παρόν άρθρο υποστηρίζεται ότι πιο εποικοδομητική λύση θα ήταν η έγκαιρη ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και ιδιαίτερα της καταναλωτικής δαπάνης, με σημαντική ανατίμηση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας των νομισμάτων των πλεονασματικών χωρών, ιδιαίτερα δε της Κίνας και της Ιαπωνίας, έτσι ώστε η αναπόφευκτη διολίσθηση του δολαρίου να μην εξαντλείται μόνο έναντι του ευρώ.

Επιπλέον, η συγκράτηση της παγκόσμιας ζήτησης και της διεθνούς τιμής του πετρελαίου σε πιο προσιτά επίπεδα και ο περιορισμός των μεγάλων σήμερα πλεονασμάτων των χωρών που παράγουν και εξάγουν πετρέλαιο θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί με τη διαμόρφωση σε υψηλότερα επίπεδα, μέσω της φορολογίας, των τιμών των προϊόντων πετρελαίου στις καταναλώτριες χώρες.

Σημειώνεται ότι μια τέτοια πολιτική επιβάλλεται γιατί έτσι στην τιμολόγηση των προϊόντων πετρελαίου λαμβάνεται υπόψη και το υψηλό κόστος που προκύπτει από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων στο περιβάλλον.

Άλλωστε, ακόμη και μετά τις πρόσφατες δυσμενείς εξελίξεις η ομαλή έξοδος της παγκόσμιας οικονομίας από την απειλή της ύφεσης απαιτεί την ουσιαστική ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης και ιδιαίτερα της καταναλωτικής δαπάνης στις πλεονασματικές χώρες.

Για τον σκοπό αυτόν και για να αποφευχθούν οι πληθωριστικές πιέσεις σε αυτές τις χώρες είναι αναγκαία η σημαντική πραγματική ανατίμηση των νομισμάτων των πλεονασματικών χωρών όπως η Κίνα και η Ιαπωνία τόσο έναντι του δολαρίου όσο και έναντι του ευρώ.