* Οι σχετικοί πίνακες που αφορούν, μεταξύ άλλων, στο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων για το 2011 δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Στο εξωτερικό, η Ευρώπη καλείται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να αποφασίσει τελικά για το μέλλον της. Αρχής γενομένης από τη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης, θα πρέπει να λάβει αποφάσεις για το ποιο νόμισμα θα έχει, για το τι είδους ένωση επιδιώκει, για το ποιες χώρες θα συμμετέχουν σε αυτήν και για το πόσο είναι διατεθειμένη να βάλει το χέρι στην τσέπη και να στηρίξει (δανειζόμενη) τον αδύναμο Νότο... και όχι μόνο.

Στο εσωτερικό, η οικονομική κρίση λαμβάνει τέτοιες διαστάσεις ώστε να βυθίζει τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ακόμα περισσότερο στο τέλμα και να απειλεί πλέον τη διατήρηση του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της χώρας.

Στην Ευρώπη, οι αγορές δεν αμφισβητούν πλέον μόνο την Ελλάδα και την Πορτογαλία, αλλά επεκτάθηκαν τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ισπανία, την τρίτη και την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Γηραιάς Ηπείρου, και όλα δείχνουν πως βαδίζουν και εναντίον της δεύτερης, της Γαλλίας!

Στην Ελλάδα, όλα δείχνουν πως χωρίς σταθεροποίηση του περιβάλλοντος και χωρίς ξένη συνδρομή στο κομμάτι των επενδύσεων το μνημονιακό πρόγραμμα από μόνο του δεν βγαίνει με τίποτε...

Τόσο λοιπόν για την Ευρώπη όσο και για την Ελλάδα η κλεψύδρα αδειάζει...

Η εκτίμηση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, κ. Σόιμπλε, πως το ζήτημα της διευθέτησης του χρέους της Ελλάδας μπορεί να περιμένει έως τον Σεπτέμβριο αποδεικνύεται εσφαλμένη.

Οι πιέσεις είναι καταιγιστικές σε όλα τα μέτωπα. Χθες τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων της Ιταλίας έφτασαν έως και το 6,03%, έχοντας αυξηθεί κατά 100 μονάδες βάσης σε έναν μόλις μήνα. Στο 6,37% βρέθηκαν οι αντίστοιχοι ισπανικοί τίτλοι, 90 μονάδες βάσης υψηλότερα από εκεί όπου βρίσκονταν στα τέλη Ιουνίου. Το κόστος δανεισμού των δύο χωρών, δηλαδή, πλησιάζει επικίνδυνα σε επίπεδα όπου η έκδοση ομολόγων γι' αυτές γίνεται πολύ ακριβή.

Σήμερα η Ισπανία δανείστηκε 4,4 δισ. ευρώ από τις αγορές με επιτόκιο 3,92% έναντι 2,69% στην προηγούμενη αντίστοιχη έκδοση, ενώ θετικά επέδρασε στην πορεία των αγορών η δήλωση Nowotny ότι μια επιλεκτική χρεοκοπία δεν θα ήταν καταστροφική.

Ισχυρά χτυπήματα δέχονται και οι μετοχές, κυρίως αυτές των τραπεζών. To χρηματιστήριο της Ιταλίας βρέθηκε χθες στο επίκεντρο, με τον FTSE MIB να υποχωρεί 3,06% και τον τραπεζικό κλάδο να παρουσιάζει τις μεγαλύτερες κλαδικές απώλειες (5,19%).

Ταυτόχρονα, πτωτικά κινούνται και οι μετοχές των τραπεζών στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Υποχώρησε κατά 2,8% η μετοχή της Βank of America και κατά 1,7% της Citigroup. Ο δείκτης των χρηματοοικονομικών εταιριών S&P 500 έχασε 1,4%.

Όπως και με την περίπτωση της Ελλάδας, έτσι και με την Ισπανία και την Ιταλία η ευρωζώνη αναγκάζεται να συρθεί πίσω από τα πράγματα, ακολουθώντας τις εξελίξεις, αντί να τις διαμορφώνει. Σε μια περίοδο όπου οι αγορές έχουν στείλει επιτακτικό μήνυμα "ή καταργήστε το ευρώ ή προχωρήστε σε ενιαία οικονομική πολιτική", η Γερμανία επιλέγει απλώς να παίξει... καθυστερήσεις, είτε γιατί δεν έχει αποφασίσει ακόμη τι θέλει η ίδια είτε επειδή η κ. Μέρκελ είναι εγκλωβισμένη μετά τα τόσα που έχει πει στους Γερμανούς ψηφοφόρους της.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όλα δείχνουν πως η επίλυση του προβλήματος δεν μπορεί να περιμένει άλλο, αφού θα ήταν αδιανόητο να βρεθούν κεφάλαια για ένα νέο πακέτο στήριξης για την Ισπανία και την Ιταλία, πέρα από το πολιτικό ρίσκο που θα εμπεριείχε ένα ενδεχόμενο επιβολής μνημονίων στις συγκεκριμένες χώρες.

Και όσο κι αν οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης έχουν τις δικές τους γνωστές αμαρτίες, αλήθεια επίσης είναι πως η ευρωπαϊκή αντιμετώπιση του θέματος ήταν τόσο ερασιτεχνική ώστε δίνει ερείσματα στους διεθνείς οίκους να πείσουν εκείνοι τις αγορές και όχι οι κυβερνήσεις...

Το ελληνικό θέμα

Στην περίπτωση της Ελλάδας, πολλά θα κριθούν στην έκτακτη σύνοδο κορυφής, την ώρα όπου η ελληνική κυβέρνηση μιλάει πλέον ανοιχτά και για το ενδεχόμενο της επιλεκτικής χρεοκοπίας. Είναι ίσως η πρώτη φορά όπου υπάρχει τόσο μεγάλη ασάφεια σε βασικούς τομείς του σχεδιαζόμενου πακέτου της νέας χρηματοδότησης, όταν ακόμη και μία λεπτομέρεια μπορεί να αποβεί καθοριστική αναφορικά με το μέλλον της ελληνικής οικονομίας για τις επόμενες δεκαετίες.

Το βέβαιο είναι ότι η Ελλάδα θα ήθελε πρώτα απ' όλα την ύπαρξη ευρωομολόγου και, αν αυτό δεν καταστεί δυνατόν, έναν συνδυασμό κινήσεων που να οδηγήσει σε:

1 Χρονική επιμήκυνση των δανείων, άρα και στον περιορισμό των τοκοχρεολυτικών δόσεων για τα επόμενα 7 - 10 χρόνια.
2 Μείωση του ύψους του χρέους μέσα από την επαναγορά του στη δευτερογενή αγορά.
3 Χαμηλό επιτόκιο εξυπηρέτησης των νέων δανείων.
4 Συνέχιση της στήριξης της ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ.
5 Στήριξη σε θέματα επενδύσεων μέσα από την κοινοτική χρηματοδότηση.
6 Και όλα αυτά χωρίς το όλο πακέτο να θεωρηθεί πιστωτικό γεγονός για τη χώρα.

Τι επιπλέον θα μπορούσε να περιλαμβάνει το θετικό σενάριο για την Ελλάδα; Αν η τρόικα πειστεί για την πρόθεση της κυβέρνησης να ακολουθήσει πολιτικές περιορισμού του κρατικού ελλείμματος, μερική επαναδιαπραγμάτευση των όρων του μνημονίου από τα τέλη του 2011 και μετά, για να μπορέσει σε κάποιον βαθμό να στηριχτεί η οικονομική ανάπτυξη (π.χ. μείωση φορολογικών συντελεστών κ.ά.).

Κανείς, βέβαια, δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια τι τελικά θα γίνει, ωστόσο όλοι αναγνωρίζουν πως η οικονομία δεν μπορεί να ζει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα σε περιβάλλον τέτοιας αβεβαιότητας. Χαρακτηριστική, άλλωστε, είναι η δήλωση προέδρου μεγάλης εισηγμένης εταιρίας πως "οποιαδήποτε ορατότητα, μέτρια, καλή, κακή, είναι καλύτερη από την υπάρχουσα αβεβαιότητα".

Ραγίζει το εσωτερικό μέτωπο

Μάχη με τον χρόνο δίνουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά, καθώς όσο περισσότερο διαρκεί η οικονομική κρίση τόσο περιορίζεται το "λίπος" τους και τόσο εξασθενούν οι άμυνές τους.
Ενδεικτικά χαρακτηριστικά είναι η συνεχής αύξηση της ανεργίας, η μείωση των καταθέσεων (πέραν όσων χρημάτων κρύβονται στα μπαούλα), αλλά κυρίως η πτωτική ζήτηση, η οποία προκαλεί συνθήκες αυξανόμενης ασφυξίας σε όλους.

Σε πολλούς κλάδους του ιδιωτικού τομέα η ζήτηση φέτος θα είναι κατά 50% περίπου χαμηλότερη σε σύγκριση με την αντίστοιχη του 2008. Υπάρχουν τομείς που ουσιαστικά έχουν νεκρωθεί λόγω της παντελούς απουσίας του τραπεζικού δανεισμού.

Ο αριθμός των οικοδομικών αδειών βυθίζεται μήνα με τον μήνα και έτσι η σχετική δραστηριότητα αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική της πορεία τουλάχιστον για τους επόμενους 9 - 12 μήνες, ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους εμπλεκόμενους κλάδους.

"Ακόμη δεν έχουμε δει τίποτε όσον αφορά στην κρίση", δήλωσε στον "Μ" υψηλόβαθμο στέλεχος εισηγμένης, συμπληρώνοντας: "Ξέρω πολλές εταιρίες που πασχίζουν να βρουν τους μισθούς του επόμενου δεκαπενθημέρου, όταν μήνα με τον μήνα μπαίνουν μέσα ολοένα και περισσότερο".

Οι επιταγές ανακυκλώνονται συνεχώς χωρίς νόημα και οι τράπεζες πασχίζουν να κρατήσουν τις επιχειρήσεις εν ζωή, έστω και με μεθόδους... αναπνευστικού σωλήνα. Και αν ο τομέας της κατανάλωσης ακολουθεί την κατιούσα, αδύναμος να αναστρέψει την κατάσταση είναι και ο αντίστοιχος των επενδύσεων.

Το παράδειγμα των αυτοχρηματοδοτούμενων οδικών αξόνων είναι ενδεικτικό: Από την άνοιξη του 2010 οι τράπεζες έχουν ζητήσει αναθεώρηση των συμβάσεων, μόλις φέτος την άνοιξη η ηγεσία του υπουργείου (Δημήτρης Ρέππας) άρχισε να εξετάζει το θέμα, ωστόσο μεσολάβησε ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα τώρα να περιμένουμε το δείγμα γραφής της νέας ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών (Γιώργος Παπακωνσταντίνου).

Μα δεν θα προκηρυχθούν, άραγε, νέα έργα; Οι κατασκευαστές στο σημείο αυτό είναι απόλυτοι: "Μην περιμένετε να διεκδικήσουμε νέα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, όπως το αεροδρόμιο του Καστελίου και η επέκταση της Αττικής Οδού, αν προηγουμένως δεν έχει ρυθμιστεί το ζήτημα των ήδη υπαρχόντων.

Η κυβέρνηση έχει κάθε συμφέρον να διατηρήσει εν ζωή την υπάρχουσα δανειακή σύμβαση, με τα πολύ χαμηλά επιτόκια του παρελθόντος". Αυτά αναφέρει μεγάλος κατασκευαστής, σημειώνοντας πως αυτό είναι το μεγαλύτερο ζητούμενο και όχι το αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μας βοηθήσει στο ζήτημα της ελληνικής κρατικής συμμετοχής.

Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα ούτε στον κλάδο της ενέργειας, όπου πολύ δύσκολα θα υπάρξουν νέες επενδύσεις, εκτός από εκείνες που αποφασίστηκαν προ τριετίας ή ίσως της μονάδας στη Βεύη, αν φυσικά προχωρήσει ο διαγωνισμός (γιατί, αν παρέλθει το φθινόπωρο, πολύ πιθανόν να προκύψει και θέμα χρηματοδότησης).

Η όλη εικόνα των επενδύσεων συμπληρώνεται από τη διακοπή σημαντικών projects σε όλους τους τομείς (π.χ. το Fiber To The Home στις τηλεπικοινωνίες, οι υπόγειες διασυνδέσεις νησιών στην ενέργεια κ.ά.) αλλά και από τις καθυστερήσεις σε υποσχόμενες επενδύσεις, οι οποίες θα προχωρούσαν μέσα από τη διαδικασία του Fast Track (π.χ. η περίπτωση του Ελληνικού).