Τα εκλογικά σενάρια και οι «παρενέργειες» στην οικονομία

Από τον Αύγουστο του 2018 και την τυπική έξοδο της χώρας «από τα Μνημόνια», οι ξένοι (κυρίως) και οι Έλληνες επενδυτές προσμετρούν όλο και περισσότερο τον πολιτικό κίνδυνο στη χώρα, καθώς ο χρονικός ορίζοντας των βουλευτικών εκλογών στενεύει. Μάλιστα, όσο οι τόνοι οξύνονται, όσο η παροχολογία αρχίζει να κερδίζει έδαφος και όσο μια σειρά από αβεβαιότητες σε κρίσιμα θέματα (λ.χ. διαχείριση κόκκινων δανείων) επιμένουν, οι αναταράξεις στην αγορά αυξάνονται.

Στο περιβάλλον αυτό η επενδυτική στρατηγική γίνεται Γόρδιος Δεσμός, καθώς η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρευστή και, μάλιστα, σε ένα εξίσου ρευστό διεθνές περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά, το Χρηματιστήριο εξακολουθεί να κρύβει αρκετή δυναμική, ιδίως σε επίπεδο μεμονωμένων εταιρειών. Και είναι σαφές ότι, για να απελευθερωθεί αυτή η δυναμική, θα πρέπει να ξεκαθαρίσει η κατάσταση, με σαφείς κατευθύνσεις και σε σαφή χρονικό ορίζοντα.

Το σύνολο των αναλυτών και των επενδυτικών οίκων, όταν μιλούν το τελευταίο χρονικό διάστημα στην Ελλάδα, δεν παραλείπουν να αναφερθούν στον παράγοντα του πολιτικού ρίσκου και το πώς αυτό αποτελεί ένα ακόμη τροχοπέδη στις προσπάθειες του Χ.Α. να προσελκύσει το αγοραστικό ενδιαφέρον των ξένων.

Η οριακή ψήφος εμπιστοσύνης των 151 βουλευτών που έλαβε το βράδυ της Τετάρτης 16/1/2019 η κυβέρνηση, σε συνδυασμό με την επικείμενη ψηφοφορία στη Βουλή της Συμφωνίας των Πρεσπών, δημιουργούν ερωτήματα στους επενδυτές σχετικά με:

1. Το πόσο μακρύς είναι ο χρονικός ορίζοντας της συγκεκριμένης κυβέρνησης.

2. Το πόσο πολιτικά ισχυρή θα αποδειχτεί κατά το χρονικό διάστημα που θα συνεχίσει να βρίσκεται στην εξουσία.

3. Το κατά πόσο θα λειτουργεί με σκοπό την ουσιαστική και διατηρήσιμη ανάκαμψη της οικονομίας ή για την αύξηση των ποσοστών της στις επικείμενες βουλευτικές, ευρωπαϊκές και αυτοδιοικητικές εκλογές.

Μάλιστα, παράγοντες της χρηματιστηριακής αγοράς φοβούνται πως φέτος «θα επαναληφθούν για ακόμη μια φορά στη χώρα μας τα γνωστά λάθη του πολιτικού μας συστήματος που συμβαίνουν σε κάθε προεκλογική περίοδο, με τη δεκαετή κρίση ελάχιστα πράγματα να έχει διδάξει τα κόμματα και τους πολίτες».

Τι φοβούνται

Ειδικότερα, οι αγορές φοβούνται πως με η οξεία, πολωτική και παρατεταμένη προεκλογική περίοδος στην Ελλάδα, υπάρχει κίνδυνος:

-Να διαμορφώσει κλίμα μεταρρυθμιστικής κόπωσης, σε μια περίοδο όπου οι σχετικές προσπάθειες της χώρας θα πρέπει να επιταχυνθούν. Ακόμη και ο «φίλα προσκείμενος» σε εμάς, Κοινοτικός Επίτροπος Οικονομικών, Πιερ Μοσκοβισί, τόνισε πως είναι σημαντικό να διατηρηθεί το μεταρρυθμιστικό μονοπάτι, ενώ οι Ευρωπαίοι μας υπενθυμίζουν πως λίγα πράγματα έχουμε κάνει μέχρι τώρα για την είσπραξη των κερδών των ξένων κεντρικών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα.

-Να καθυστερήσει σημαντικές παρεμβάσεις-τομές σε κρίσιμα μέτωπα, όπως για παράδειγμα σε αυτά της ΔΕΗ, της πώλησης των ΕΛΠΕ και άλλων ιδιωτικοποιήσεων.

-Να αναβάλει για ακόμη μια φορά την ουσιαστική απορρόφηση σημαντικών κονδυλίων από ένα ΕΣΠΑ που τυπικά έχει ξεκινήσει από το 2014.

-Να δημιουργηθεί ένα κλίμα δημοσιονομικής χαλάρωσης, καθώς έχει ήδη ξεκινήσει μπαράζ περιορισμένων μέτρων και πολύ περισσότερων υποσχέσεων (όχι μόνο από την κυβέρνηση, αλλά και από την αντιπολίτευση) για παροχές, μειώσεις φόρων και φυσικά για πρόσθετες προσλήψεις στο Δημόσιο.

Και όλα αυτά, σε μια περίοδο όπου:

1. Η χώρα δεν έχει ακόμα βγει στις αγορές μετά την λήξη του προγράμματος με τις αποδόσεις των δεκαετών κρατικών μας τίτλων να υπερβαίνουν ακόμη το φράγμα του 4%, παρότι στην Ιταλία «αποκαταστάθηκε η τάξη», τουλάχιστον επί του παρόντος.

2. Εκκρεμεί η απόφαση και η υλοποίηση του τρόπου παρέμβασης για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων. Όσο κι αν υποστηρίζεται πως οι σχετικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων δεν σχετίζονται με τα όσα συμβαίνουν στο εγχώριο πολιτικό σκηνικό, αλήθεια είναι πως η υλοποίηση του σχεδίου δύσκολα θα μπορούσε να αποφασιστεί κατά την επίσημη προεκλογική περίοδο (η οποία είναι αβέβαιο αν θα ξεκινήσει τον Αύγουστο, τον Απρίλιο ή και -σύμφωνα με ορισμένους- μέσα στο Φεβρουάριο).

3. Η αβεβαιότητα στις ξένες αγορές αποτελεί πλέον τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών να έχει ήδη ψαλιδίσει τον προβλεπόμενο φετινό ρυθμό ανάπτυξης της χώρας του (και κατ’ επέκταση της Ευρώπης), πέρα από το «ιταλικό πρόβλημα», οι αγορές ασχολούνται πότε με τον τρόπο εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (αναμένονται νέες εξελίξεις μετά την επιβίωση της Τερέζα Μέι από την πρόταση μομφής που υποβλήθηκε), πότε με τις συνομιλίες ΗΠΑ-Κίνας για το διεθνές εμπόριο και πότε με την Τουρκία, τη Συρία, το μεταναστευτικό και πολλά άλλα μέτωπα.

4. Σε προεκλογική περίοδο δεν βρίσκεται μόνο η Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου (στις οποίες προβλέπεται μια στροφή του αποτελέσματος προς τα δεξιότερα του πολιτικού χάρτη) ενδεχομένως η στάση των Ευρωπαίων απέναντι σε χώρες με μεγάλα δανειακά ανοίγματα (όπως η Ελλάδα) να σκληρύνει.

Είναι προφανές ότι το κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας έρχεται να προστεθεί στα άλλα ζητήματα που εμποδίζουν τις τιμές των ελληνικών μετοχών να ανεβούν, όπως τα σύννεφα στις παγκόσμιες αγορές (και ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες στις οποίες εντάσσεται το Χ.Α.).

Ο αντίλογος

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, οι αισιόδοξοι χρηματιστηριακοί παράγοντες υποστηρίζουν πως ποτέ στην ιστορία δεν υπήρξαν περίοδοι αγορών που απέφεραν κέρδη στους επενδυτές χωρίς να υπήρχε ρίσκο. «Όπως τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, έτσι και το 2019 θα αποτελέσει έτος μετοχών και όχι δεικτών, άρα οι επιδόσεις κάθε επενδυτή θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη σύνθεση και τη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου που θα έχει επιλέξει», υποστηρίζει γνωστό στέλεχος της αγοράς, προσθέτοντας πως:

-Παρά τις ανησυχίες των αγορών για τις εξελίξεις σε ΗΠΑ, Κίνα, Ευρώπη και αλλού, το βασικό σενάριο για την ευρωπαϊκή οικονομία, εξακολουθεί να παραμένει ανοδικό, έστω κι αν οι εκτιμώμενοι θετικοί ρυθμοί έχουν ως ένα βαθμό ψαλιδιστεί. Όσο και αν οι γενικότεροι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία (ενός εμπορικού πολέμου μεταξύ μεγάλων οικονομικών δυνάμεων ή μια άτακτη έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση) είναι υπαρκτοί, υπάρχει πάντοτε το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίο θα λειάνει τις αντιθέσεις και θα οδηγήσει σε μια συμβιβαστική λύση.

-Κόντρα στο υπάρχον κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας, το βασικό σενάριο θέλει το ελληνικό ΑΕΠ να αυξάνεται φέτος κατά περίπου 2% (επίσημη πρόβλεψη το +2,5%), με το πρώτο εξάμηνο μάλιστα του 2019 να θεωρείται από ορισμένους ως το πιο δυνατό. Σύμφωνα με τους αισιόδοξους, οι προεκλογικές υπερβολές δεν μπορούν αυτή τη φορά να είναι τόσο μεγάλες όσο τα προηγούμενα χρόνια και πως όποια κυβέρνηση και αν προκύψει μετεκλογικά, θα είναι αναγκασμένη να επιταχύνει τους ρυθμούς μέσα στους πρώτους δώδεκα μήνες της θητείας της.

-Οι αποτιμήσεις των ελληνικών μετοχών έχουν υποχωρήσει σε σημαντικό βαθμό, κόντρα στην πορεία των οικονομικών τους αποτελεσμάτων. Πολλές μετοχές καταγράφουν απώλειες της τάξεως του 15% έως 30% από το υψηλό του τελευταίου 18μήνου, ενώ τα εταιρικά κέρδη του 2018 ήταν σαφώς υψηλότερα από εκείνα της προηγούμενης χρήσης (γύρω στο 25%-30%, εξαιρουμένων των τραπεζών).

-Σε ό,τι αφορά, τέλος, τις τράπεζες, οι αισιόδοξοι πιστεύουν πως οι τρέχουσες αποτιμήσεις έχουν προεξοφλήσει σε μεγάλο βαθμό το σενάριο μιας νέας απαιτούμενης κεφαλαιακής ενίσχυσης σε βάθος διετίας, ενώ όλα δείχνουν πως θα υπάρξει και μιας μορφής κρατική στήριξη (μικρότερη ή μεγαλύτερη, άμεση, ή σε ευρύτερο βάθος χρόνου) πότε μέσω εγγυήσεων και πότε μέσα από προγράμματα κοινωνικής στήριξης προς τους δανειολήπτες, όπως π.χ. το πρόγραμμα «Εστία» στην Κύπρο.

Σε κάθε περίπτωση δεν είναι απαραίτητο να διεξαχθούν πρώτα οι εκλογές για να δούμε αλλαγή σκηνικού στο Χ.Α. Το Χρηματιστήριο λειτουργεί προεξοφλητικά και ίσως δείξει σημάδια ανάκαμψης αν οι αγορές προβλέψουν ένα μετεκλογικό περιβάλλον σταθερότητας και φιλοεπιχειρηματικού κλίματος.