Ξαναμοιράζεται η τράπουλα στην αγορά ηλεκτρισμού

Τα πάνω κάτω στην παραγωγή και την προμήθεια ηλεκτρισμού φέρνουν η κλιματική αλλαγή και η Covid-19, με τις ΑΠΕ και το φυσικό αέριο να καλύπτουν σχεδόν το 60% της ζήτησης σε ρεύμα της εγχώριας αγοράς αλλά και τη δεσπόζουσα θέση της ΔΕΗ να αποδυναμώνεται, δίνοντας όλο και μεγαλύτερο χώρο στις καθαρότερες μορφές ενέργειας καθώς και στους ανεξάρτητους προμηθευτές.

Το μηνιαίο δελτίο του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας για τον Μάρτιο είναι αποκαλυπτικό ως προς τις ραγδαίες αλλαγές που σημειώνονται στην ελληνική αγορά. Ανακατατάξεις που είναι απόρροια τόσο της ευρωπαϊκής και της εγχώριας πολιτικής για την απανθρακοποίηση, όσο και εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων που έλαβε η κυβέρνηση για την αναχαίτιση του κορωνοϊού.

Η πτώση ζήτησης και τιμών

Ως προς τις επιπτώσεις της πανδημίας, αρκεί να αναφερθεί ότι τον περασμένο μήνα -και με το lockdown της οικονομίας να τρέχει μόνο από τις 22 του μήνα-, η συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε 6%, με το μέσο μηνιαίο φορτίο (κατανάλωση) να πέφτει στις 124.512 MWh (Μεγαβατώρες), όταν τον Μάρτιο του 2019 ήταν στις 132.101 MWh.

Αντίστοιχα και η μέση Οριακή Τιμή Συστήματος (με απλά λόγια, η τιμή που εισπράττουν οι παραγωγοί από τους προμηθευτές ρεύματος) έπεσε κατά 27% σε σχέση με πέρυσι, στα 43,65 ευρώ ανά MWh από 59,87 ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αξία της είναι στα χαμηλότερα επίπεδα τριετίας, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου η ΟΤΣ είχε καταρρεύσει στα 34,4 ευρώ ανά ΜWh. Πρωτοφανή επίπεδα, που είχαν να καταγραφούν τουλάχιστον μία επταετία.

Οι παραγωγοί ρεύματος, ΔΕH και ιδιώτες, είδαν τεράστιες απώλειες στα έσοδά τους. Είναι ενδεικτικό ότι η συνολική αξία των συναλλαγών του Μαρτίου υποχώρησε στα 175,6 εκατ. ευρώ από 264,6 εκατ. ευρώ πέρυσι τον ίδιο μήνα. Χάθηκαν δηλαδή 89 εκατ. ευρώ ή η πτώση ήταν 33%.

Το σβήσιμο των λιγνιτικών

Το προαναφερόμενο σκηνικό δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της πτώσης της ζήτησης αλλά και της βουτιάς των τιμών του φυσικού αερίου, της μεγάλης εισόδου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής των ΑΠΕ, αλλά και της πλέον ασύμφορης λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων της ΔEH (παρά τη μεγάλη πτώση των δικαιωμάτων των ρύπων ακόμη και στα 20 ευρώ ανά τόνο, από 22 πέρυσι ή και τα 27 ευρώ τον Αύγουστο του 2019).

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το μηνιαίο δελτίο του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, στις 25 Μαρτίου δεν μπήκε καμία λιγνιτική μονάδα στο σύστημα ηλεκτροδότησης.

Έτσι τον περασμένο μήνα, η παραγωγή μονάδων φυσικού αερίου (Ιδιωτών και ΔΕH) κάλυψε το 30,12% του φορτίου, η έγχυση ενέργειας από εισαγωγές το 29,72%, η παραγωγή των ΑΠΕ το 28,86%, των λιγνιτικών μονάδων το 8,77% και η υδροηλεκτρική παραγωγή το 2,52%.

Σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους, η παραγωγή από μονάδες φυσικού αερίου σημείωσε αύξηση 16%. Οι εισαγωγές σημείωσαν εντυπωσιακή άνοδο 65%, ενώ οι εξαγωγές μειώθηκαν σημαντικά (-78%). Η λιγνιτική παραγωγή είχε μεγάλη μείωση (-65%) και η υδροηλεκτρική σημείωσε υποχώρηση (-24%). Δηλαδή, τα δύο εκ των βασικών ενεργειακών «όπλων» του δεσπόζοντος παίκτη (ΔΕH) ήταν εξουδετερωμένα.

Τέλος, η παραγωγή των ΑΠΕ σημείωσε αύξηση 16%. Ως προς τις ΑΠΕ, πρέπει να τονιστεί ότι για τον Μάρτιο προγραμματίστηκε η υψηλότερη ημερήσια έγχυση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά τα τελευταία τέσσερα έτη.

Βέβαια, απαρατήρητη δεν μπορεί να μείνει και η έκρηξη των εισαγωγών, γεγονός που δείχνει ότι έμποροι βρίσκουν χαμηλότερες τιμές ρεύματος εκτός συνόρων και πουλάνε στο εγχώριο σύστημα, κερδίζοντας ακόμη και με την Οριακή Τιμή Συστήματος σε αυτά τα χαμηλά, για τα ελληνικά δεδομένα, επίπεδα.

Τα μερίδια κι ο ανταγωνισμός

Στην προμήθεια ηλεκτρικού ρεύματος (με πιο απλά λόγια, στη λιανική) σε επίπεδα φορτίων (κατανάλωσης ρεύματος), η ΔEH έπεσε τον Μάρτιο στο 67,91% από 76,61% πέρυσι τον αντίστοιχο μήνα. Δηλαδή η δημόσια εταιρεία έχασε 8,7 ποσοστιαίες μονάδες.

Υψηλότερα σε σχέση με πέρυσι κινήθηκαν τα ποσοστά των ιδιωτών προμηθευτών. Η Mytilineos κατέχει το 6,46%, ο Ήρων το 5,66%, η Elpedison το 4,97%, η NRG το 2,83%, η Watt & Volt το 2,79%, η Volterra το 1,92% κ.ο.κ.

Η πτώση της Οριακής Τιμής Συστήματος ευνόησε τους παρόχους να προχωρήσουν σε εκπτώσεις τις εβδομάδες του lockdown της οικονομίας. Τόσο η δημόσια εταιρεία όσο και οι ανεξάρτητοι προμηθευτές επιδόθηκαν σε έναν ανταγωνισμό τιμών προκειμένου να ανακουφίσουν οικονομικά τους πελάτες τους, αλλά και να επιδιώξουν τη διεύρυνση του χαρτοφυλακίου τους με νέους καταναλωτές.

Το πρόβλημα ρευστότητας

Υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας της οικονομίας και της αγοράς και με δεδομένο τη συνέχιση της πτώσης των τιμών, οι εταιρείες ρεύματος ενδεχομένως να εντείνανε τον «πόλεμο» των προσφορών και των εκπτώσεων.

Ωστόσο, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, αλλά όπως και ο ίδιος ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης είπε πρόσφατα, η εισπραξιμότητα έχει πέσει κατά περίπου 20%. Δηλαδή ένα σημαντικό μέρος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων έχει κάνει στάση πληρωμών ή στην καλύτερη των περιπτώσεων, μεταθέτει την εξόφληση των λογαριασμών για αργότερα.

Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι οι εισπράξεις θα πέσουν ακόμη περισσότερο, με δεδομένο το ότι το προαναφερόμενο ποσοστό αφορά ως επί το πλείστον τους λογαριασμούς που εκδόθηκαν και αφορούν στην κατανάλωση του Μαρτίου. Όμως, οι λογαριασμοί του Απριλίου και του Μαΐου θα είναι εκείνοι που θα δείξουν την πραγματική κατάσταση της ρευστότητας, αφού χιλιάδες επιχειρήσεις ανέστειλαν τη λειτουργία τους και τις συμβάσεις εργασίας του προσωπικού τους εντός του μήνα. Άρα, η δυσκολία πληρωμών θα αποτυπωθεί τις επόμενες εβδομάδες.

Το μέγεθος του προβλήματος της ρευστότητας είναι εκείνο που θα καθορίσει και την τιμολογιακή στάση των παικτών της λιανικής ρεύματος, αλλά και να δοκιμάσει ενδεχομένως και τη βιωσιμότητα μικρότερων εταιρειών… Και συνεπώς, οι ανατροπές στην αγορά ηλεκτρισμού να ενταθούν.