Οι 11+1 τάσεις στην αγορά ενέργειας το 2025

Σε ένα ενεργειακό κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες, όπου τα τύμπανα της πράσινης υπερθέρμανσης χτυπούν δυνατά και οι ανατροπές διαδέχονται η μία την άλλη, το 2025 αναμένεται να τεστάρει περισσότερο από ποτέ την ορθότητα των επιλογών που έκαναν τα προηγούμενα χρόνια μικροί και μεγάλοι παίκτες, παγκοσμίως.

Από όσους συνεχίζουν να βλέπουν το φυσικό αέριο ως «καύσιμο-γέφυρα» και όσους εμμένουν δογματικά να στηρίζονται σε μονοδιάστατα χαρτοφυλάκια από ΑΠΕ, μέχρι εκείνους που υποτιμούν τη σημασία του energy management, που αμφιβάλλουν ακόμη για το καθετοποιημένο ενεργειακό μοντέλο και επιφυλάσσουν μικρή ακόμη συμμετοχή στην Τεχνητή Νοημοσύνη, παρότι ολοένα και περισσότερες αποφάσεις στηρίζονται πλέον αποκλειστικά σε data driven αναλύσεις και αλγόριθμους. Ιδού ορισμένα από τα trends στην αγορά ενέργειας που αναμένεται να δώσουν το τόνο στην ενεργειακή εξίσωση του 2025.

Πάνω η ζήτηση για φυσικό αέριο

Το φυσικό αέριο is here to stay. Η άποψη ότι στην εποχή της πράσινης μετάβασης θα αποτελούσε το καύσιμο- γέφυρα έχει εγκαταλειφθεί. Κανένα ηλεκτρικό σύστημα στον κόσμο δεν μπορεί να επιβιώσει στηριζόμενο μόνο στις ΑΠΕ. Απλούστατα γιατί όσο αυξάνεται η διείσδυση των φωτοβολταϊκών και αιολικών στα ενεργειακά συστήματα, τόσο αυξάνεται και η ανάγκη για μονάδες φυσικού αερίου.

Είναι η μόνη ακόμη ικανή τεχνολογία να διασφαλίσει ευστάθεια, ασφάλεια και εφεδρείες, κάθε φορά που δεν έχει ήλιο ή δεν φυσάει. Η αποθήκευση δεν είναι σε θέση να υποκαταστήσει πλήρως αυτό που μπορεί να κάνει μια μονάδα αερίου σε ένα σύστημα γεμάτο από ΑΠΕ.

Είναι οι λόγοι για τους οποίους η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ότι η ζήτηση για φυσικό αέριο το 2025 πιθανότατα θα επιστρέψει στον υψηλό μέσο όρο της περιόδου 2015-2019. Επίσης, κατά τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η ζήτηση αερίου παγκοσμίως θα φθάσει σε νέο ιστορικό υψηλό φέτος, ειδικά λόγω της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 4% στον πλανήτη. Είναι ο ταχύτερος ρυθμός εδώ και δύο δεκαετίες.

Βασικές αιτίες, η αυξημένη κατανάλωση από Κίνα, η επιτάχυνση της βιομηχανοποίησης διεθνώς και η ταχύτατη αύξηση του πληθυσμού, ειδικά στην Αφρική, μαζί με την παγκόσμια επέκταση των συστημάτων ψύξης, των αντλιών θερμότητας και της ηλεκτροκίνησης.

Δύσκολη χρονιά για τις τιμές

Η δεύτερη τάση αφορά τις τιμές στο φυσικό αέριο και το ρεύμα. Ενας συνδυασμός από αυξημένη ζήτηση μαζί με τις γεωπολιτικές εντάσεις συνηγορούν υπέρ ενός ανοδικού προσήμου. Η ανοικτή εστία του ρωσο-ουκρανικού πολέμου και μια μόνιμη αβεβαιότητα στη Μ. Ανατολή «δείχνουν» σταθερά υψηλές τιμές φέτος τόσο για το αέριο όσο και για το ρεύμα, κατά την Κομισιόν.

Η νέα χρονιά άλλωστε έκανε πρεμιέρα για την Ευρώπη με τιμές αερίου (TTF) πάνω από τα 50 ευρώ/MWh. Αν και τα επίπεδα αυτά οφείλονται κυρίως στο ψύχος που επικρατεί στη Β. Ευρώπη και δεν συνδέονται τόσο με τη διακοπή των ρωσικών ροών από 1η Ιανουαρίου μέσω Ουκρανίας προς την ΕΕ, είναι κοινή η εκτίμηση ότι οι ενεργειακές αγορές θα συνεχίσουν να είναι νευρικές. Κατά τον ΙΕΑ, «η προσφορά φυσικού αερίου παραμένει περιορισμένη και οι αβεβαιότητες θα συνεχίσουν να βαραίνουν τις προοπτικές και για το 2025».

Ο ανταγωνισμός της ΕΕ με τη Κίνα

Η Κίνα θα παραμείνει και φέτος ο μεγαλύτερος αγοραστής υγροποιημένου αερίου στον κόσμο, λόγω της ισχυρής βιομηχανικής ζήτησης, με εκτιμώμενη αύξηση 16% σε σχέση με το 2023 (ΙΕΑ). Και η προσπάθεια της ΕΕ να υποκαταστήσει το ρωσικό αέριο θα αυξάνει όλο και περισσότερο τον ανταγωνισμό με την Κίνα και τις χώρες της Ασίας για αποστολές LNG, γεγονός που συνεπάγεται ένα συνεχή ανοδικό κίνδυνο για τις τιμές (Παγκόσμια Τράπεζα, ΙΕΑ). Επίσης για πρώτη φορά η Ρωσία θα καταστεί νούμερο ένα προμηθευτής της Κίνας στο φυσικό αέριο μέσω αγωγών, αυξάνοντας τις εξαγωγές κατά 8 bcm και φτάνοντας συνολικά τα 38 bcm, σύμφωνα με την S&P Global.

Σε ό,τι αφορά την Ινδία, ο IEA εκτιμά ότι η ζήτηση φυσικού αερίου θα αυξηθεί κατά 8% το 2025.

Το «Drill, baby, drill» του Τραμπ και το αμερικανικό LNG

Είναι βέβαιο ότι η φετινή χρονιά θα συνοδευτεί από περισσότερο αμερικανικό LNG στις διεθνείς αγορές. Το στοίχημα βρίσκεται στο ποσοστό της αύξησης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Energy Information Administration των ΗΠΑ, οι εξαγωγές LNG θα αυξηθούν κατά 15% σε πάνω από 14 Bcf/ημέρα, έναντι 12 Bcf/ημέρα πέρυσι.

Τόσο γιατί πρόσφατα πήραν το πράσινο φως να αυξήσουν την εξαγωγική τους ικανότητα δύο σημαντικές αμερικανικές υποδομές, τα Plaquemines LNG και Corpus Christi LNG Stage 3, όσο και γιατί ο πρόεδρος Τραμπ θα ενισχύσει τις υπάρχουσες τάσεις, αίροντας τους περιορισμούς για νέες άδειες εξαγωγών LNG (κίνηση, τα αποτελέσματα της οποίας θα φανούν σε βάθος μερικών ετών).

Εδώ βέβαια υπάρχει ένας κίνδυνος. Στο σενάριο μιας υπερπροσφοράς LNG στις παγκόσμιες αγορές, σε συνδυασμό με όξυνση του εμπορικού πολέμου με την Κίνα, αυτό θα αποσταθεροποιούσε τις τιμές. Προφανώς οι Αμερικανοί παραγωγοί δεν θα ήθελαν κάτι τέτοιο. Υπ’ αυτή την έννοια, κάποιοι επενδυτές μπορεί να μην παρασυρθούν από το «Drill, baby, drill» του Ντόναλντ Τραμπ.

Καθετοποίηση και back to basics

Η επόμενη τάση αφορά το «back to basics» για τις ενεργειακές επιχειρήσεις. Το μπαράζ των επενδύσεων στις ΑΠΕ θα συνεχιστεί αλλά στη λογική της περαιτέρω καθετοποίησης, που είχε αμφισβητηθεί τα προηγούμενα χρόνια, και της γεωγραφικής και τεχνολογικής διασποράς.

Οχι μόνο για να εξισορροπήσουν το portfolio τους με πλούσιο αιολικό δυναμικό και παραγωγή πράσινης ενέργειας 24 ώρες την ημέρα, αλλά και για να κλείσουν την ψαλίδα ανάμεσα στη δική τους παραγωγή ενέργειας και τις ανάγκες των πελατών τους ως utility. Δηλαδή να πάψουν να είναι καθαροί αγοραστές (net buyers), αναγκαζόμενoι να καλύπτουν τη διαφορά αγοράζοντας ακριβή ενέργεια από τα χρηματιστήρια.

Την κυρίαρχη αυτή στρατηγική σε όλη την Ευρώπη ακολουθούν μετ’ επιτάσεως στην Ελλάδα η ΔΕΗ και η Helleniq Energy. Το αντίστροφο πρόβλημα έχει η Metlen (μεγαλύτερο μερίδιο στη παραγωγή, μικρότερο στη προμήθεια).

Οι κίνδυνοι για τις παραδοσιακές εταιρείες ΑΠΕ

Κατά τη Rystad Energy (Shaping energy markets in 2025: 12 trends to watch in the year ahead), η αύξηση του ηλιακού και αιολικού capacity θα φτάσει σε νέο ρεκόρ το 2025, προσθέτοντας σχεδόν 1.000 TWh ηλεκτρικής ενέργειας. Σε ένα περιβάλλον όμως πράσινης υπερπροσφοράς, περικοπών, μηδενικών και αρνητικών τιμών και αβεβαιοτήτων στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη, οι παραδοσιακές εταιρείες ΑΠΕ θα λιγοστεύουν όλο και περισσότερο.

Ο βαθμός επικινδυνότητάς τους έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Καθόλου τυχαίο ότι όλα πλέον τα μεγάλα deals συνοδεύονται από διμερή συμβόλαια (PPA) που να διασφαλίζουν την πώληση της παραγόμενης ενέργειας σε 24ωρη βάση και όχι απλώς για τις πρωινές και μεσημεριανές ώρες της ημέρας, που δουλεύουν τα φωτοβολταϊκά. Οι «RES only companies» έχουν πάψει να είναι ελκυστικές. Αν δεν μετασχηματιστούν, απλούστατα θα πάψουν να υφίστανται.

Η χρονιά της ευελιξίας

Το 2025 μπορεί να ξαναδούμε κρίσεις, ίδιες ή και μεγαλύτερες με τις περυσινές, και η ευελιξία εξασφαλίζει για έναν παίκτη ότι θα βρεθεί στην πλευρά των νικητών ή τουλάχιστον στην πλευρά των επιζώντων. Αυτό ακριβώς σημαίνει «back to basics» για μια ενεργειακή επιχείρηση. Οχι μόνο να έχει χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, αλλά να είναι και πιο ευέλικτη από τους ανταγωνιστές της. Δίχως πολλές μπαταρίες, υδροηλεκτρικά και αντλησιοταμιευτικά, ικανά να αντισταθμίζουν τον κίνδυνο ενός θηριώδους πράσινου χαρτοφυλακίου, εύκολα γίνεται κανείς έρμαιο των ανατροπών και πολλών αβεβαιοτήτων που έρχονται με εκθετικές ταχύτητες στον παγκόσμιο χάρτη.

Το στοίχημα της αποθήκευσης και οι παγίδες

Σε μια χρονιά όπου το 90% της αύξησης της κατανάλωσης ενέργειας αναμένεται να προέλθει από τις ΑΠΕ σύμφωνα με τη Rystad Energy, οι επενδύσεις για αποθήκευση αναμένεται να κορυφωθούν.

Οι επενδυτικές ευκαιρίες είναι προφανείς και μερικές φορές σκεπάζουν την παγίδα. Τον υπαρκτό δηλαδή κίνδυνο ο πληθωρισμός νέων επενδύσεων να «κανιβαλίσει» την αποθήκευση ενέργειας, όπως ακριβώς συνέβη και με τα φωτοβολταϊκά, αφού όσες μπαταρίες και να βάλουμε, η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια είναι συγκεκριμένη και οι ανάγκες για ΑΠΕ πεπερασμένες. Οι μπαταρίες έχουν αξία μόνο ως τμήμα ενός συνολικού portfolio μιας εταιρείας με όλες τις παραπάνω τεχνολογίες.

Το energy management

Το 2025 θα είναι η χρονιά όπου η ανάγκη για υψηλή ανάλυση πριν τη λήψη κάθε σημαντικής απόφασης και αξιοποίηση όλων των νέων τεχνολογιών, υπηρεσιών και προϊόντων (αποθήκευση, απόκριση ζήτησης, εγγυήσεις προέλευσης) θα αυξηθεί περαιτέρω. Δεν αρκεί, όπως στο παρελθόν, για να παράγει κέρδη μια εταιρεία να έχει μόνο ένα στόλο από μονάδες φυσικού αερίου και ένα καλό συμβόλαιο. Απαιτείται ισχυρή και πολυδιάστατη ενεργειακή διαχείριση, ικανή να αντεπεξέρχεται στους νέους κινδύνους, με εξιδεικευμένο προσωπικό.

Σε έναν ενεργειακό κόσμο που βιώνει μια πρωτοφανή μεταμόρφωση, δύσκολα θα επιβιώσουν όσοι δεν υιοθετήσουν το ολιστικό energy management, δηλαδή τη διαχείριση κάτω από μια «ομπρέλα» όλων τους των assets (θερμικές μονάδες, ΑΠΕ, συμφωνίες PPAs, trading), μαζί με όλο το φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών που μπορεί να δώσει ένα integrated utility.

Ο νέος ρόλος των μονάδων αερίου

Η επόμενη τάση συνδέεται με αυτές καθεαυτές τις μονάδες φυσικού αέριου. Αλλάζουν όλο και περισσότερο ρόλο στην αγορά παντού στην Ευρώπη. Είναι απαραίτητες παρά ποτέ για να εξασφαλίζουν ευστάθεια στο σύστημα και εφεδρείες. Ακριβώς όμως επειδή δεν λειτουργούν πλέον ως μονάδες βάσης, αλλά χρησιμεύουν για την εξισορρόπηση του συστήματος, μπαίνουν στο σύστημα πολύ λιγότερες ώρες και παρότι αμείβονται με υψηλές τιμές, αυτές δεν φτάνουν για να καλύψουν την οικονομική τους βιωσιμότητα.

Αν επομένως απουσιάσουν κάποιες μονάδες αερίου από τον σχεδιασμό για τα επόμενα έτη, είναι πολύ πιθανόν να δημιουργηθούν προβλήματα επάρκειας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το θέμα έχει λυθεί με τη δημιουργία αγορών διαθέσιμης ισχύος (capacity mechanism), όπου οι ηλεκτροπαραγωγοί, μέσω διαγωνισμών, προσφέρουν τη διαθέσιμη ισχύ που χρειάζεται το σύστημα και κλειδώνουν ετήσια συμβόλαια.

Η έκρηξη των Data Centers

Οι τεχνολογικοί κολοσσοί θα ποντάρουν όλο και περισσότερο στον υπάρχοντα «πυρηνικό στόλο» για να τροφοδοτήσουν με ενέργεια την επέκταση των data centers τους. Η Rystad Energy προβλέπει ότι η παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας από τα κέντρα δεδομένων θα υπερδιπλασιαστεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας, φτάνοντας τις 860 τεραβατώρες (TWh). Είναι ένας από τους λόγους που θα ενισχυθεί το ενδιαφέρον για τις νέες τεχνολογίες μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMR). Κατ’ επέκταση, οι εταιρείες τεχνολογίας θα ενισχύσουν τον ρόλο τους στη διεθνή αγορά των διμερών συμβολαίων (PPAs).

Η συζήτηση παγκοσμίως και στην ΕΕ για το κατά πόσο η πυρηνική ενέργεια μπορεί να συμβάλει στις παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες θα ενισχυθεί.

Το AI στην υπηρεσία των δυναμικών τιμολογίων και του trading

Η τελευταία τάση αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία φέρνει αναπόδραστα σημαντικές ανατροπές στις αγορές ενέργειας τόσο στην πλευρά της παραγωγής όσο και στην πλευρά της ζήτησης, όπως η δυναμική τιμολόγηση. Δεν υπάρχει για παράδειγμα ωριαία τιμολόγηση χωρίς αλγόριθμο και δεν υπάρχει αλγόριθμος χωρίς AI. Επίσης, όχι πολύ μακριά από σήμερα θα εμφανιστεί ο AI trader.

Οσο τρομακτικό και αν ακούγεται, το τιμόνι στη διαχείριση της ενέργειας μιας εταιρείας θα περάσει στις μηχανές και οι άνθρωποι θα αναπτύσσουν αλγόριθμους, τις επιδόσεις των οποίων απλώς θα εποπτεύουν. Ο κλασικός trader δεν θα υπάρχει με τη σημερινή του μορφή. Ο ρόλος του θα είναι να επιβλέπει τα αποτελέσματα που έχει δημιουργήσει η τεχνητή νοημοσύνη, παρεμβαίνοντας μόνο όταν χρειάζεται για να τα βελτιώσει.