Τράπεζες: "Κατενάτσιο" στα Βαλκάνια

Η TτΕ ανησυχεί για επιπτώσεις στις οικονομίες των Βαλκανίων το 2009, οι ξένοι αναλυτές βλέπουν κινδύνους. Ποιος είναι ο χάρτης της έκθεσης των τραπεζών στην αν. Ευρώπη και τι κάνουν για να περιορίσουν τη βαλκανική απειλή.

Δημοσιεύθηκε: 29 Ιανουαρίου 2009 - 07:59

των Αν. Παπαϊωάννου- Χρ. Κίτσιου

Μείωση χορηγήσεων, μεταστροφές δανείων από ευρώ σε τοπικό νόμισμα και διαδοχικά stress tests διενεργούν οι ελληνικές τράπεζες προκειμένου να περιορίσουν εν τη γενέσει της τη βαλκανική απειλή, ενώ ακολουθώντας τις γνωστές οδηγίες της ΤτΕ κατεβάζουν ταχύτητα στις χορηγήσεις ισοσκελίζοντάς τες με τον ρυθμό αύξησης των καταθέσεων.

Μόλις χθες ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος με δηλώσεις του στους "F.T." δημοσιοποίησε την ανησυχία του για τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης στις οικονομίες των βαλκανικών χωρών και προειδοποίησε τις ελληνικές τράπεζες να μη μεταφέρουν μέρος της κρατικής ενίσχυσης των 28 δισ. ευρώ στις βαλκανικές θυγατρικές τους.

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Προβόπουλος, "σε περίπτωση που οι οικονομικές συνθήκες σε αυτές τις χώρες καταστούν πιο αδύναμες, οι ελληνικές τράπεζες θα βρεθούν αντιμέτωπες με υψηλότερο ρίσκο στις πιστώσεις αλλά και με ρίσκο που αφορά στην πορεία των συναλλαγματικών ισοτιμιών".

Γιατί ανησυχεί ο κεντρικός τραπεζίτης; Παρά το γεγονός ότι το 2008 τα νομίσματα των βαλκανικών χωρών κατέγραψαν υποτίμηση της τάξης του 15% - 20% σε σχέση με το ευρώ, οι οικονομίες τους έτρεξαν με κεκτημένη ταχύτητα, με αποτέλεσμα να μην επηρεαστούν σημαντικά τα εισοδήματα και η εξυπηρέτηση δανείων.

Μετά τον Σεπτέμβριο, όμως, και την όξυνση της κρίσης, οι χορηγήσεις μειώθηκαν πολύ, ιδιαίτερα σε αγορές που κυριαρχούνται από ξένες τράπεζες, όπως της Ρουμανίας, ενώ μειώθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι ξένες άμεσες επενδύσεις. Η ΤτΕ ανησυχεί γιατί εκτιμά ότι οι οικονομίες της αν. Ευρώπης θα βιώσουν τους κραδασμούς της κρίσης κατά τη φετινή χρονιά.

Οι αναλυτές δείχνουν να συμφωνούν με αυτή. Η Deutsche Bank σε πρόσφατη έκθεσή της για τις ελληνικές τράπεζες εκτιμά ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης των οικονομιών της αν. Ευρώπης θα μειωθούν σημαντικά. Για τη Ρουμανία το τμήμα ανάλυσης της γερμανικής τράπεζας προβλέπει προσγείωση του ρυθμού ανάπτυξης 1,6% από -εκτιμώμενο- ρυθμό 8% το 2008.

Για την Πολωνία ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να υποχωρήσει στο 0,2% από 4,5% το 2008, ενώ για τη Ρωσία υπολογίζεται ότι θα προσγειωθεί στο 1% από 6,9% το 2008. Για την Ουκρανία η D.B. προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά 4,1% το 2009, έναντι αύξησης το 2008 κατά 3,4%. Η μικρότερη επίπτωση θα υπάρξει, σύμφωνα με την Deutsche Bank, στην τουρκική οικονομία η οποία αναμένεται να τρέξει το 2008 με ρυθμό ανάπτυξης 1,2% έναντι 1,4% το 2008.

Αν οι παραπάνω εκτιμήσεις επιβεβαιωθούν, τότε υπάρχει κίνδυνος να πιεστούν αφενός τα νομίσματα των χωρών αυτών λόγω αύξησης των ελλειμμάτων και αφετέρου οι τιμές των ακινήτων. Και ο δανεισμός σε ξένο συνάλλαγμα αντιστοιχεί στο 70% του συνολικού δανεισμού της Σερβίας και ξεπερνά το 50% για τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.

Ρουμανία και Ουκρανία οι πιο επικίνδυνες αγορές

Η ουκρανική αγορά δείχνει να είναι η πιο επισφαλής εξαιτίας της αρνητικής ανάπτυξης και των πενιχρών επιδόσεων της οικονομίας και κάποιες ελληνικές τράπεζες θα εξέταζαν ακόμη και το ακραίο σενάριο της αποχώρησής τους μια και δημιούργησαν τις θέσεις τους στο τέλος του καλού κύκλου.

Η δεύτερη πιο επικίνδυνη αγορά είναι αυτή της Ρουμανίας λόγω του συνδυασμού πτώσης των τιμών και υποτίμησης του τοπικού νομίσματος έναντι του ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος των στεγαστικών δανείων στη χώρα έχει δοθεί με νόμισμα το ευρώ και με ισοτιμία RON - ευρώ στο 3,4 - 3,6, ενώ σήμερα 1 ευρώ αντιστοιχεί σε 4,2 RON.

Στη Ρουμανία οι χορηγήσεις στεγαστικών δανείων έχουν περικοπεί σημαντικά, ενώ η κεντρική τράπεζα έχει επιβάλει αυστηρότερα όρια καλύψεων (η μηνιαία δόση δανείου έχει προσγειωθεί στο 30% του μηνιαίου μισθού, το ύψος του δανείου έχει πέσει στο 50%).

Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τη δραστική περικοπή των αγορών από ξένους, είχαν ως αποτέλεσμα η μέση τιμή κατοικίας να υποχωρήσει το 2008 κατά 20%, αν και οι συναλλαγές είναι... παγωμένες με συνέπεια να μην υπάρχει ικανός όγκος ώστε να εξαχθούν σαφή συμπεράσματα για την πτώση των τιμών. Για φέτος τοπικοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι τιμές κατοικιών θα υποχωρήσουν περαιτέρω κατά 20% - 25%.

Καλύτερη είναι η κατάσταση στις αγορές της Σερβίας και της Βουλγαρίας. Στη δεύτερη οι τιμές των κατοικιών έχουν υποχωρήσει λιγότερο από 10% το 2008, ενώ μεγαλύτερη πτώση κατέγραψαν οι εξοχικές κατοικίες στη Μαύρη Θάλασσα και σε χειμερινά τουριστικά κέντρα λόγω της κάθετης πτώσης στη ζήτηση από Άγγλους κυρίως αγοραστές. Στη Σερβία και στην Τουρκία οι τιμές κατοικιών εμφανίζουν μικρή κάμψη.

Η πτώση της τιμής των ακινήτων, σε συνδυασμό με την υποτίμηση των τοπικών νομισμάτων έναντι του ευρώ από τις αρχές του 2008 ως σήμερα, δημιουργεί δυσχερές μίγμα για τις ελληνικές τράπεζες που διαθέτουν παρουσία στις παραπάνω αγορές.

Το μεγαλύτερο μέρος των δανείων που έχουν χορηγήσει στις παραπάνω αγορές (και κυρίως στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία) οι ελληνικές τράπεζες έχουν ως νόμισμα το ευρώ και ο συνδυασμός πτώσης των τιμών και υποτίμησης του νομίσματος έναντι του ευρώ αυξάνει το κόστος δανεισμού, μειώνοντας την αξία των καλύψεων.

Το ανησυχητικό για τις ελληνικές τράπεζες είναι ότι στη Ρουμανία διαθέτουν και τoν πιο υψηλό λόγο χορηγήσεων προς καταθέσεις (βλ. πίνακα 1), σύμφωνα με τα στοιχεία της Dresdner Kleinwort. H Τράπεζα Πειραιώς εμφανίζει τον υψηλότερο λόγο χορηγήσεων προς καταθέσεις στη συγκεκριμένη χώρα (400) και την ακολουθεί η Εθνική Τράπεζα, η οποία όμως έχει μικρή έκθεση στην τοπική αγορά.

1. Λόγος (%) χορηγήσεων προς καταθέσεις

	Ρουμανία	Βουλγαρία	Σερβία	Ουκρανία	Τουρκία
Εθνική	296	191	130		140
Eurobank	166	167	147	255	152
Alpha Bank	271	370	260
Τρ. Πειραιώς	400	261	408	243

Πηγή: Dresdner Kleinwort

Τι κάνουν οι τράπεζες για να περιορίσουν τη βαλκανική απειλή

Οι ελληνικές τράπεζες το τελευταίο τετράμηνο έχουν φρενάρει τις χορηγήσεις, συλλέγουν όπου υπάρχουν καταθέσεις και πραγματοποιούν σε μηνιαία βάση stress tests ώστε να περιορίσουν στο ελάχιστο δυνατό τους κινδύνους.

Οι τραπεζίτες εμφανίζονται σχετικά αισιόδοξοι για το μέλλον των οικονομιών της νοτιοανατολικής Ευρώπης, υπογραμμίζοντας με έμφαση ότι έχουν λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα θωράκισης των θυγατρικών τους. Δεν κρύβουν, ωστόσο, ότι οι αισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με τα κέρδη που αναμένονταν και περιγράφονταν στα business plans έχουν πέσει στο κενό όπως και οι μακροοικονομικές εκτιμήσεις για τις αγορές των Βαλκανίων.

Τα δάνεια που έχουν χορηγήσει στις αγορές της αν. Ευρώπης καταλαμβάνουν ένα ικανοποιητικό μέρος του συνολικού χαρτοφυλακίου χορηγήσεών τους (βλ. πίνακα 2)
ξεκινώντας από 20,8% (Πειραιώς) και φτάνοντας έως το 32,5% (Εθνική).

Για να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους οι ελληνικές τράπεζες μεταστρέφουν, με συναίνεση του πελάτη (αρκετές φορές δε κατόπιν αιτήματός του), επιχειρηματικά δάνεια με νόμισμα ευρώ σε RON, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η παραπάνω τακτική ακολουθείται και στα στεγαστικά δάνεια.

Προς το παρόν δεν παρατηρείται κύμα αδυναμίας αποπληρωμής δόσεων, όμως με δεδομένο ότι πέρυσι οι τοπικές οικονομίες έτρεξαν με κεκτημένη ταχύτητα οι ανησυχίες για ενδεχόμενη αύξηση των επισφαλειών επικεντρώνονται στη φετινή χρονιά.

2. Έκθεση χορηγήσεων στη ΝΑ. Ευρώπη ως % επί του συνόλου των χορηγήσεων