**Δείτε τον αναλυτικό πίνακα με το προφίλ των "μικρών" κατασκευαστικών στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Tα προβλήματα ρευστότητας της Betanet που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας την προηγούμενη εβδομάδα, δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά μέρος του μεγάλου προβλήματος το οποίο αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες κατασκευαστικές εταιρείες προκειμένου να επιβιώσουν.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Betanet, κ. Ευάγγ. Ζαβλιάρης, σε μια προσπάθεια να περιγράψει την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά, τονίζει: «Οι μεγάλοι όμιλοι διαθέτουν πλέον θυγατρικές χαμηλότερων τάξεων και διεκδικούν με... πάθος ακόμη και τα πιο μικρά έργα. Τους βρίσκουμε μπροστά μας ακόμη και σε έργα προϋπολογισμού 500.000 ευρώ».

«Αναγκαζόμαστε, έτσι, σε έργα με "σκοτωμένα" περιθώρια κέρδους να προσφέρουμε παράλληλα και πολύ μεγάλα περιθώρια πίστωσης», δήλωσε στον «Μ» υψηλόβαθμο στέλεχος μικρής εισηγμένης εταιρείας του κλάδου. Αποκομμένες από τα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, οι μικρές κατασκευαστικές επιχειρήσεις κάνουν υπομονή, ελπίζοντας πως, πότε στα ΣΔΙΤ, πότε στο real estate και πότε στην ενέργεια, τελικά θα δουν τις κερδοφορίες τους να ανακάμπτουν. Το ερώτημα, βέβαια, που παραμένει είναι πόσες τελικά θα τα καταφέρουν...

Είναι αλήθεια ότι από το 1994, όταν κάθε περίπου εβδομάδα είχαμε και την είσοδο στο χρηματιστήριο μίας πολλά υποσχόμενης κατασκευαστικής εταιρείας, έχουν περάσει πολλά-πολλά χρόνια.

Με το τότε καυτό story του δεύτερου πακέτου Delors ο κλάδος αποτέλεσε για δύο περίπου χρόνια το επίκεντρο της Σοφοκλέους. Οι αποτιμήσεις των εταιρειών είχαν φτάσει στα ύψη μέσω αμφίβολης αξιοπιστίας λογιστικών καταστάσεων και μέσα από αναξιόπιστες φήμες και εταιρικές ανακοινώσεις.

Για παράδειγμα, ήταν συχνά τότε τα δελτία Τύπου εισηγμένων που αναφέρονταν στη λήψη ενός έργου πολύ μεγάλου προϋπολογισμού, χωρίς να σημειώνεται πουθενά ότι αυτό είχε αναληφθεί με ποσοστό έκπτωσης το οποίο μπορεί να ανέρχεται και στο 90%! Πολλές εταιρείες, μάλιστα, εκμεταλλευόμενες και την άγνοια του κοινού, ανακοίνωναν έργα για τα οποία απλώς είτε είχαν υποβάλει προσφορά ή είχαν προεπιλεγεί μαζί με άλλες 5 - 6 ανταγωνίστριες...

Η δεύτερη μεγάλη ιστορία από τον συγκεκριμένο χώρο των κατασκευαστικών ήταν αυτή του Καζίνου του Φλοίσβου, το 1995, όταν σε τέσσερις εταιρείες του κλάδου (ΑΛΤΕ, Τεχνοδομή, ΑΤΤΙΚΑΤ και Προοδευτική) ανατέθηκε αρχικά άδεια λειτουργίας καζίνου μέσα στο κέντρο της Αθήνας, αλλά τελικά αυτή ανακλήθηκε με ιδιαίτερα περιπετειώδη τρόπο.

Η ουσία είναι ότι το 1996 είχε βρει τους επενδυτές στον κατασκευαστικό κλάδο με βαρύτατες απώλειες. Η «φούσκα» των προσδοκιών είχε ήδη σκάσει, την ίδια ώρα που δεκάδες παράγοντες της αγοράς προειδοποιούσαν πως: «αυτά που είδατε μέχρι σήμερα δεν είναι τίποτα? θα καεί κόσμος!».

Εκείνο το διάστημα, σχεδόν σε όλες τις γενικές συνελεύσεις των εταιρειών του κλάδου επαναλαμβανόταν από τους ιδιοκτήτες των κατασκευαστικών ομίλων η ίδια ατάκα: «Από τις δεκάδες εισηγμένες που βλέπετε σήμερα στο ταμπλό, σε λίγα χρόνια θα υπάρχουν μόλις 3 - 5 εταιρείες». Βέβαια, υπονοούσαν πως μέσα στους ομίλους που θα απέμεναν θα συμπεριλαμβανόταν και ο δικός τους…

Ο... «Ολυμπιο-ήττας» και οι «συγχωνεύσεις»...

Από το 1996 έως το 1997 ο κλάδος των κατασκευαστικών έμεινε (σε γενικές γραμμές τουλάχιστον) στα αζήτητα. Στη συνέχεια, όμως, δύο συγκυρίες ήταν σε θέση να τον νεκραναστήσουν και να τον φέρουν για μία ακόμη φορά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: Η πρώτη είχε να κάνει με την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και η δεύτερη με τη γενικότερη χρηματιστηριακή «φούσκα» της περιόδου 1999 - 2000.

Οι αποτιμήσεις των εταιρειών του κλάδου έφτασαν εκ νέου σε απίστευτα ύψη, καθώς στο άκουσμα της ανάληψης και μόνο των Ολυμπιακών Αγώνων θεωρούνταν «πακτωλός χρυσού».

Μάλιστα, η Interamerican εξέδωσε τότε το Α/Κ Ολυμπιονίκης, στόχος τού οποίου ήταν να τοποθετηθεί στις μετοχές των επιχειρήσεων που θα ευνοούνταν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και από την πραγματοποίηση των συναφών έργων. Οι πωλήσεις του συγκεκριμένου Α/Κ έπιασαν κορυφή. Ακόμη και οι... οικονομικοί μετανάστες περιόριζαν το φαγητό τους προκειμένου να μη χάσουν το κελεπούρι! Όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, οι αποδόσεις του συγκεκριμένου Α/Κ ήταν αρνητικότατες και κάποιοι το αποκάλεσαν «Ολυμπιοήττα»...

Το 2001 ήταν η χρονιά των συγχωνεύσεων στον κλάδο. Με τον περίφημο νόμο Λαλιώτη από τη μία πλευρά αναθεωρούνταν προς τα πάνω τα όρια των απαιτήσεων που έπρεπε να πληρούν οι κατασκευαστικές εταιρείες προκειμένου να διεκδικούν τα λεγόμενα μεγάλα έργα, από την άλλη, όμως, προσφέρονταν στον κλάδο και φορολογικά κίνητρα για να αντιμετωπίσει τη νέα πρόκληση. Η θέσπιση του νόμου ήταν απαραίτητη, καθώς το γεγονός ότι τα όρια είχαν παραμείνει στάσιμα για πάρα πολλά χρόνια, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (πληθωρισμός, «μαγειρέματα» ισολογισμών κ.λπ.) είχε φέρει στην τότε ανώτατη Η΄ τάξη ακόμη και εταιρείες-«παράγκες».

Οι κατασκευαστικοί, λοιπόν, όμιλοι είχαν πάρει τότε ένα σαφές μήνυμα: θα έπρεπε είτε να διευρυνθούν είτε να αποχαιρετήσουν την υπόθεση των Ολυμπιακών Αγώνων και των άλλων μεγάλων έργων (Γ΄ ΚΠΣ) που βρίσκονταν προ των πυλών και να περιοριστούν στα μικρότερης κατηγορίας έργα.

Οι περισσότεροι από αυτούς, τότε, προτίμησαν τη χειρότερη δυνατή λύση. Απέκτησαν το πτυχίο της νέας ανώτατης τάξης, απορροφώντας είτε εταιρείες-σφραγίδες, απλώς για να εκπληρώσουν το τυπικό μέρος του νόμου, είτε άλλες προβληματικές επιχειρήσεις, με την περίεργη πεποίθηση πως η άθροιση περισσότερων προβλημάτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε λύση!

Το «μνημείο των πεσόντων»

Όπως ήταν αναμενόμενο, η ελληνική αγορά δεν μπορούσε να αντέξει δεκάδες κατασκευαστικούς ομίλους με ανώτατη τάξη πτυχίου, που μάλιστα δεν διέθεταν την απαιτούμενη υποδομή και τεχνογνωσία.

Οι απαιτήσεις των έργων γίνονταν όλο και πιο δύσκολες. Το ΥΠΕΧΩΔΕ (λόγω και των ελέγχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έκανε ολοένα και λιγότερο τα στραβά μάτια στις υπερβάσεις των εργολάβων, τα ΔΛΠ περιόρισαν τα «μαγειρέματα» των ισολογισμών και τα περιθώρια κέρδους από 25% - 30%, κατά την προηγούμενη δεκαετία, μειώθηκαν σε μονοψήφιο ποσοστό ακόμη και για τις πλέον αποδοτικές εταιρείες του χώρου.

Από το 1998, λοιπόν, μέχρι σήμερα έχουν φύγει από το ταμπλό της Σοφοκλέους -μετατρέποντας τις μετοχές των επενδυτών σε «ταπετσαρία»- ουκ ολίγες εταιρείες του κλάδου: Τεχνοδομή, Εργάς, Ευρωπαϊκή Τεχνική, ΑΤΕΜΚΕ, Θεμελιοδομή, Μπαλάφας, ΑΛΤΕ, ΓΕΝΕΡ, Έμπεδος (Γνώμων, ΓΕΚΑΤ) κ.ά.

Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που ακόμη και τώρα αντιμετωπίζουν πολύ μεγάλα οικονομικά προβλήματα: Από την πάλαι ποτέ ηγέτιδα του κλάδου ΑΕΓΕΚ, τη ΔΙΕΚΑΤ, την Προοδευτική, την Betanet κ.ά. Και πέραν αυτών, υπάρχει μία επιπλέον ομάδα εταιρειών, υγιών κατά βάση, η οποία, όμως, αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την πολιτική που θα πρέπει να ακολουθήσει στο μέλλον.

Τεστ αντοχής και προοπτικές

Το κακό για τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις του κατασκευαστικού κλάδου είναι ότι δεν έχουν καταφέρει να λάβουν θέσεις στα μεγάλα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα. Έτσι, με τα περιθώρια κέρδους στα ιδιωτικά έργα να είναι «σκοτωμένα», οι κατασκευαστικές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν τον θεσμό των ΣΔΙΤ, όποτε αυτός αρχίσει να δίνει αξιόλογες δουλειές στην αγορά. Μέχρι τότε θα εκτελούν τις τρέχουσες συμβάσεις τους, που μπορεί συχνά να είναι υψηλές σε όγκο, αλλά πολύ χαμηλές σε κερδοφορία.

Επιπλέον, μέσα από επιλεκτικές κινήσεις στον χώρο των ακινήτων και στην ενέργεια θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν τα μεγέθη τους. Όμως, το βέβαιο είναι ότι η τρέχουσα περίοδος δεν είναι και η καλύτερη δυνατή για τον κλάδο των ακινήτων, ενώ πλήθος αιτήσεις για αιολικά και για φωτοβολταϊκά πάρκα παραμένουν στο συρτάρι.

ΑΕΓΕΚ: Η πάλαι ποτέ ηγέτιδα του κατασκευαστικού κλάδου βρίσκεται εδώ και χρόνια στην «εντατική», παρά τις αυξήσεις κεφαλαίου και τις συχνές διευκολύνσεις των τραπεζών να αγοράζουν περιουσιακά στοιχεία του ομίλου. Μετά το αποτυχημένο εγχείρημα με τους Ινδούς, τώρα αρχίζει μια νέα προσπάθεια με τη συνδρομή του επιχειρηματία κ. Μαρούλη. Το μόνο θετικό για την εισηγμένη είναι ότι διαθέτει σημαντικά κατασκευαστικά συμβόλαια προς εκτέλεση.

ΒΙΟΤΕΡ (πτώση μετοχής 40,8% στο τελευταίο 12μηνο έως και τις 5/8): Υγιής εταιρεία της ανώτατης τάξης, που διαπραγματεύεται πολύ κάτω από τη λογιστική της αξία. Η κερδοφορία της δεν είναι μεγάλη, ωστόσο το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων της είναι αξιόλογο (270 εκατ. ευρώ, έχοντας αποφύγει να αναλάβει έργα πολύ χαμηλού περιθωρίου). Διαθέτει 48 ακίνητα που είναι αποτιμημένα προς 78,6 εκατ. ευρώ, όταν η τρέχουσα αξία τους φέρεται να προσεγγίζει τα 100 εκατ. ευρώ.

ΕΔΡΑΣΗ (πτώση μετοχής 37,8% στο τελευταίο 12μηνο): Εξειδικευμένη εταιρεία στον χώρο των θεμελιώσεων, leader στην αγορά που δραστηριοποιείται. Διαπραγματεύεται σαφώς κάτω από τη λογιστική της αξία και με λογικό P/E με βάση τα περυσινά κέρδη. Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων της προσεγγίζει τα 180 εκατ. ευρώ, ενώ επίσης διαθέτει και ακίνητη περιουσία προς εκμετάλλευση. Είχε εκδώσει δύο ομολογιακά δάνεια στο παρελθόν, που τελικά δεν μπόρεσαν να μετατραπούν σε μετοχές. Καθόλου ευκαταφρόνητος ο δανεισμός, σε μεγάλο βαθμό όμως μακροπρόθεσμος.

ΜΟΧΛΟΣ (πτώση μετοχής 67% στο τελευταίο 12μηνο): Διαπραγματεύεται πολύ κάτω από τη λογιστική του αξία, όντας κερδοφόρος (μονοψήφιο P/E). Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων του κυμαίνεται στα 213 εκατ. ευρώ, σημαντικό ποσοστό του οποίου αφορά σε δραστηριότητες του «συγγενούς» Πόρτο Καρράς. Είναι αμφίβολο, όμως, κατά πόσον η εταιρεία θα επαναλάβει τα περυσινά κέρδη των 2,2 εκατ. ευρώ, όπως επίσης είναι ζητούμενο πόσο κερδοφόρες θα αποδειχτούν οι συμβάσεις που έχει αναλάβει. Η χρηματιστηριακή αγορά φαίνεται να δυσπιστεί απέναντι στις προοπτικές της επιχείρησης, επηρεαζόμενη ίσως και από τις εξελίξεις στη μητρική Τεχνική Ολυμπιακή. Ασυγκίνητη επίσης έμεινε η αγορά στην απόφαση για απορρόφηση κάποιων δραστηριοτήτων του Πόρτο Καρράς.

ΑΤΤΙΚΑΤ (πτώση μετοχής 61% στο τελευταίο 12μηνο): Ο δείκτης P/BV βρίσκεται μόλις στο 0,35, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο εμφανίζεται μεγάλο (313 εκατ. ευρώ στις 31/12/2007), ωστόσο είναι αμφιβόλου κερδοφορίας. Ενδεικτικό στοιχείο είναι ότι κατά το πρώτο τρίμηνο ο κύκλος εργασιών ύψους 50,4 εκατ. ευρώ συνοδεύτηκε από ζημίες ενός περίπου εκατ. ευρώ. Στα θετικά στοιχεία συμπεριλαμβάνεται το γεγονός πως o όμιλος ΓΕΚ κατέχει ποσοστό στην εταιρεία, ενώ στα αρνητικά η εμπλοκή του βασικού της μετόχου με τη Δικαιοσύνη.

ΔΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ (πτώση μετοχής 53% στο τελευταίο 12μηνο): Μπορεί τα περυσινά αποτελέσματα να έδειξαν κερδοφόρα, ωστόσο αυτό οφείλεται στην ανατίμηση της αξίας ακινήτων θυγατρικών εταιρειών. Σε λειτουργικό επίπεδο η επιχείρηση είναι ζημιογόνα (όπως φάνηκε και από το πρώτο φετινό τρίμηνο) και έχει εστιάσει το μεγαλύτερο πλέον μέρος των προοπτικών της στην εκμετάλλευση ακινήτων (πούλησε πρόπερσι τη Δομική Ακινήτων και την περασμένη χρονιά απέκτησε κάποια νέα ακίνητα) και στον χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των 44,6 εκατ. ευρώ φαντάζει ικανοποιητικό σχετικά με το μέγεθός της.

ΔΙΕΚΑΤ (πτώση μετοχής 80% στο τελευταίο 12μηνο): Η εταιρεία προσπαθεί να αποφύγει το μοιραίο μέσα από πωλήσεις περιουσιακών της στοιχείων, με απεμπλοκή από δραστηριότητες που δεν εμπίπτουν στο βασικό της αντικείμενο εργασιών, καθώς και με την προσέλκυση στρατηγικού εταίρου. Θα επιδιώξει και την ενεργή διαχείριση της ακίνητης περιουσίας της.

ΑΦΟΙ ΜΕΣΟΧΩΡΙΤΗ (πτώση μετοχής 60% στο τελευταίο 12μηνο): Ελαφρά ζημιογόνα εταιρεία μικρού μεγέθους, χωρίς, ωστόσο, μεγάλες υποχρεώσεις, τηρουμένων τουλάχιστον των αναλογιών.

ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ (πτώση μετοχής 65% στο τελευταίο 12μηνο): Όπως και πέρυσι αναζητά στρατηγικό συνεταίρο προχωρώντας σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Οι προοπτικές επιτυχίας του εγχειρήματος φαίνονται φέτος ανεβασμένες, καθώς η πώληση της συμμετοχής στο Ρίο - Αντίρριο έχει περιορίσει δραματικά τις υποχρεώσεις, η τιμή διάθεσης των νέων μετοχών θα είναι κατά 50% χαμηλότερη και, τέλος, φαίνεται να έχει βρεθεί και φρέσκο χρήμα. Οψόμεθα...

ΤΟ «ΜΕΤΕΩΡΟ ΒΗΜΑ» ΤΗΣ BETANET

Σε διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες για αναδιάρθρωση του δανεισμού της βρίσκεται η Betanet, καθώς, μεταξύ άλλων, υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές προς προμηθευτές που κυμαίνονται γύρω στις 450.000 ευρώ. Η ουσία, ωστόσο, είναι ότι υπάρχει γενικότερο πρόβλημα ρευστότητας στην εισηγμένη εταιρεία. Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι τον Οκτώβριο και έως τότε, η εισηγμένη θα υποστεί όλες τις έμμεσες επιπτώσεις της μειωμένης ρευστότητας (άγνωστο πόσο θα επηρεάσουν αρνητικά την κερδοφορία της).

Η τρέχουσα κεφαλαιοποίηση της Betanet κυμαίνεται σήμερα μεταξύ 9 και 9,5 εκατ. ευρώ, όταν μόνο τον περυσινό Δεκέμβριο είχε προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου 10,2 εκατ. ευρώ και φέτος εισέπραξε γύρω στα 7 εκατ. ευρώ από την πώληση του 51% της θυγατρικής της κατασκευαστικής εταιρείας.

Η τρέχουσα κεφαλαιοποίηση είναι πολύ χαμηλότερη σε σχέση με τα ίδια κεφάλαια του ομίλου που στις 31/3/2008 ανέρχονταν σε 51 εκατ. ευρώ. Τα περυσινά κέρδη του 1 εκατ. ευρώ ακολουθήθηκαν από κέρδη 400 χιλιάδων στο πρώτο φετινό τρίμηνο, ωστόσο είναι ιδιαίτερα αμφίβολο αν φέτος θα υπάρξει κερδοφορία, έστω και οριακή.

Αναμφίβολα, η Betanet έχει μπει σε περιπέτειες λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει στην αγορά και εξαιτίας της κάπως περιορισμένης διείσδυσης που παρουσιάζουν στην Ελλάδα (σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες) οι προκατασκευασμένες κατοικίες, τομέας στον οποίο διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα.

Το σημερινό ανεκτέλεστο υπόλοιπο της εταιρείας από έργα των οποίων έχει αναλάβει την εκτέλεση ανέρχεται συνολικά σε 24 εκατ. ευρώ περίπου. Ποιο θα είναι το μέλλον της Betanet δεν μπορεί να το προβλέψει κάποιος με ασφάλεια.

Στα θετικά, πάντως, στοιχεία της εισηγμένης εταιρείας συγκαταλέγονται:

-Η ακίνητη περιουσία της που δεν χρησιμοποιείται για λειτουργικούς σκοπούς.
-Το καλό όνομα και η ηγετική θέση που διαθέτει στην αγορά των προκατασκευασμένων σπιτιών.
-Η συμμετοχή της σε κάποια υποσχόμενα projects.
-Η τρέχουσα συγκυρία που θέλει τις τράπεζες να διερευνούν λύσεις προκειμένου να αποφύγουν την καταγραφή επισφαλειών.

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 542 της εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ" (8 - 12 Αυγούστου 2008).

**Δείτε τον αναλυτικό πίνακα με το προφίλ των "μικρών" κατασκευαστικών στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".