Τα σχέδια για μισθούς-συντάξεις στη... μεταμνημονιακή εποχή

Την επόμενη μέρα των μνημονίων, με σειρά μέτρων κοινωνικού χαρακτήρα που θα ενισχύει την «αριστερή ταυτότητα της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ», σχεδιάζει η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, παράλληλα με τις εκκρεμότητες της τέταρτης και πιθανότατα πιο δύσκολης αξιολόγησης.

Κάποια από αυτά, κυρίως όσα αφορούν τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και την πορεία του κατώτατου μισθού, σύμφωνα με πληροφορίες, περιλαμβάνονται και στο τελικό κείμενο του «Ολιστικού Αναπτυξιακού Σχεδίου» της κυβέρνησης, που ήδη έχει πάρει τον δρόμο προς τους θεσμούς. Άλλα, όπως η μη εφαρμογή της μνημονιακής δέσμευσης για μείωση των συντάξεων από το 2019, αφήνονται να εννοηθούν με… υποσχετικές, καθώς στο κυβερνητικό επιτελείο γνωρίζουν καλά πως δεν είναι εύκολο να επανέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αφενός μεν, εάν δεν ξεκαθαρίσει η στάση του ΔΝΤ, αφετέρου δε, εάν δεν κλείσουν τα υπόλοιπα προαπαιτούμενα. Κάποια μάλιστα έχουν άρωμα και πολιτικών εξελίξεων, με την αντιπολίτευση να κάνει λόγο για προεκλογικές εξαγγελίες.

Βάσει του σχεδιασμού αλλά και των δηλώσεων των αρμόδιων στελεχών του υπουργείου Εργασίας, οι παρεμβάσεις θα ξεκινήσουν σταδιακά από τα μέσα Απριλίου και θα κορυφωθούν έως το τέλος του τρέχοντος έτους.

Στα εργασιακά, αιχμή του δόρατος της κυβέρνησης και της υπουργού Εργασίας Έφης Αχτσιόγλου θεωρείται η επαναφορά των βασικών αρχών των συλλογικών διαπραγματεύσεων, δηλαδή την αρχή της επεκτασιμότητας και της ευνοϊκότερης ρύθμισης, αμέσως μετά τη λήξη του Προγράμματος, ήτοι από τον ερχόμενο Αύγουστο.

Είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη αναφορά της κ. Αχτσιόγλου, σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Νέα Σελίδα», πως τώρα που η οικονομία επιστρέφει σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης, θα τεθούν τα θεμέλια της «δίκαιης ανάπτυξης», η οποία θα έχει στον πυρήνα της την αξιοπρεπή εργασία: «Για τον λόγο αυτό νομοθετήσαμε την επαναφορά, από τον Αύγουστο του 2018, των δύο βασικών αρχών των συλλογικών διαπραγματεύσεων, της επεκτασιμότητας και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης, οι οποίες είχαν ανασταλεί την περίοδο της κρίσης. Για τον λόγο αυτό δρομολογούμε την αύξηση του κατώτατου μισθού», τόνισε.

Στο θέμα αναφέρθηκε και ο υπουργός Επικρατείας Δημήτρης Τζανακόπουλος στο «Έθνος της Κυριακής», μιλώντας για την «επόμενη μέρα», σημειώνοντας ότι «η δυναμική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας αλλά και η πλήρης αποκατάσταση της εμπιστοσύνης με τη ρύθμιση του ελληνικού χρέους θα δημιουργήσουν νέα δεδομένα και θα ευνοήσουν πολιτικές αναδιανομής αλλά και ενίσχυσης της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζόμενων». «Όλα αυτά», τόνισε, «θα ενισχύσουν το κοινωνικό στίγμα της κυβέρνησης και θα εμπεδώσουν ακόμη περισσότερο τις κοινωνικές της συμμαχίες».

Βέβαια, από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων και δη των εργοδοτών έχουν αρχίσει οι πρώτες έντονες αντιδράσεις. Είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη αναφορά του Γενικού Διευθυντή του ΣΕΒ Άρη Σκέρτσου, ότι η δυνατότητα επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων, χωρίς διόρθωση ταυτόχρονα των πολλών εσωτερικών στρεβλώσεων του συστήματος, θα αποτελέσει μεγάλη οπισθοδρόμηση και θα υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Ο κ. Σκέρτσος έθεσε μάλιστα συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την επαναφορά, αμέσως μετά τη λήξη του μνημονίου, των διατάξεων που «πάγωσαν» με ειδική νομοθετική ρύθμιση κατά την περίοδο της κρίσης και αφορούν τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Εκτίμησε ότι οι έκτακτες αυτές διατάξεις για τη μη εφαρμογή της επεκτασιμότητας των συλλογικών συμβάσεων και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης λειτούργησαν και λειτουργούν ευεργετικά για τις επιχειρήσεις και την απασχόληση. Κι επεσήμανε ότι ενώ έχουν ημερομηνία λήξης με την ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου, οι συνθήκες που απαιτούν μεγαλύτερη ευελιξία για τη διάσωση επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας δεν έχουν λήξει ακόμη.

Αλλά και από την πλευρά τους, οι εκπρόσωποι των δανειστών αναμένεται να παίξουν σκληρή άμυνα στα εργασιακά, με αιχμή τον ρόλο του ΟΜΕΔ, που αποτελεί άλλωστε και κεντρικό θέμα -και πιθανότατα αγκάθι- στην επικείμενη αξιολόγηση.

Ήδη οι πρώτες πληροφορίες για τις αντιδράσεις των δανειστών στο σχέδιο του Αναπτυξιακού Προγράμματος που έχει αποσταλεί αφορούν τα εργασιακά, και δη τις παγωμένες διατάξεις της μετενέργειας και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης, αλλά και τις κυβερνητικές προθέσεις για αύξηση του κατώτατου μισθού.

Το ασφαλιστικό

Στο ασφαλιστικό, τα κυβερνητικά στελέχη «κλείνουν το μάτι» στους συνταξιούχους, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο να αποφευχθεί η μείωση της προσωπικής διαφοράς στις συντάξεις. Δεν το λένε ξεκάθαρα.

Επισημαίνουν όμως ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη διατηρείται χαμηλή και η κυβέρνηση μπορεί να αλλάξει τον σχετικό νόμο, εφόσον υπάρχουν θετικά αποτελέσματα. Στο τελικό κείμενο του αναπτυξιακού σχεδίου δεν υπάρχει σχετική αναφορά. Η κυβέρνηση μένει πιστή στην εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου.

Βέβαια, οι πρόσφατες διαρροές που αφορούν αναμενόμενη απόφαση του ΣτΕ που θα κρίνει αντισυνταγματικές τόσο την ένταξη των ελεύθερων επαγγελματιών, των επιστημόνων και των αγροτών στον ΕΦΚΑ, όσο και την επιβολή εισφοράς 26,95% για κύρια ασφάλιση και υγεία, ως ποσοστό επί του εισοδήματος, δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την όποια κυβερνητική επιδίωξη. Ένα πιθανό δικαστικό ξήλωμα των επίμαχων διατάξεων ενδέχεται να ανατρέψει όχι μόνο μελλοντικές αλλά και ήδη αποφασισμένες παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος να τιναχθεί όλο το οικοδόμημα του ΕΦΚΑ στον αέρα.

Δεν αποκλείεται βέβαια, με αφορμή μια πιθανή απόφαση του ΣτΕ, να υπάρξει νομοθετική παρέμβαση για το ύψος των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών, κυρίως στα εισοδήματα άνω των 30.000 με 40.000 ευρώ, προκειμένου να λειτουργεί ένας κόφτης στην τελική μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος του ασφαλισμένου.

Η σκέψη αυτή υπάρχει εδώ και μήνες στο υπουργείο Εργασίας, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι ο νέος νόμος λειτουργεί επιβαρυντικά στα υψηλά εισοδήματα, σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειοψηφία των αυτοαπασχολούμενων, των αγροτών και των ελεύθερων επαγγελματιών που το 2017 κατέβαλαν χαμηλότερες εισφορές σε σχέση με το παρελθόν.

Ερωτηθείς για τις περικοπές συντάξεων το 2019, ο κ. Τζανακόπουλος στην πρόσφατη συνέντευξή του αναφέρει ότι «όλα εξαρτώνται από τη δημοσιονομική πορεία της χώρας αλλά και από τη συνθήκη που θα δημιουργήσει η έξοδος από την επιτροπεία» και προσθέτει ότι η κυβέρνηση ήδη «έχει δώσει δείγματα γραφής και μπορεί να πείσει ότι λειτουργεί προς όφελος της κοινωνικής πλειοψηφίας, με δεδομένους τους περιορισμούς που συνεπάγεται ο συσχετισμός δυνάμεων στην Ευρώπη».

Συμπληρώνει ότι η κυβέρνηση ολοκληρώνει το πρόγραμμα προσαρμογής με επιτυχία και χωρίς να έχει διαρρήξει τις συμμαχίες της με τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, για να τονίσει: «Με αυτό δεδομένο, θεωρώ ότι έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ρεύμα νίκης στις εκλογές του 2019».

Πιο ξεκάθαρος φάνηκε κατά την τελευταία τοποθέτησή του στη Βουλή ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Τάσος Πετρόπουλος. Εν μέσω των αντιδράσεων για την υποψηφιότητα Μερίνου στη θέση του επικεφαλής του ΕΦΚΑ, η οποία τελικά και υπό το βάρος των καταγγελιών της ΝΔ αποσύρθηκε, ο κ. Πετρόπουλος γνωστοποίησε ότι έως τώρα η συνταξιοδοτική δαπάνη παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, κάτω από το 16% του ΑΕΠ, που είναι το όριο. Στο πλαίσιο αυτό, εξέφρασε την πεποίθηση ότι το μέτρο της προσωπικής διαφοράς θα αποτραπεί.

Υπενθυμίζεται ότι σε διαφορετική περίπτωση, ένας σημαντικός όγκος κύριων συντάξεων, μετά τον επανυπολογισμό τους, θα υποστούν περικοπή έως 18%, από την 1η Ιανουαρίου 2019. Μάλιστα, απαντώντας στο επιχείρημα της αντιπολίτευσης ότι το μέτρο αυτό έχει ήδη θεσμοθετηθεί, ο κ. Πετρόπουλος διερωτήθηκε «τι πειράζει να αλλάζουμε τους νόμους όταν έχουμε θετικά αποτελέσματα;».

Στο επόμενο διάστημα αναμένεται και η... αντίδραση του υπουργείου Εργασίας στο θέμα της επιστροφής χρημάτων στους συνταξιούχους λόγω λάθος παρακράτησης της εισφοράς αλληλεγγύης υπέρ ΑΚΑΓΕ. Ο κ. Πετρόπουλος έχει ξεκαθαρίσει ότι θα γίνει αυτόματα, χωρίς αιτήσεις από την πλευρά των συνταξιούχων.
Βάσει και των μνημονιακών δεσμεύσεων, στο υπουργείο «τρέχουν» επίσης την έκδοση ως το τέλος του έτους όλων των συντάξεων που εκκρεμούν, αν και φαίνεται πως οι ημερομηνίες δεν βγαίνουν.

Η υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου έχει δεσμευθεί κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στη Θεσσαλονίκη, για βελτιωτικές παρεμβάσεις στο ύψος των συντάξεων χηρείας, καθώς ο νόμος Κατρούγκαλου οδηγεί σε υπερβολικά μεγάλες μειώσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν και το 60%.

Στο μέτωπο της ανεργίας, στο υπουργείο εκτιμούν ότι και τους επόμενους μήνες, η ανάπτυξη της οικονομίας «θα συνεχίσει να αντανακλάται με σαφή τρόπο και στη μείωση της ανεργίας», η οποία, παρ’ όλα αυτά, παραμένει σε υψηλά επίπεδα, που δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται μέσα στο επόμενο δίμηνο να ανακοινωθεί η κατανομή επιπλέον 450 εκατ. ευρώ που θα δοθούν από ευρωπαϊκά κονδύλια αλλά και μια σειρά από νέα προγράμματα, κυρίως κοινωφελούς εργασίας στη δασοπροστασία και την Τοπική Αυτοδιοίκηση α' και β' βαθμού, που θα αφορά σε 30.000 άνεργους.

Επίσης, προωθούνται νέα προγράμματα απασχόλησης, με αιχμή του δόρατος την επιδότηση εργοδοτών για την πρόσληψη 20.000 άνεργων πτυχιούχων, δαπάνης 114 εκατομμυρίων ευρώ, και την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας.