ΕΕ: Προωθούνται «κοινές» αλλαγές στα ασφαλιστικά συστήματα

Δύο παράλληλες παρεμβάσεις που συντελούνται αυτό το διάστημα στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωκοινοβουλίου, ο συντονισμός των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και η προώθηση ενός πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προγράμματος αναμένεται να διαμορφώσουν ένα σημαντικά διαφοροποιημένο περιβάλλον στο ήδη ευάλωτο ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα.

Το σχέδιο αναθεώρησης της Οδηγίας για τον συντονισμό των ασφαλιστικών συστημάτων συζητείται ήδη στην Επιτροπή Απασχόλησης της Ε.Ε., προκειμένου εντός του 2018 να προωθηθεί προς την Ολομέλεια του Κοινοβουλίου. Αντίστοιχα, το σχέδιο κανονισμού για το νέο πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν (Pan-European Private Pension Product - PEPP) ξεκίνησε να συζητείται στις ειδικές επιτροπές του Ευρωκοινοβουλίου.

Και οι δύο νομοθετικές πρωτοβουλίες προωθούνται με στόχο τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζόμενων στο εσωτερικό της Ε.Ε. και προσλαμβάνουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, μια χώρα που εντός της κρίσης, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), έχει δει περίπου 700.000 άτομα να μεταναστεύουν. Από αυτούς, περισσότεροι από 250.000 εκτιμάται ότι έμειναν μόνιμα στις χώρες υποδοχής, με κυριότερες τις Γερμανία, Βρετανία, Ολλανδία και Γαλλία. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ο ρυθμός των εξερχόμενων από τη χώρα μας πολιτών, από 40.000 τον χρόνο που ήταν το 2009, έχει εκτιναχθεί σε 109.000 τον χρόνο, με την τάση να είναι συνεχώς αυξητική.

Οι προωθούμενες αλλαγές στον κοινοτικό νόμο περί συντονισμού της κοινωνικής ασφάλισης αφορούν κατά κύριο λόγο 4 πεδία: τις παροχές μακροχρόνιας φροντίδας, τα επιδόματα ανεργίας, τις οικογενειακές παροχές αλλά και τη δυνατότητα πρόσβασης των οικονομικά μη ενεργών πολιτών σε οικονομικές παροχές.

Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι το όλο εγχείρημα να στηριχθεί στην προσπάθεια μείωσης του κόστους των μεταναστευτικών ροών στο εσωτερικό της Ε.Ε., με τα κατ’ εξοχήν κράτη υποδοχής να επιδιώκουν τον περιορισμό του κόστους των κοινωνικών ασφαλίσεων σε άτομα που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν επαρκώς πόρους για τη νόμιμη διαμονή τους σε αυτά. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά της Κομισιόν, στην αιτιολογική έκθεση της πρότασης, ότι αναζητείται λύση ώστε «να περιοριστεί η πρόσβαση των οικονομικά μη ενεργών μετακινούμενων πολιτών της Ε.Ε. σε κοινωνικές παροχές».

Στο σύνολο της Ε.Ε. εκτιμάται ότι 3,5 εκατ. μη ενεργοί οικονομικά πολίτες μετακινούνται από χώρα σε χώρα, ενώ το 80% αυτών έλκουν δικαιώματα για παροχές κατοικίας ή παροχές που προβλέπονται στο Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Υγείας.

Όσον αφορά τις παροχές ανεργίας, η πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει ένα μίνιμουμ 3 έως και 6 μηνών, κατά τους οποίους το άτομο που αναζητεί εργασία σε άλλη χώρα θα πρέπει να έχει λάβει το σχετικό επίδομα από τη χώρα προέλευσής του. Το κράτος της τελευταίας απασχόλησης θα πρέπει επίσης να καταβάλλει παροχές ανεργίας σε διασυνοριακούς εργαζόμενους, εφόσον έχουν εργαστεί τουλάχιστον 12 μήνες. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, περίπου 27.300 άτομα στην Ε.Ε. εξάγουν το επίδομα ανεργίας τους σε άλλο κράτος. Με τις αλλαγές που περιλαμβάνονται στο σχέδιο, εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν περίπου 41 εκατ. ευρώ.

Οι παροχές μακροχρόνιας φροντίδας μέχρι σήμερα καλύπτονται από τους κοινούς κανόνες για τις παροχές ασθένειας, όμως με τις προωθούμενες αλλαγές θα αποτελούν ξεχωριστό κεφάλαιο, με σημαντικά περιορισμένες καλύψεις. Να σημειωθεί ότι αν και μόλις 80.000 Ευρωπαίοι πολίτες τυγχάνουν παροχών μακροχρόνιας φροντίδας, το κόστος εκτιμάται σε περίπου 800 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 0,4% του συνόλου των παροχών της Ε.Ε. για την υγεία.

Από τις τροποποιήσεις εξαιρούνται αλλαγές στις συνταξιοδοτικές παροχές λόγω γήρατος.

Ο νέος κανονισμός για το πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα (PEPP) έρχεται από την Ε.Ε., με στόχο αφενός την τόνωση των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων, αφετέρου την ενθάρρυνση των Ευρωπαίων πολιτών να προνοήσουν επαρκώς για τη συνταξιοδότησή τους, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις κρίσης των ασφαλιστικών συστημάτων.

Πρόκειται για ένα ατομικό προϊόν που εντάσσεται στον τρίτο πυλώνα της ιδιωτικής ασφάλισης, αν και για πολλούς ενδέχεται να υποκαταστήσει παροχές συμπληρωματικής ασφάλισης όπως είναι ακόμη και οι επικουρικές συντάξεις, και προβλέπει κοινές παραμέτρους για το σύνολο των κρατών-μελών. Στη λήξη του θα παρέχει ένα εφάπαξ ποσό ή σύνταξη στον ασφαλισμένο, ακολουθώντας μια τυποποιημένη με κοινά χαρακτηριστικά σε όποιο κράτος της Ε.Ε. κι αν πωλείται.

Ο κανονισμός έρχεται να καλύψει την όλο και αυξανόμενη κινητικότητα των πολιτών σε διάφορες χώρες της Ε.Ε., διασφαλίζει τη μεταφορά του προγράμματος σε οποιαδήποτε χώρα, με παρόχους όχι μόνο ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες αλλά και συνταξιοδοτικά ταμεία, επιχειρήσεις επενδύσεων, διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, τράπεζες κ.τ.λ.

Το νέο αυτό προϊόν θα αγοράζεται εθελοντικά και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχει ίδια βασικά χαρακτηριστικά σε όλα τα κράτη-μέλη, τα οποία όμως θα μπορούν να διαμορφώσουν τους όρους που σχετίζονται τα όρια ηλικίας για την έναρξη της φάσης συσσώρευσης αλλά και της συνταξιοδότησης, η ελάχιστη διάρκεια ένταξης σε ένα προϊόν, αλλά και το μέγιστο και το ελάχιστο ύψος των εισφορών.