Ενας... «κόμβος» υπόσχεται μείωση τιμών φυσικού αερίου

Εφικτή είναι η δημιουργία και η λειτουργία στην Ελλάδα Περιφερειακού Εμπορικού Κόμβου Φυσικού Αερίου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (Regional Gas Trading Hub), σύμφωνα με τα συμπεράσματα μελέτης που ολοκλήρωσε το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ. Ευρώπης (ΙΕΝΕ).

Για την προοπτική αυτή, που θα συμβάλει στην αναβάθμιση της διαφάνειας συναλλαγών στον κλάδο του φυσικού αερίου και θα συμπιέσει τις τιμές, προϋπόθεση, με βάση τη μελέτη, είναι η ολοκλήρωση και η λειτουργία έργων υποδομής όπως οι αγωγοί ΤΑΡ και ΙGB (ελληνοβουλγαρικός), αλλά και οι πλωτοί σταθμοί αποθήκευσης και επαναεριοποίησης LNG σε Καβάλα και Αλεξανδρούπολη.

Δεν θα πρέπει επίσης να υποτιμηθεί η προοπτική που θα προσφέρει το ξεμπλοκάρισμα του δικτύου της Βουλγαρίας το οποίο μέχρι στιγμής δεν μπορεί να αξιοποιηθεί για τη διακίνηση αερίου πέραν του ρωσικού. Με τα δεδομένα αυτά, όπως τόνισε ο γενικός διευθυντής του ΙΕΝΕ Κωστής Σταμπολής, το περιφερειακό hub φυσικού αερίου στην Ελλάδα (Αθήνα ή Θεσσαλονίκη) θα μπορούσε να λειτουργήσει μετά το 2019-20.

Όπως τόνισε ο ίδιος, σήμερα, στη ΝΑ. Ευρώπη δεν υφίσταται κάποιος αποτελεσματικός μηχανισμός αγοράς και πώλησης φυσικού αερίου, αλλά ούτε και μηχανισμός διαμόρφωσης τιμών όσον αφορά τις αγορές spot ή τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures). Έτσι, οι αγοραπωλησίες βασίζονται αποκλειστικά σε διμερείς συμφωνίες.

Την ίδια στιγμή, στην Ευρώπη λειτουργούν συνολικά εννέα hubs φυσικού αερίου. Σύμφωνα δε με την International Gas Union, το μερίδιο της τιμολόγησης με βάση τη ζήτηση και την προσφορά φυσικού αερίου, μέσω των διαφόρων hubs, αυξήθηκε από το 15% το 2005 στο 45% το 2012, ενώ, την ίδια περίοδο, το μερίδιο της τιμολόγησης του φυσικού αερίου με βάση το πετρέλαιο μειώθηκε από 78% σε 50%. Παράλληλα, η ρευστότητα στα ευρωπαϊκά hub συναλλαγών φυσικού αερίου συνεχώς αυξάνεται.

Με βάση τα σενάρια που έχει επεξεργαστεί το ΙΕΝΕ, μετά το 2018-19 κάποιες οριακές ποσότητες αναμένεται να είναι διαθέσιμες στη ΝΑ. Ευρώπη, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο αγοραπωλησίας. Συνεπώς, θα αναδειχθεί η ανάγκη καθορισμού αγοραίων τιμών. Να σημειωθεί εδώ ότι ήδη η Τουρκία, η οποία επίσης διαμορφώνει συνθήκες για τη λειτουργία περιφερειακού hub, εισάγει πολύ μεγάλες ποσότητες από τη Ρωσία, το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν, ενώ στο μέλλον είναι πιθανόν να κάνει εισαγωγές και από το Κουρδιστάν και, επίσης, από το Ιράκ.

Η δημιουργία ενός περιφερειακού hub φυσικού αερίου αναμένεται να διευκολύνει τις αγοραπωλησίας χονδρικής ανάμεσα στους συμμετέχοντες στην αγορά της ΝΑ. Ευρώπης. Ουσιαστικά θα επιτρέψει στις δυνάμεις της ζήτησης και της αγοράς να συναντηθούν σε μία τοποθεσία παρέχοντας μία πλατφόρμα για φυσικές ή και οικονομικές συναλλαγές. Μία τέτοια εξέλιξη θα επιτρέψει τη λειτουργία ανταγωνιστικών αγορών, αν και, κατά τα πρώτα του βήματα, ένα περιφερειακό hub φυσικού αερίου πιθανότατα θα έχει περισσότερο διοικητικό ρόλο.

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΕΝΕ, προβλέπεται η παράλληλη σύσταση δύο μεγάλων περιφερειακών hubs, ενός στη Θεσσαλονίκη ή στην Αθήνα, το οποίο θα συνδέεται με το Χρηματιστήριο Ενέργειας, που θα εδρεύει στην Αθήνα (οι διαδικασίες ίδρυσής του βρίσκονται υπό εξέλιξη), και ενός δεύτερου στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο ήδη σχεδιάζεται να συνδεθεί με το EPIAS Energy Exchange, και το οποίο είναι υπό ίδρυση.

Οι οριακοί όγκοι φυσικού αερίου υπολογίζονται, σε αρχικό στάδιο, στο 1-1,5 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο και θα είναι διαθέσιμοι το νωρίτερο το 2018, ενώ εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στα 6 και πιθανότα και στα 10 και πλέον δισ. κ.μ. ως το 2025.

Τέλος ως προς τις οικονομικές ωφέλειες που θα προκύψουν από τη δημιουργία των δύο πιθανών hubs (Ελλάδα, Τουρκία), αυτές εστιάζουν κατ' αρχάς στη διαμόρφωση χαμηλότερων τιμών. Αυτό προκύπτει και από την πείρα από τη λειτουργία των άλλων ευρωπαϊκών hubs, στα οποία οι τιμές που διαμορφώνονται κυμαίνονται χαμηλότερα σε σχέση με αυτές που προκύπτουν από συμβόλαια με βάση το πετρέλαιο.

Επιπλέον, η προσέλκυση σημαντικού όγκου εμπορεύσιμων ποσοτήτων φυσικού αερίου και η εμπορική δραστηριότητα που αυτή συνεπάγεται θα συμβάλουν στην εξασφάλιση διαθέσιμων ποσοτήτων και στην ασφάλεια προμηθειών για τις αγορές φυσικού αερίου της ΝΑ. Ευρώπης.