Οδικοί άξονες: Τι προβλέπουν οι νέες συμβάσεις

«Αντί να αναλάβει τον κίνδυνο καταβολής αποζημιώσεων άνω των 2 δισ. ευρώ και επιστροφής κοινοτικών κονδυλίων περί το 1 δισ., η κυβέρνηση προτίμησε να δώσει σημαντικά, αλλά πολύ λιγότερα, χρήματα για να αναμορφώσει τις συμβάσεις παραχώρησης των οδικών αξόνων».

Επιπλέον, οι νέες συμβάσεις παραχώρησης «προβλέπουν πως το Δημόσιο θα λάβει τη μερίδα του λέοντος από τα έσοδα διοδίων στην περίπτωση που επικρατήσει το αισιόδοξο σενάριο για την ελληνική οικονομία». Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έβαλε πλάτη ώστε να πειστούν οι εργολάβοι να μειώσουν τις απαιτήσεις τους και τα περιθώρια κέρδους από την 30ετή εκμετάλλευση των τεσσάρων οδικών αξόνων.

Αυτά τα επιχειρήματα προβάλλουν όσοι ασχολήθηκαν με το τιτάνιο έργο της... ανάστασης των τεσσάρων οδικών έργων (Ολυμπία Οδός, Ιονία Οδός, Άξονας Κεντρικής Ελλάδας και Μαλιακός - Κλειδί) μέσω της αναμόρφωσης των συμβάσεων παραχώρησης που κατατέθηκαν την Παρασκευή στη Βουλή.

Η διαπραγμάτευση που έγινε υπό το βλέμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «ήταν καταδικασμένη να ολοκληρωθεί». Σε διαφορετική περίπτωση, η ούτως ή άλλως δύσκολη θέση της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισμού θα γινόταν ακόμα χειρότερη. Παράλληλα, έργα κρίσιμα για την οικονομία και την ανάδειξη της χώρας ως κέντρου διαμετακομιστικού εμπορίου κινδύνευαν να μείνουν στον πάγο

Στη χρηματοδότηση και την κατασκευή των τεσσάρων έργων συμμετέχουν περί τις 30 τράπεζες του εξωτερικού και οι τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες, καθώς και πανίσχυροι εργολήπτες όπως η γαλλική Vinci, η γερμανική Hochtief και οι ισπανικές ACS και Ferrovial.

Ορισμένοι υποστηρίζουν πως δεν ήταν σίγουρο πως το Δημόσιο θα έχανε τον δικαστικό αγώνα σε περίπτωση που κατήγγειλε τις συμβάσεις παραχώρησης και πάγωνε για χρόνια τα σχετικά έργα αφού κρατικά χρήματα δεν υπάρχουν.

Όσοι ασχολούνται με τα δημόσια έργα, όμως, επισημαίνουν πως εξαιτίας της γνωστής κακοδαιμονίας των κρατικών υπηρεσιών και των προβλέψεων των συμβάσεων παραχώρησης το κρατικό ταμείο θα έχανε τον πολυετή δικαστικό αγώνα και θα καλούνταν να πληρώσει αποζημιώσεις που έχουν υπολογιστεί σε περίπου 2,19 δισ. ευρώ.

Οι ίδιοι αναφέρουν ως παράδειγμα την υπόθεση της «Υποθαλάσσιας οδικής αρτηρίας Θεσσαλονίκης», έργο που είχε ανατεθεί, αλλά ματαιώθηκε. Τελικά ο ανάδοχος έλαβε αποζημίωση 75 εκατ. ευρώ, χωρίς... να ανοίξει μύτη στις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες.

Αλλά, ακόμα και αν το Δημόσιο επικρατούσε κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαμάχης που θα κρατούσε από τρία έως και πέντε χρόνια, δεν ήταν σίγουρο πως θα υπήρχαν ελληνικές τεχνικές εταιρείες για να κατασκευάσουν τα έργα, όταν αυτά θα επαναπροκηρύσσονταν. «Οι απώλειες για τους τρεις μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους της χώρας (ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και J&P ΑΒΑΞ) θα ήταν τεράστιες και δύσκολα ιάσιμες» λένε στην αγορά. Για παράδειγμα, στον όμιλο ΕΛΛΑΚΤΩΡ, το συνολικό ανεκτέλεστο του οποίου φτάνει σήμερα τα 3 δισ. ευρώ, τα 506 εκατ. προέρχονται από τους οδικούς άξονες που θα μπουν και πάλι σε τροχιά υλοποίησης.

Χωρίς αυτά τα έργα, οι ζημίες θα διευρύνονταν την ίδια στιγμή που οι ελληνικές τεχνικές εταιρείες δυσκολεύονται να αναλάβουν έργα στο εξωτερικό εξαιτίας των προβλημάτων του ελληνικού δημοσίου (βλέπε αδυναμία έκδοσης εγγυητικών επιστολών κ.λπ.). «Αντί για περίπου 20.000 θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν στα εργοτάξια με την επανεκκίνηση των εργασιών θα χάνονταν εκατοντάδες θέσεις εργασίας στους κατασκευαστικούς ομίλους που θα απειλούνταν με πλήρη κατάρρευση», επισημαίνουν οι μηχανικοί.

Τα σενάρια για τα διόδια και πώς θα επωφεληθεί το Δημόσιο

Στο Δημόσιο θα περιέρχεται η μερίδα του λέοντος από τα έσοδα διοδίων στην περίπτωση που επικρατήσει το αισιόδοξο σενάριο για την ελληνική οικονομία, σύμφωνα με τις αναμορφωμένες συμβάσεις παραχώρησης. Για να επέλθει η συμφωνία της προηγούμενης εβδομάδας (η κοινοπραξία Ολυμπία Οδός υπέγραψε τη νέα σύμβαση το απόγευμα της Παρασκευής) το Δημόσιο και κυρίως οι κατασκευαστικοί όμιλοι υποχώρησαν σε πολλά σημεία έναντι των αρχικών τους επιδιώξεων. Υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι παραχωρησιούχοι στα τέσσερα οδικά έργα έβαλαν νερό στο κρασί τους σε κρίσιμα θέματα, με κορυφαία παραδείγματα τη μείωση του περιθωρίου κέρδους και τα μελλοντικά έσοδα από τα διόδια.

Όπως υποστήριξε την Παρασκευή και ο εθνικός διαπραγματευτής Ευθ. Βιδάλης, που είχε οριστεί από τον πρωθυπουργό ως επικεφαλής της προσπάθειας επανεκκίνησης των οδικών έργων, με βάση το απαισιόδοξο σενάριο τα καθαρά έσοδα της Ολυμπίας Οδού από διόδια θα ανέλθουν σε 2,07 δισ. ευρώ για την 30ετή περίοδο εκμετάλλευσης.

Η σύμβαση προβλέπει πως το 1,49 δισ. ευρώ θα πάει στον παραχωρησιούχο (συμμετέχουν η γαλλική Vinci, η γερμανική Hochtief και οι ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και J&P ΑΒΑΞ) και τα 580 εκατ. ευρώ στο Δημόσιο. Όμως αν επικρατήσει το αισιόδοξο σενάριο για την οικονομία, τότε τα έσοδα διοδίων προβλέπεται πως θα εκτοξευθούν στα 4,39 δισ. από τα οποία το Δημόσιο θα λάβει τα 3,07 δισ. και ο παραχωρησιούχος 1,32 δισ.

Το ίδιο ισχύει και για την Ιονία Οδό και τον Άξονα Κεντρικής Ελλάδας (συμμετέχουν η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και οι ισπανικές ACS και Ferrovial). Με βάση το απαισιόδοξο σενάριο, τα συνολικά έσοδα διοδίων για τις δύο εταιρείες εκμετάλλευσης των δύο οδικών αξόνων θα φτάσουν το 1,60 δισ. ευρώ, από το οποίο το Δημόσιο θα λάβει τα 600 εκατ. Αν επικρατήσει το αισιόδοξο σενάριο ανάπτυξης για την οικονομία, προβλέπεται πως τα έσοδα θα εκτοξευθούν στα 7 δισ. ευρώ με το Δημόσιο να λαμβάνει τα 6 δισ. την επόμενη 30ετία.

Όσο για τα περιθώρια κέρδους των τεσσάρων εταιρειών παραχώρησης, η Κομισιόν έβαλε βέτο ώστε να μειωθούν σημαντικά σε σχέση με τις (υπερβολικές) προβλέψεις των αρχικών συμβάσεων. Έτσι ο Εσωτερικός Δείκτης Απόδοσης (IRR) στον άξονα Μαλιακός - Κλειδί περιορίζεται από 14,1% σε 6% - 8,8%, της Ολυμπίας Οδού από 15,1% σε 6% - 11,8%. Σύμφωνα με το υπουργείο Υποδομών, οι αποδόσεις βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο αντίστοιχων διεθνών έργων που φτάνει το 11,6%. Ομως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν ανένδοτη γιατί ήθελε να μοιραστούν το κόστος επανεκκίνησης και οι εργολήπτες.