Ας είναι καλά η ευρωζώνη, που μέχρι στιγμής κρύβει σαν φερετζές το πραγματικό πρόσωπο της κρίσης σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Και θα συνεχίσει, διότι δυστυχώς όσα σχεδιάζουν το αταίριαστο ντουέτο Μέρκελ - Σαρκοζί, αλλά και οι υπόλοιπες εμπλεκόμενες πλευρές ουδόλως «ακουμπάνε» την ουσία του προβλήματος.

Για κακή τύχη της «ανεπτυγμένη Δύσης», σχεδόν στο σύνολό της, η σημερινή κρίση αποτελεί μετάλλαξη κι ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 σε αμφότερες τις πλευρές του Ατλαντικού.

Την αφορμή την ξέρουμε πια όλοι: ο αλόγιστος, υπέρμετρος δανεισμός. Στις ΗΠΑ, δανειζόμενοι ήταν κυρίως οι ιδιώτες καταναλωτές. Στην Ευρώπη, ήταν κυρίως τα λιγότερο οικονομικά ισχυρά κράτη, με κορυφαίο παράδειγμα την Ελλάδα...

Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, η αιτία ήταν περίπου ίδια: μια προσπάθεια τεχνητής ενίσχυσης του βιοτικού επιπέδου της μεσαίας και της κατώτερης τάξης με δανεικά.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι «ελίτ» της πολιτικής και του χρήματος έβλεπαν το θέμα από παραπλήσιες οπτικές γωνίες. Ο υπέρμετρος δανεισμός ενίσχυε την κατανάλωση (και τα κέρδη της «ελίτ» του χρήματος) και κρατούσε ευχαριστημένους τους ψηφοφόρους των πολιτικών - και το κυριότερο:

Έκρυβε το διευρυνόμενο τις τελευταίες δεκαετίες χάσμα ανάμεσα στην αύξηση του εισοδήματος και της περιουσίας του 1% του πληθυσμού σε σχέση με το υπόλοιπο 99%.

Διότι το φαινόμενο αυτό (αποδεδειγμένο πλέον με πλήθος ερευνών, στις ίδιες τις ΗΠΑ) δεν ήταν μόνο αμερικάνικο. Συνέβαινε -και συμβαίνει- και στην Ευρώπη.

Ειδικά δε στην Ελλάδα, που αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση, λόγω ελλείψεως σοβαρού κράτους και οικονομικής οργάνωσης, το παραπλήσιο φαινόμενο εκφράστηκε (εκ των υστέρων, βέβαια) με την περιβόητη πλέον φράση του κ. Πάγκαλου «μαζί τα φάγαμε».

Στην Ελλάδα, βλέπετε, είχαμε την «οικονομία της συνενοχής». Μόνο που για κάποιους λίγους τα… λάφυρα ήταν αμύθητες περιουσίες, ενώ για τους πολλούς ήταν απλώς μια τεχνητή άνοδος του βιοτικού τους επιπέδου, που ακυρώνεται τώρα με ταχύτατους ρυθμούς.

Στην πράξη η χώρα μας ήταν ο «προπομπός» της μεταλλαγμένης μορφής της κρίσης. Ήταν ο πιο αδύνατος κρίκος, γι' αυτό κι έσπασε πρώτος. Όπως αποδεικνύεται, όμως, κάθε άλλο παρά ήταν ο μόνος, όπως πολλοί τότε υποστήριζαν.

Δεν είναι τυχαίο ότι, με εξαίρεση τη Γερμανία, όλες οι οικονομικά ισχυρές χώρες της Δύσης βρίσκονται σε περίπου ίδια θέση: υψηλότατο συνολικό χρέος (ιδιωτικό και κρατικό) ως προς το σύνολο του ΑΕΠ, αναιμική οικονομική ανάπτυξη κι επείγοντα θέματα οικονομικής ανισότητας και ανεργίας, που αρχίζουν πλέον να «απειλούν», έστω ως έναν βαθμό, το οικονομικό και το πολιτικό status quo.

Ούτε είναι τυχαίο ότι ο δρόμος που επιλέγει η Ευρώπη για την αντιμετώπιση της κρίσης μοιάζει επικίνδυνα με τη στρατηγική που διάλεξαν πρωτύτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, ή με τη συνταγή που επιβλήθηκε βιαίως στην Ελλάδα(ασχέτως αν η γενική δοσολογία είναι ηπιότερη).

Περισσότερη λιτότητα για τον πολίτη, μείωση των κρατικών δαπανών κι ενίσχυση των «κινήτρων» για το μεγάλο επιχειρηματικό και τραπεζικό κεφάλαιο, του «ανταγωνισμού» σε επίπεδο ολοένα και μεγαλύτερων στην πράξη «ολιγοπωλιακών» εταιριών.

Κορωνίδα αυτής της προσπάθειας εμφανίζεται η ανάγκη να πληρωθούν -έστω πληθωρισμένα- τα χρέη που έχουν δημιουργηθεί. Οι ηθικολόγοι θα υποστηρίξουν ότι αυτό είναι και το ορθό. Οι κυνικοί ότι είναι αποτέλεσμα των «στενών σχέσεων» ανάμεσα στις ελίτ του χρήματος και της πολιτικής, αλλά και της βαθιάς εξάρτησης των σύγχρονων οικονομιών από τους κυρίαρχους των αγορών.

Οι ρεαλιστές, πάλι, θα αναρωτηθούν απλώς αν στην πράξη, δεδομένων του ύψους των χρεών αλλά και των συνεχώς μεταβαλλόμενων κοινωνικών συσχετισμών, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο.

Η γνώμη μου είναι πως όχι. Γι' αυτό και φοβάμαι ότι, ακόμη κι αν υπάρξει ένα διάστημα ηρεμίας, τουλάχιστον στις αγορές, η κρίση θα επιστρέψει με ακόμη χειρότερο πρόσωπο.


ΥΓ.: Ασφαλώς η ευρωζώνη έχει μια σειρά δομικά προβλήματα, που δικαιολογούν την αμφισβήτηση της βιωσιμότητάς της. Προβλήματα που όμως θα έπρεπε να έχουν επιλυθεί στις καλές εποχές.

Σήμερα, η αναζωπύρωση του εθνικισμού, η ανάδειξη αντικρουόμενων συμφερόντων και η πίεση της συγκυρίας μάλλον δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για την υλοποίηση φιλόδοξων «ενωτικών» εξελίξεων.