Ίσως η πιο βασική παραδοχή των μνημονίων που έχουμε υπογράψει -και η πλέον λανθασμένη- είναι ότι η Ελλάδα, που όντως έχει μεγάλο πρόβλημα ανταγωνιστικότητας, θα μπορέσει να σταθεί στα πόδια της κυρίως μέσα από μια διαδικασία βίαιης «εσωτερικής υποτίμησης».

Δηλαδή, μέσα από τη δραστική μείωση των απολαβών και της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των πολιτών της.

Είναι προφανές ότι έως ενός σημείου η διαδικασία αυτή είναι αναπόδραστη, αφού επί χρόνια τόσο οι απολαβές όσο και οι αξίες «φούσκωσαν» από τα δανεικά και τις σπατάλες του ευρύτερου κρατικού τομέα. Δεν βρίσκεται όμως εκεί η λύση για μια οικονομία που πάσχει από νεοτερισμούς, από κατακερματισμό και έλλειψη σύγχρονης οργάνωσης-στελέχωσης.

Η διαδικασία συρρίκνωσης των περιουσιών και των εισοδημάτων δεν μπορεί να είναι δήθεν ο ακρογωνιαίος λίθος για την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας. Εντός αλλά και -κυρίως- εκτός Ευρώπης υπάρχουν κοινωνίες και οικονομίες με πολύ χαμηλότερα επίπεδα μισθών και αξιών.

Η οπισθοχώρηση της Ελλάδας σε οικονομικά και κοινωνικά επίπεδα παρόμοια με αυτά της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και άλλων πρώην ανατολικών κρατών, προκειμένου να γίνει «ανταγωνιστική», θα προκαλέσει τεράστιες κοινωνικές εντάσεις και θα φέρει τελικά το αντίθετο αποτέλεσμα.

Συνεπώς, η αμείλικτη προώθηση της εσωτερικής υποτίμησης είναι μια επικίνδυνη χίμαιρα. Η οποία, όμως, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Στην πραγματικότητα η χώρα μας αντιμετωπίζει σε μεγαλύτερο βαθμό ένα πρόβλημα που καθίσταται ολοένα και περισσότερο ορατό στις υπόλοιπες κοινωνίες της Δύσης:

Την παγκοσμιοποίηση.

Η οποία με τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόστηκε ενισχύει τις ανισορροπίες και φέρνει για πρώτη φορά ευθέως αντιμέτωπες τις κοινωνίες των ανεπτυγμένων χωρών με αυτές των αναπτυσσόμενων, που ασφαλώς έχουν πολύ πιο χαμηλό κόστος παραγωγής.

Το πρόβλημα έχει κάνει την εμφάνισή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσα από τη στασιμότητα ή και τη μείωση του εισοδήματος της μεσαίας και της κατώτερης τάξης, ενώ είναι ορατό ακόμη και στη σκληρότατα ανταγωνιστική Γερμανία. Ακόμη και αυτή η εξαγωγική υπερδύναμη του ευρωπαϊκού Βορρά ζητά σχεδόν συνεχώς επί πολλά χρόνια από τον μέσο εργαζόμενο να γίνει πιο αποδοτικός, να σφίξει κι άλλο το ζωνάρι.

Πού θα φτάσει αυτή η διαδικασία, τη στιγμή που τόσο στην Ασία όσο και στην εκτός των ΗΠΑ Αμερική οι παραγωγικές δυνατότητες συνεχώς αυξάνονται, ενώ η ψαλίδα των διαφορών στο βιοτικό επίπεδο κλείνει με πολύ μικρότερους ρυθμούς;

Αν δεχτούμε ότι οι δυτικές κοινωνίες πρέπει να ανταγωνιστούν τις αναδυόμενες αποκλειστικά και μόνο σε επίπεδα μισθών και παραγωγικότητας, τότε φοβάμαι ότι θα πρέπει να δεχτούμε σταδιακά την πλήρη ανατροπή κοινωνικών κατακτήσεων του 20ού αιώνα, κι όχι μόνο στην Ελλάδα, τουλάχιστον έως ότου -και εφόσον- προκύψει μια παγκόσμια εξισορρόπηση.

Ευτυχώς, υπάρχει και άλλη εναλλακτική, ασχέτως αν παραμένει προς το παρόν στο περιθώριο. Η λύση αυτή όμως περνά από την αλλαγή των δομών και τις νέες επενδύσεις, ιδίως στον τομέα της Παιδείας, από τη διάχυση της γνώσης σε ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας, από τη στοχευμένη ανάπτυξη συγκεκριμένων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων και καινοτομιών.

Με μία φράση, θα έλεγα ότι περνά μέσα από έναν «λαϊκό καπιταλισμό» νέου τύπου, που θα προσφέρει μικρό χρόνο μεταξύ της σύλληψης της επιχειρηματικής ιδέας και της υλοποίησής της και θα περιορίσει την «αντίσταση στην αλλαγή», η οποία θα περιλαμβάνει εντελώς διαφορετική αλληλεπίδραση μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών, μεταξύ του κράτους και της επιχειρηματικότητας.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Δημοκρατία, το πολίτευμα που μέχρι στιγμής έχει ανθήσει κυρίως στον δυτικό κόσμο, προσέφερε κι εξακολουθεί να προσφέρει σαφή οικονομικά πλεονεκτήματα, ακριβώς διότι ενθαρρύνει τη γνώση, την καινοτομία και τη διάχυση νέων ιδεών και οργανωτικών σχημάτων.

Αν ο δυτικός κόσμος βρίσκεται σήμερα σε κρίση, αυτό οφείλεται κυρίως στην επίδραση τεράστιων ολιγοπωλιακών υπερεθνικών σχημάτων, που διευρύνοντας την πρόσβαση και την επιρροή τους στις πολιτικές «ελίτ», τις οποίες ενίοτε και αναδεικνύουν, συρρικνώνουν τη λειτουργία της Δημοκρατίας και νοθεύουν προς όφελός τους τη λειτουργία της οικονομίας.

Ωστόσο, η τελική ευθύνη ανήκει στους ίδιους τους πολίτες, που ιδίως τα τελευταία χρόνια δεν έχουν καταφέρει να σταθούν με ωριμότητα στο ύψος που απαιτεί για να λειτουργήσει σωστά η Δημοκρατία, παρασυρόμενοι από μια πρόσκαιρη «ευδαιμονία».

Αν αυτό δεν αλλάξει, είναι δεδομένο ότι μεγάλα τμήματα της κοινωνίας -κι όχι μόνο της ελληνικής- θα διολισθήσουν σε σχεδόν τριτοκοσμικές καταστάσεις, σε μια μάταιη διάβρωση του βιοτικού επιπέδου, προς όφελος της στυγνής παγκοσμιοποίησης - και όχι της πραγματικής ανταγωνιστικότητας.