Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο αδιαφιλονίκητος ισχυρός ανήρ της Τουρκίας, είναι σήμερα στριμωγμένος. Τα όνειρά του να αναδειχθεί σε ηγέτη του Ισλαμικού κόσμου δεν έχουν γίνει πραγματικότητα, η επιρροή της χώρας του στα διεθνή δρώμενα δεν έχει αυξηθεί, ενώ ο ίδιος έγινε στόχος αποτυχημένου πραξικοπήματος το 2016, συμβάν που ίσως αναδειχθεί ως κομβικό για τον Ερντογάν και την πολιτική του, από τον ιστορικό του μέλλοντος.
Το χειρότερο όμως σήμερα για τον Τούρκο ηγέτη είναι ότι οι σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, χωρίς από την άλλη πλευρά να σημειώνεται κάποια σημαντική βελτίωση των σχέσεων είτε με τη Ρωσία του Πούτιν (με την οποία υπάρχουν συνεχή σκαμπανεβάσματα) είτε με την αναδυόμενη παγκόσμια υπερδύναμη, την Κίνα.
Το βασικό πρόβλημα που έχει σήμερα μπροστά του ο Τούρκος «σουλτάνος» αφορά την κατάσταση στο Ιράκ και στη Συρία. Οι εξελίξεις στις δύο αυτές χώρες επηρεάζουν άμεσα την Τουρκία, όχι μόνο διότι έχουν κοινά σύνορα, αλλά -το κυριότερο- διότι σε αμφότερες υπάρχουν μεγάλοι κουρδικοί πληθυσμοί, οι οποίοι λειτουργούν ήδη σε καθεστώς ημιαυτονομίας.
Κι όσο οι εξελίξεις δείχνουν ότι Ιράκ και Συρία δύσκολα θα αποφύγουν τη διάσπαση σε μικρότερα κράτη, λόγω εθνικής και θρησκευτικής ανομοιογένειας πληθυσμών (και αντίστοιχων συμφερόντων των ισχυρών τρίτων παικτών στην περιοχή), τόσο η πιθανότητα δημιουργίας ενός Κουρδικού Κράτους (με ό,τι αυτό θα σημαίνει για τις διεκδικήσεις των Κούρδων που ζουν στην Τουρκία) στοιχειώνει τα όνειρα του Ερντογάν.
Το γεγονός δε, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν την ευκαιρία να διαπιστώσουν στη διάρκεια των συγκρούσεων με το ISIS ότι οι πλέον αξιόμαχοι και αξιόπιστοι σύμμαχοι που μπορούν να έχουν στην περιοχή είναι οι Κούρδοι, αποκτά για τον ίδιο αλλά και τα τουρκικά συμφέροντα, διαστάσεις «τραγικής ειρωνείας».
Ιδίως όταν κατά την ίδια περίοδο, η Τουρκία, ο άλλοτε «πιστότερος σύμμαχος» των Αμερικανών, κατηγορήθηκε έντονα διεθνώς, είτε για «απαλή αντιμετώπιση» του ISIS, είτε ακόμη και για υπόθαλψή του! Κι αυτό μάλλον συνδέεται με τις κατηγορίες που εκτόξευσε το καθεστώς Ερντογάν για ανάμιξη των ΗΠΑ και της Δύσης στο πραξικόπημα εναντίον του, κατηγορίες που εκστομίστηκαν ακόμη και από υπουργούς της κυβέρνησής του.
Όλα τα παραπάνω βεβαίως δεν αναιρούν τη μεγάλη στρατηγική σημασία που εξακολουθεί να έχει η Τουρκία στην περιοχή, από πλευράς γεωγραφικής έκτασης, οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος, κυρίαρχου θρησκεύματος και βεβαίως πληθυσμού. Ούτε και αφαιρούν από τις δυνατότητες του Τούρκου ηγέτη, που έχει πολλάκις αποδείξει ότι μπορεί να μη γνωρίζει… αγγλικά, πλην όμως είναι ιδιαίτερα ευφυής, γνωρίζει πώς να ελίσσεται, ενώ κάλλιστα μπορεί να ενεργήσει αδυσώπητα, προκειμένου να προστατεύσει τα συμφέροντά του.
Το «θηρίο» έχει στριμωχθεί κι αυτό, προς το παρόν, το κάνει ακόμη πιο επικίνδυνο.
Με αυτά τα δεδομένα, ουδείς, περιλαμβανομένης και της Ελλάδος, θα ήθελε να εξελιχθεί η Τουρκία σε σημαίνοντα παράγοντα αβεβαιότητας και αστάθειας για την ευρύτερη περιοχή. Η «άσκηση» όμως αυτή έχει μεγάλες δυσκολίες.
Από την πλευρά της Ευρώπης, έχει γίνει φανερό ότι η Τουρκία του Ερντογάν, έτσι όπως είναι σήμερα, το καλύτερο στο οποίο μπορεί να ελπίζει είναι μια ειδική σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με τους Αμερικανούς, οι σχέσεις είναι πλέον εξαιρετικά ευαίσθητες, για λόγους που παρουσιάστηκαν παραπάνω. Κι αυτό που μένει, ίσως ο βασικότερος πλέον συνδετικός κρίκος μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης, είναι το ΝΑΤΟ. Ένας θεσμός που όπως επισήμαναν πρόσφατα στον υπογράφοντα έγκυροι παρατηρητές, δείχνει να διατηρεί ακέραια τη σημασία του για την Τουρκία του Ερντογάν, παρά τον πρωταγωνιστικό ρόλο που παίζουν στην Ατλαντική Συμμαχία οι Ηνωμένες Πολιτείες
Κι εκεί όμως, οι ισορροπίες ήταν και παραμένουν λεπτές.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη αναταραχή γύρω από τα Ίμια και ο εμβολισμός του σκάφους του Λιμενικού μας από την τουρκική ακταιωρό φαίνεται να αποτελούν «σήμα» της Τουρκίας ότι είναι σε θέση να δημιουργήσει αναταραχή σε όλη την ευρύτερη περιοχή, με βασικό αποδέκτη αυτού του σήματος, τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Διότι τα πραγματικά σημαντικά γεγονότα για τα τουρκικά συμφέροντα εκτυλίσσονται σήμερα στην Αφρίν της Συρίας, όπου εισέβαλαν τον Γενάρη τα στρατεύματα της γειτονικής μας χώρας. Έκτοτε μάχονται με κουρδικές δυνάμεις του YPG, χωρίς προς το παρόν να πετύχουν αξιόλογα αποτελέσματα, ενώ η κατάσταση περιπλέκεται, αν υπάρξει και εμπλοκή ελεγχόμενων από τον Άσαντ δυνάμεων. Η περιοχή δε βρίσκεται κοντά στην πόλη Μανμπίτζ, η οποία αποτελεί επόμενο δηλωμένο στόχο της Τουρκίας, όπου βρίσκονται και αμερικανικές δυνάμεις (που εκπαιδεύουν Κούρδους), οι οποίες δεν προτίθενται να αποχωρήσουν.
Μέχρι στιγμής η επίσημη διπλωματική αντίδραση των ΗΠΑ εμφανίζεται να είναι ψύχραιμη και μετριοπαθής, παρά τις εμπρηστικές δηλώσεις του καθεστώτος Ερντογάν, καλώντας την Τουρκία να δείξει «αυτοσυγκράτηση» (στη Συρία) και να λύσει με τους γνωστούς διπλωματικούς διαδρόμους τα θέματά της με τη «σύμμαχο» Ελλάδα. Ωστόσο, το γεγονός ότι ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον συναντήθηκε επί 3,5 ώρες με τον Ερντογάν και τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Τσαβούσογλου, στην Άγκυρα, χωρίς τους βοηθούς και διερμηνείς που συνήθως παρακάθονται σε τέτοιου είδους συναντήσεις κορυφής, δεν διέλαθε της προσοχής των παρατηρητών.
Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική Ερντογάν κινείται σε τεντωμένο σχοινί δημιουργεί για την Ελλάδα ευκαιρίες και κινδύνους. Ευκαιρίες για περαιτέρω ανάδειξη της σημασίας της χώρας μας ως «πυλώνα σταθερότητας και ειρηνισμού» στην περιοχή, αλλά και κινδύνους έναντι του ενδεχόμενου «εξαγωγής» προς δυσμάς των τουρκικών προβλημάτων.
Οφείλουμε να είμαστε απολύτως προετοιμασμένοι.