Τα προηγούμενα πέντε χρόνια, βασικό πρόβλημα της Ευρώπης ήταν η «κρίση χρεών» που ξέσπασε στην περιφέρειά της, με αρχικό επίκεντρο την Ελλάδα. Μια κρίση που αυξάνει τις ανισότητες και υπονομεύει όχι μόνο την ενωτική πορεία της Ευρώπης, αλλά και τα θεμέλια των κοινωνιών που υφίστανται τις επιπτώσεις.
Σήμερα, το πρόβλημα αυτό επισκιάζεται όχι απλά από τα κύματα προσφύγων, αλλά από τη βαθύτερη απειλή του τζιχαντισμού, στον ίδιο τον τρόπο ζωής της Ευρώπης και πρακτικά ολόκληρης της Δύσης.
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο συνδυασμός της οικονομικής κρίσης και του τζιχαντικού κινδύνου αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τις κοινωνίες της Δύσης από την εποχή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου κι ότι ως συνέπεια αυτών κινδυνεύει, ως εξαιρετικά ουσιώδης «παράπλευρη απώλεια», το πολύπλευρο κοινωνικό μέρισμα που απόλαυσε η Δύση μετά το πέρας αυτού του πολέμου.
Οι μεταπολεμικές δεκαετίες ήταν εκείνες που εδραίωσαν την αστική δημοκρατία και την ανοικτή κοινωνία στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιορίζοντας δραστικά τις οικονομικές ανισότητες και αυξάνοντας κατακόρυφα τη σημασία των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, σε βαθμό πρωτόγνωρο για την ανθρώπινη ιστορία.
Κι αυτό δεν έγινε τυχαία. Οι κοινωνίες έδωσαν το αίμα τους για να νικήσουν τον κίνδυνο του ναζισμού, ενώ το αντίπαλο δέος, με τη μορφή της Σοβιετικής Ένωσης, καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη επίδειξης των διαφορών ανάμεσα στις δύο ιδεολογίες και των πλεονεκτημάτων της αστικής δημοκρατίας.
Ο κίνδυνος τώρα είναι ότι υπό την πίεση των διευρυνόμενων ανισοτήτων, της ραγδαίας μετατόπισης του οικονομικού «κέντρου βάρους» προς την Ασία, αλλά και των εξωτερικών απειλών, αυτές οι μεταπολεμικές δεκαετίες ίσως αποτελέσουν μια σύντομη για τα δεδομένα της Ιστορίας παρένθεση, παρότι για τους περισσότερους από εμάς αποτελούν μοναδικό βίωμα, κι ως εκ τούτου οι κατακτήσεις τους θεωρούνται «δεδομένες».
Οι επιπτώσεις της άναρχης παγκοσμιοποίησης και της παρεπόμενης διεύρυνσης των ανισοτήτων στη Δύση έχουν πολλάκις αναλυθεί. Ωστόσο, τα δυσμενή αποτελέσματα θα πολλαπλασιαστούν στην περίπτωση που δημιουργηθούν (όπως φαίνεται πλέον πολύ πιθανό) νέες ανάγκες ενίσχυσης των δαπανών στην Άμυνα και την Ασφάλεια, ενώ από την άλλη πλευρά, ο περιορισμός των κεκτημένων στον χώρο της εργασίας θα συνοδεύεται από περιορισμούς των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, για λόγους ασφαλείας. Κι ακόμη περισσότερο στην περίπτωση μιας γενικευμένης στρατιωτικής εμπλοκής στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, σε μια σύρραξη με πολλαπλά αντικρουόμενα συμφέροντα, όπου είναι εύκολο να βρεις τους εχθρούς αλλά εξαιρετικά δύσκολο να βρεις φίλους.
Είναι δε προφανές ότι ακριβώς όπως οι ανισότητες και η πτώση του βιοτικού επιπέδου, σε συνδυασμό με τη μετανάστευση, έδωσαν «πόντους» σε ακραίους σχηματισμούς τόσο στα αριστερά, όσο και προς τα δεξιά, έτσι και ο φόβος, η μισαλλοδοξία και η εδραίωση περισσότερο «αυταρχικών» εκφάνσεων της εξουσίας θα ρίξουν κι άλλο νερό στον μύλο τους.
Εύκολες λύσεις, δυστυχώς, δεν υπάρχουν, στον βαθμό που η Ευρώπη και ευρύτερα η Δύση είναι υποχρεωμένη να ζήσει στον κόσμο που η ίδια δημιούργησε, έναν κόσμο «παγκοσμιοποιημένο» με τρόπο αμετάκλητο, στον οποίο όμως η πρωτοκαθεδρία της αμφισβητείται πλέον ποικιλοτρόπως.
Γι' αυτό και είναι σίγουρο ότι πολλές από τις αξίες για τις οποίες είναι ως τώρα υπερήφανη η Ευρώπη (ανάμεσά τους και η ίδια η ιδέα της «ενωμένης Ευρώπης») θα δοκιμαστούν σκληρά, χωρίς να είναι βέβαιο ότι θα αντέξουν στην πορεία μιας πολλαπλής πλέον κρίσης που, αναμφίβολα, θα διαρκέσει έτη πολλά.