Όσα διαδραματίστηκαν τις προηγούμενες μέρες μεταξύ της νέας κυβέρνησης και των δανειστών δεν αποτελούν πάρα «πρελούδιο» στη διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει. Κι από τις δύο πλευρές υπήρξαν αυξημένοι τόνοι, χωρίς ωστόσο να κοπεί οποιαδήποτε γέφυρα, όπως φάνηκε πολύ καθαρά χθες Κυριακή.
Ακόμη κι ο θόρυβος που ξέσπασε για την ελληνική απόρριψη της τρόικας (εν μέρει και από τη μετάφραση της λέξης «σαθρό») εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Κριτική άλλωστε στους τεχνοκράτες της τριμερούς και στην αμφίβολη νομιμοποίησή τους έχει ασκηθεί κι από τους ίδιους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ενώ ήδη υπάρχουν πληροφορίες για πιθανή κατάργηση της τρόικας, ενδεχόμενο που είχε προδιαγράψει σαφώς ο κ. Γιούνκερ ήδη από τον Μάιο του 2014, σε αποκλειστική συνέντευξή του στο Euro2day.gr.
Από αυτήν τη διαδικασία είναι προφανές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις πρώτες εντυπώσεις σε μεγάλο μέρος της εγχώριας κοινής γνώμης, αιφνιδιάζοντας όπως φάνηκε και τους εκπροσώπους της Ευρώπης που -λανθασμένα- ίσως περιμέναν αβρότητες και «κωλοτούμπες», με το… καλημέρα.
Κατά την ταπεινή μου άποψη η στάση αυτή εκ μέρους της νέας κυβέρνησης ήταν επιβεβλημένη αν δεν ήθελε να χάσει μέσα σε λίγες μέρες την εμπιστοσύνη όσων ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, όπως συνέβη με τους προκατόχους της. Κάτι που φάνηκε να αντιλαμβάνεται πλήρως ο Αλέξης Τσίπρας (βλέπε τη δήλωσή του περί πρωτοτυπίας).
Διότι μετά από όσα έχουν μεσολαβήσει, για πολιτικούς λόγους μια σκληρή διαπραγμάτευση δεν μπορεί παρά να… φαίνεται και σκληρή.
Το τι μπορεί να κερδίσει εν τέλει η κυβέρνηση από αυτήν τη διαδικασία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Προφανώς όμως, σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να περάσει καθολικά το σχέδιό της. Όχι μόνο γιατί αντιστρατεύεται πλήρως την κυρίαρχη ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά και διότι αυτό δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ στον πραγματικό κόσμο της διεθνούς πολιτικής, ιδίως όταν «διεκδικητής» είναι μια περιφερειακή χώρα που βρίσκεται σε οικονομική αδυναμία.
Εξίσου απίθανη θα πρέπει να θεωρείται και η καθολική απόρριψη των ελληνικών θέσεων, για δύο κυρίως λόγους: Πρώτον διότι πράγματι υπάρχουν αλλαγές στο ευρωπαϊκό σκηνικό, οι οποίες οδηγούν μέρος της Ευρώπης στη διαπίστωση ότι πρέπει να βρεθούν νέα σημεία ισορροπίας. Και δεύτερον, διότι η απόλυτη ρήξη δεν συμφέρει κανέναν σε μια Ευρώπη που ανέκαθεν στηρίζεται στους συμβιβασμούς.
Από όσα έχουν διαδραματιστεί ή έχουν... διαρρεύσει ως τώρα, φαίνεται ότι υπάρχουν ευνοϊκά περιθώρια για την Ελλάδα σε τέσσερις τομείς:
- Στη ρύθμιση του χρέους, με τρόπο που να ελαφραίνει σημαντικά το βάρος για τη χώρα, χωρίς από την άλλη να δημιουργεί μεγάλα εσωτερικά προβλήματα σε κράτη όπως η Γερμανία και η Φινλανδία.
- Στη μείωση των απαιτήσεων για πρωτογενή πλεονάσματα κατά τα επόμενα χρόνια.
- Στη «σημειολογική» (αν μη τι άλλο) αλλαγή των μηχανισμών ελέγχου της ελληνικής οικονομίας από το εξωτερικό.
- Στην ενσωμάτωση στις συμφωνίες ενός «εθνικού σχεδίου» ανασυγκρότησης με λιγότερη λιτότητα και περισσότερη κοινωνική ευαισθησία.
Πολλά από τα παραπάνω (τα οποία δεν απέχουν πολύ από το τι ήθελαν -ασχέτως αν κατάφεραν να τα διεκδικήσουν- και οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις) θα κριθούν, νομίζω, από τις δεσμεύσεις που θα προσφερθεί να αναλάβει η κυβέρνηση στον τομέα των μεταρρυθμίσεων.
Κι εδώ ίσως κρύβεται το πιο λεπτό σημείο της υπόθεσης.
Από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ έχουν ήδη γίνει δηλώσεις που υπόσχονται «σαρωτικές» μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του κράτους, στην πάταξη της φοροδιαφυγής, στην καταπολέμηση του πελατειακού κράτους κ.λπ. Ωστόσο μέχρι στιγμής παραμένει εντελώς άγνωστο τι ακριβώς μέτρα θα ληφθούν για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας στον ιδιωτικό τομέα και για την ενίσχυση της ανάπτυξης, όπως επίσης και στον τομέα των αποκρατικοποιήσεων.
Πέρα λοιπόν από τον «κίνδυνο υλοποίησης» στα μέτρα στα οποία όλοι συμφωνούν (π.χ. φοροδιαφυγή), υπάρχει και το πρόβλημα του «ιδεολογικού χάσματος» που φαίνεται να χωρίζει το ΣΥΡΙΖΑ από την υπόλοιπη Ευρώπη (και κυρίως τους Βόρειους) όσον αφορά στο μοντέλο «προώθησης της ανάπτυξης», που χρειάζεται η Ελλάδα.
Θα κατορθώσει ο ΣΥΡΙΖΑ να γεφυρώσει αυτό το ιδεολογικό χάσμα, προς όφελος της χώρας; Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα ζητούμενα της διαπραγμάτευσης, αλλά και της ελληνικής οικονομίας, κι αφορά όχι μόνο τον ιδιωτικό τομέα, αλλά συνολικά την κοινωνία.
Πέραν όμως των ανωτέρω που στηρίζονται σε μια λογική «σύνθεσης συμφερόντων», υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην πορεία των διαπραγματεύσεων, όπως ενδεικτικά:
- Το γεγονός ότι υπάρχουν κυβερνήσεις άλλων χωρών στην Ευρώπη που δεν θέλουν να δουν το ΣΥΡΙΖΑ να κερδίζει σημαντικές παραχωρήσεις, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, διότι αυτό θα τους δημιουργήσει εσωτερικό πρόβλημα. Υπό αυτήν την έννοια, φαινομενικοί σύμμαχοι καθίστανται αντίπαλοι.
- Η περίεργη στάση που φαίνεται να κρατά η εγχώρια αντιπολίτευση, παρότι οι εκλογές έγιναν. Είναι χαρακτηριστικό του κλίματος που καλλιεργούν ορισμένοι -αλλά όχι με τον ίδιο άκομψο τρόπο- το σχόλιο στο Facebook του υπεύθυνου τομέα Υγείας στο ΠΟΤΑΜΙ Λυκούργου Λιαρόπουλου «Γερούν, γερά σπάστου τον Τσαμπουκά», ο οποίος -ευτυχώς- υπέβαλε μετά τις αντιδράσεις την παραίτησή του.
- Το ενδεχόμενο δογματικής ή και υπερφίαλης αντιμετώπισης των διαπραγματεύσεων, από μια κυβέρνηση που κρέμεται από λεπτές ισορροπίες και στο εσωτερικό της, σε σχέση με τους Ανεξάρτητους Έλληνες και την εσωκομματική αντιπολίτευση της Αριστερής Πλατφόρμας.
- Τα συμφέροντα και οι ισορροπίες στη Γερμανία της κ. Μέρκελ που βλέπει με απέχθεια οποιαδήποτε λογική «χρηματοδοτικών μεταφορών» στην Ευρώπη, εφόσον δεν συνοδεύεται από σιδερένια πειθαρχία, ενώ σε μεγάλο βαθμό δεσμεύεται και από τη λογική που η ίδια πέρασε στην κοινή γνώμη της πιο ισχυρής χώρας της ευρωζώνης, ότι δήθεν πληρώνουν τους ακαμάτηδες του Νότου.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, η διαπραγμάτευση μόλις ξεκίνησε κι άσχετα από το αν θα καταλήξει σε αμοιβαίους συμβιβασμούς, είναι εξαιρετικά πιθανό ότι η διάρκειά της θα συνοδευτεί από αναταράξεις και εντάσεις.
Γι' αυτό απαιτείται ψυχραιμία και καθαρή σκέψη, όχι μόνο εκ μέρους της κυβέρνησης, της αντιπολίτευσης, των Media και των «opinion leaders», αλλά και από τους ίδιους τους πολίτες.