Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα πέτυχε το τελευταίο διάστημα σημαντικές «νίκες». Υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα, εξισορρόπηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ανάκτηση πρόσβασης στις ξένες αγορές για τις τράπεζες κι ελπίδες ότι πολύ σύντομα θα ακολουθήσει ο κρατικός τομέας.
Η χώρα δείχνει να βαδίζει προς τη σταθεροποίηση, μετά από απανωτές «βουτιές» στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν, ενώ στην αγορά αρχίζει να επικρατεί συγκρατημένη έστω αισιοδοξία.
Όμως, σε μεγάλο βαθμό, τα «επιτεύγματα» στηρίχθηκαν στις θυσίες των πολιτών. Ήταν αποτέλεσμα μιας υφεσιακής διαδικασίας.
Το άνοιγμα στο εξωτερικό ισοζύγιο έκλεισε όχι τόσο χάρη στην αύξηση των εξαγωγών και του τουρισμού, όσο στη μείωση των εισαγωγών, εξαιτίας δηλαδή της σύνθλιψης που υπέστη η αγοραστική δύναμη του Έλληνα, είτε είναι εργαζόμενος, είτε άνεργος, είτε συνταξιούχος.
Από αυτό το εύθραυστο σημείο ισορροπίας, η χώρα καλείται τώρα να κινηθεί προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης. Εύκολο να το λέμε. Στην πράξη, όμως, τώρα αρχίζουν τα… δύσκολα.
Η ουσιώδης αναδιάρθρωση του οικονομικού μοντέλου, η έμφαση στην εξωστρέφεια, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, στο πλαίσιο ενός αποτελεσματικότερου δημόσιου τομέα, η αναδιάρθρωση της Παιδείας, η υιοθέτηση της καινοτομίας.
Πρόκειται για αλλαγές που δεν έχουν ακόμη γίνει (παρά τα συχνά λεγόμενα περί του αντιθέτου), για τομές που αν δεν γίνουν θα καταδικάσουν τη χώρα σε στασιμότητα, από την οποία εύκολα ενδέχεται να διολισθήσει εκ νέου σε βαθιά ύφεση.
Τελευταίο, πλην όμως εξίσου σημαντικό για το προσεχές μέλλον, είναι η διασφάλιση των προϋποθέσεων για διάχυση της ανάπτυξης στην κοινωνία, θέμα βαθύτατα πολιτικό και απολύτως απαραίτητο προκειμένου να διασφαλιστεί πολιτική και κοινωνική σταθερότητα στα επόμενα χρόνια.
Κομβικά στοιχεία για την πορεία του επόμενου διαστήματος, στην πολιτική όσο και στην οικονομία, ίσως αποδειχτούν η ταχεία καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος (στα πρότυπα της συντριπτικής πλειονότητας των χωρών της Ε.Ε.), η διευθέτηση του ασφαλιστικού προβλήματος, η επιστροφή των καταθέσεων (ύψους περίπου 70 δισ.) που αποδήμησαν με την κρίση και παραμένουν στο εξωτερικό, αλλά και η περαίωση περιουσίας.
Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα αποτελεί απαραίτητο πρώτο βήμα για να δημιουργηθεί ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας, σε μια περίοδο κατά την οποία οι ίδιες οι αλλαγές του οικονομικού μοντέλου δημιουργούν πληθώρα μακροχρόνια ανέργων, που αποτελούν ιδανική λεία για τους ακραίους πολιτικούς σχηματισμούς.
Το ασφαλιστικό, παρά τις απανωτές περικοπές, συνεχίζει να είναι βραδυφλεγής βόμβα, που ασφαλώς δεν πρόκειται να απενεργοποιηθεί με ευχολόγια ή… τσιρότα. Είναι δε βέβαιο ότι στη διαδικασία ριζικής αναδιοργάνωσής του θα προκύψουν εντονότατες αντιδράσεις, που ενδεχομένως να έχουν σημαντικές παρενέργειες σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.
Η επιστροφή των καταθέσεων έχει στρατηγική σημασία για τη χρηματοδότηση της οικονομίας και προϋποθέτει όχι απλώς την παροχή κινήτρων (ιδίως όταν οι καταθέσεις διοχετεύονται σε επενδυτικές δραστηριότητες) αλλά και τη διασφάλιση σταθερότητας και αξιοπιστίας στο φορολογικό μέτωπο, δύο ιδιότητες που αυτό το διάστημα βρίσκονται στο… ναδίρ!
Σημαντικό ρόλο για την περαιτέρω ανάπτυξη θα παίξει όμως και η ταυτόχρονη εφαρμογή μιας οργανωμένης «περαίωσης περιουσίας», προκειμένου όχι μόνον να απεγκλωβίσει οικονομικούς πόρους, αλλά και για να αποτελέσει ρεαλιστική βάση για την εφαρμογή περιουσιολογίου, επιτρέποντας δικαιότερη φοροεισπρακτική πολιτική από την πλευρά του κράτους.
Είναι σε θέση να υλοποιήσει την εφαρμογή τέτοιων θεσμικών αλλαγών το σημερινό κράτος και τα πολιτικά κόμματα που το εξουσιάζουν; Υφίσταται η απαραίτητη συναίνεση και η «ωριμότητα» που απαιτούν τέτοιου είδους αλλαγές στην ελληνική κοινωνία;
Δεν υπάρχει σίγουρη απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Είναι όμως σίγουρο ότι αν δεν γίνουν αυτές οι αλλαγές οι πρόσφατες «νίκες» θα ξεχαστούν και θα δώσουν τη θέση τους σε νέες εθνικές «ήττες».