Η κρίση στην Ελλάδα δεν είναι μόνο οικονομική. Μπορεί τα άμεσα, ορατά αποτελέσματα να είναι οικονομικά, ή να σχετίζονται με οικονομικούς παράγοντες, στην πραγματικότητα όμως αποτελούν συνέπειες της θεσμικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης.
Ακριβώς όπως τα τεράστια ελλείμματα, τα υπέρογκα χρέη, η μειωμένη ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και ο άκρατος καταναλωτισμός ήταν αποτέλεσμα μιας σαθρής κυρίαρχης πολιτικής, που δεν μεταβλήθηκε από τις κομματικές εναλλαγές στην εξουσία.
Με άλλα λόγια, είναι μάλλον παράλογο να ελπίζουμε σε δραστικές αλλαγές του οικονομικού μοντέλου αν δεν μεταβληθεί το θεσμικό, πολιτικό και κοινωνικό «υπόβαθρο».
Όλα όσα ζούμε σήμερα, το χάλι της Παιδείας, της Υγείας, του κοινωνικού κράτους, οι περιορισμοί που ευνοούν τα ολιγοπώλια και την αισχροκέρδεια σε διάφορες αγορές, είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού τριών παραγόντων:
-Του παλαιοκομματισμού
-Του λαϊκισμού
- Του αγαπημένου τους «παιδιού», του διαστρεβλωμένου, ελληνικού «κρατισμού»
Ο συνδυασμός αυτών των τριών «τεράτων» της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής σκηνής επηρεάζει τα πάντα εμποδίζοντας την ανάκαμψη της ελληνικής κοινωνίας. Θέλετε απτά και τρανταχτά παραδείγματα; Πάνω από 1.360.000 εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα πέρασαν στην ανεργία, αλλά ουδείς συγκινήθηκε.
Όταν όμως έφτασε η ώρα της ΕΡΤ και του διοικητικού προσωπικού στα ΑΕΙ όλα άλλαξαν. Εντελώς ξαφνικά η «βαρετή» και «χειραγωγούμενη» ΕΡΤ έγινε δήθεν λάβαρο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.
Οι διοικητικοί υπάλληλοι των πανεπιστημίων, την αποτελεσματικότητα των οποίων στην εργασία τους είναι βέβαιο ότι ουδείς έχει αξιολογήσει, έγιναν «σημαία» της Παιδείας μας. Πρόσωπα που υπήρξαν γέννημα θρέμμα του εκάστοτε κομματικού σωλήνα, άτομα που θα έπρεπε να βρίσκονται στο επίκεντρο της κριτικής, βγήκαν στους δρόμους και στις τηλεοράσεις για να… αγωνιστούν. Κι από την άλλη είδαμε ένα παλαιοκομματικό κράτος που εφαρμόζει τους νόμους ανάλογα με την «ισχύ» της συντεχνίας που αντιμετωπίζει.
Για άλλους κλάδους, η επιστράτευση ήταν… ψωμοτύρι. Για τους διοικητικούς των ΑΕΙ, όμως, όπως ομολόγησε δημοσίως και ο αρμόδιος υπουργός Παιδείας, ο φόβος των αντιδράσεων ήταν… μεγάλος.
Ακόμη και στο μείζον κοινωνικό θέμα των πλειστηριασμών, τα τρία «τέρατα» κυριαρχούν.
Το «κράτος» σπεύδει -υποτίθεται- να υπερασπιστεί τον πολίτη έναντι των τραπεζών, όταν το ίδιο τον απομυζά με κάθε τρόπο, πολύ συχνά χωρίς κανένα έλεος. «Λησμονεί» δε, πολύ βολικά, ότι σήμερα οι τράπεζες τελούν υπό κρατική χρηματοδότηση, άρα κάθε ζημία τους την τσέπη του φορολογούμενου επιβαρύνει.
Κι από την άλλη, ο λαϊκισμός. Που επιτάσσει στην αντιπολίτευση να υπόσχεται… όνειρα θερινής νυκτός. Να προσκυνά στο όνομα μιας «κοινωνικής δικαιοσύνης» που εξομοιώνει τον «μπαταχτσή», αυτόν που έχει, αλλά δεν πληρώνει, με εκείνον που όντως έχει οικονομική αδυναμία.
Κι όλοι, μα όλοι, αγνοούν το πιο προφανές: πώς θα ασκηθεί κοινωνική πολιτική από το κράτος όταν ακόμη και σήμερα ελεύθεροι επαγγελματίες, επιστήμονες και μικροεπιχειρηματίες δηλώνουν πρακτικά… ό,τι θέλουν;
Τι νόημα έχουν οι διακρίσεις σε «υψηλά» και «χαμηλά» εισοδήματα όταν η μισή Ελλάδα δηλώνει περίπου πάμπτωχη;
Το χειρότερο όλων, όμως, είναι ότι τα τρία τέρατα λειτούργησαν ανεμπόδιστα στην Ελλάδα επί δεκαετίες δημιουργώντας μια ιδιόμορφη κοινωνική υποκουλτούρα. Δυστυχώς πολλοί από εμάς θεωρούν εντελώς φυσιολογικό από τη μία να βρίζουν το κράτος και τους πολιτικούς, θεωρητικολογώντας, κι από την άλλη να εκμεταλλεύονται όσο μπορούν αυτό ακριβώς το σύστημα.
Πολλοί από εμάς θέλουν κρατική Παιδεία και Υγεία, αλλά δεν θέλουν να πληρώνουν φόρους. Είναι «αριστεροί με δεξιά τσέπη». Θέλουν να πληρώνουν οι υπόλοιποι.
Άλλοι λένε ότι θέλουν υψηλό επίπεδο Παιδείας, θεωρούν όμως εντελώς φυσιολογικό να γίνονται κομματικά υποκινούμενες καταλήψεις κάθε τρεις και πέντε. Φωνάζουν υπέρ της υποχρεωτικής δωρεάν Παιδείας και κλείνουν τα μάτια στο γεγονός ότι ήδη όσοι έχουν τη δυνατότητα στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια.
Και κάποιοι άλλοι περιμένουν, αφελώς, να γίνει το θαύμα. Να αλλάξει προς το καλύτερο ο τόπος, χωρίς όμως να αλλάξουν οι ίδιοι. Να θιγούν τα συμφέροντα των άλλων, όχι όμως τα δικά τους.
Υπάρχει όμως κι εκείνο το κομμάτι της κοινωνίας που αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα πρέπει να γυρίσει σελίδα, ότι τα τρία τέρατα πρέπει να εξοντωθούν.
Ελλείψει νέων πειστικών προτάσεων, βρίσκεται σήμερα εγκλωβισμένο στους υπάρχοντες πολιτικούς σχηματισμούς. Είναι όμως εκείνο που όταν έρθει η ώρα θα στηρίξει με πάθος τις απαραίτητες αλλαγές.
Και το μέγεθός του δεν είναι καθόλου αμελητέο. Σε αυτόν τον σχηματισμό που δεν έχει πια κομματική ταυτότητα, που δεν ενδιαφέρεται για τις ταμπέλες, αλλά για την ουσία των προτάσεων, ανήκουν όλοι όσοι αντιλαμβάνονται ότι τα σημερινά αδιέξοδα δεν είναι προσωρινά. Ότι η χώρα δεν μπορεί να έχει ως μέλλον το παρελθόν της, ότι ο 21ος αιώνας δεν μοιάζει με τον 20ό κι ότι η Ελλάδα δεν είναι ούτε το κέντρο του σύμπαντος, ούτε και ο στόχος παγκόσμιων συνωμοσιών.
Ότι για να ζούμε καλύτερα πρέπει να παράγουμε περισσότερο, κι ότι πριν μοιραστεί ο πλούτος πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί.