Συνηθίζουμε να αντιμετωπίζουμε την ανάπτυξη ως θέμα εξόχως οικονομικό. Συζητάμε για φόρους, για κίνητρα, για τη συσχέτιση μεταξύ κινδύνου και απόδοσης. Αυτή ειδικά την περίοδο, μιλάμε πολύ για τις διαρθρωτικές αλλαγές, τις αποκαλούμενες και «μεταρρυθμίσεις», που έως στιγμής δεν επέρχονται.
Ίσως λησμονούμε όμως τις ευρύτερες προϋποθέσεις που απαιτούνται προκειμένου να περάσει η χώρα σε μια φάση υγιούς, μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.
Θα δανειστώ σήμερα μέρος της περιεκτικής ανάλυσης του Γιώργου Ι. Σταμάτη από το εξαιρετικό βιβλίο που συνέγραψε υπό τον τίτλο «Ελληνοπάθεια».
Ένα βιβλίο που ορθώς, κατά τη γνώμη μου, μελετά την ελληνική κρίση ως ένα είδος ασθένειας, καταλήγοντας στο (επίσης ορθό) συμπέρασμα ότι γιατρειά δεν θα δούμε αν δεν μεταρρυθμιστούν οι θεσμοί του «άρρωστου» πολιτικού μας συστήματος.
Ο συγγραφέας θέτει οκτώ συνολικά προϋποθέσεις υγιούς ανάπτυξης, εκ των οποίων καταγράφω τις τέσσερεις, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και «θεμελιώδεις»:
1. Μεταστροφή της κοινής γνώμης υπέρ των μεταρρυθμίσεων, του υγιούς κοινωνικού κράτους, της εξυγίανσης του δημόσιου τομέα και των απαραίτητων ιδιωτικοποιήσεων
2. Λειτουργικό κράτος, και όχι εξαρτημένο από οικονομικά, συνδικαλιστικά και κομματικά συμφέροντα.
3. Παρέμβαση στην κοινωνία, που σημαίνει την αντιμετώπιση:
Α) Των αντιστάσεων από προνομιακές ομάδες πληθυσμού, και συντεχνίες, που επιδιώκουν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους σε βάρος των υπόλοιπων εργαζομένων της παραγωγικής οικονομίας.
Β) Της σοβαρής έλλειψης παιδείας που αντιστρατεύεται μια κουλτούρα αλτρουισμού, συλλογικότητας, ομαδικότητας αλλά και σεβασμού και αναγνώρισης της επιχειρηματικότητας.
4. Στοιχειωδώς αποτελεσματική Παιδεία. Με κύρια χαρακτηριστικά τη διατήρηση των θετικών της στοιχείων (ανθρωπιστική γενική παιδεία), με παράλληλο όμως προσανατολισμό στην ανάπτυξη τομέων σύμφωνων με το ελληνικό αναπτυξιακό μοντέλο!
Ενώ λοιπόν συζητάμε για το «τι» θα έπρεπε να συμβαίνει σε επίπεδο συγκεκριμένων πολιτικών (σταθερό φορολογικό περιβάλλον, αποτελεσματικά κίνητρα για την επιχειρηματικότητα, λειτουργικό δημόσιο τομέα κ.ά.) επιμένουμε να «αγνοούμε» τα βαθιά και ίσως δυσεπίλυτα αίτια αυτής της έλλειψης αναπτυξιακών πολιτικών.
Παραβλέπουμε συνειδητά ή ασυνείδητα το γεγονός ότι για όσο δεν υπάρχουν οι παραπάνω ευρύτερες προϋποθέσεις ο αγώνας για την ανάπτυξη θα είναι άνισος.
Αγώνας απέναντι σε ένα πολιτικό-κοινωνικό σύστημα, που στην ουσία παραμένει εχθρικό, ανεξάρτητα αν η εξουσία βρίσκεται στο δεξί ή στο αριστερό τμήμα του φάσματος.
Διότι κυρίαρχο γνώρισμά του συνολικά είναι ο «κρατισμός» στη χειρότερη μορφή του. Η βασική δηλαδή πηγή ισχύος των μεγάλων κομματικών μηχανισμών.
ΥΓ.: Γι' αυτήν την ελληνική μορφή κρατισμού είχε γράψει κάποτε ο μετέπειτα υπουργός Χάρης Παμπούκης:
«Ο κρατισμός έχει ως στόχο την ιδιοποίηση του δημόσιου χώρου. Ιδιοποίηση είναι η κατάληψη θεσμού γενικού συμφέροντος και η χρήση του για ιδιοτελείς σκοπούς ατόμου ή ομάδας. Η ιδιοποίηση είναι πολύμορφη και εκφράζεται και με τη γραφειοκρατία, τον κομματισμό κ.λπ. Το κύριο γνώρισμα είναι ότι η συμμετοχή στη λειτουργία της πολιτείας μετατρέπεται σε μονοπώλιο ιδιοτελούς εξουσίας. Με τη διάλυση του δημόσιου χώρου και την ιδιοποίησή του, το γενικό συμφέρον καθίσταται κόμβος συναλλαγής, σημείο συνάντησης διακυβέρνησης και διαπλοκής».