Από την πρώτη στιγμή που υλοποιήθηκε, η ζώνη του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος δέχτηκε σφοδρή κριτική, η οποία όμως ήταν εύλογη, καθώς πρόκειται για ένα ατελές, υπερεθνικό οικοδόμημα.

Η ευρωζώνη έχει μεν κοινό νόμισμα, δεν διαθέτει όμως τους κεντρικούς θεσμούς που χαρακτηρίζουν μια ομοσπονδία ή μια ένωση κρατών. Πάσχει πολιτικά, καθώς δεν υπάρχει «κεντρική κυβέρνηση», ούτε ενιαία εξωτερική, αμυντική ή κοινωνική πολιτική. Πάσχει και οικονομικά, αφού δεν υπάρχει κεντρική οικονομική πολιτική, ισχυρός κεντρικός προϋπολογισμός, ούτε η έννοια των «μεταβιβάσεων» στο εσωτερικό της (fiscal transfers), ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του είδους των «ενώσεων».

Εδώ και αρκετούς μήνες, τα στοιχεία από το μέτωπο των εξαγωγών δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά. Η ετήσια επίδοση επιβεβαίωσε την τάση. Τα «κατορθώματα» του 2012 δεν επαναλήφθηκαν. 

Αντιθέτως, για πρώτη φορά μετά το 2010, οι εξαγωγές (εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών) μειώθηκαν πέρυσι κατά 2,2%. Πολλά μπορούν να γραφτούν για τη συγκυρία και τις επιδράσεις της, ωστόσο μια γενικότερη προσέγγιση του θέματος είναι ίσως περισσότερο αποκαλυπτική.

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι το παραδοσιακό μοντέλο δραστηριότητας στην Ελλάδα αλλάζει πολύ αργά και βασανιστικά. Ακόμη και σήμερα, οι νέες επιχειρήσεις που δημιουργούνται αφορούν πολύ περισσότερο παραδοσιακούς τομείς με επίκεντρο την εγχώρια κατανάλωση (με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα την εστίαση και την αναψυχή), παρά την εξωστρεφή παραγωγή.

Σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ετήσιο κόστος της διαφθοράς εις βάρος των φορολογούμενων στις 28 χώρες της Ε.Ε. αγγίζει τα 120 δισ. ευρώ τον χρόνο, ισοφαρίζοντας σε αδρές γραμμές ολόκληρο τον κοινοτικό προϋπολογισμό! Επισημαίνεται δε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έως και το μισό του κόστους των κρατικών συμβολαίων οφείλεται στη διαφθορά! 

Στην ίδια έρευνα σημειώνεται ότι «πρωταγωνιστές» σε ό,τι αφορά το μέγεθος της διαφθοράς είναι οι συνήθεις… ύποπτοι, δηλαδή οι χώρες του Νότου (Ελλάδα, Ιταλία Ισπανία) και ορισμένες χώρες της ανατολικής Ευρώπης.

«Ο κύκλος της εσωτερικής υποτίμησης στην Ελλάδα κλείνει», δήλωσε προ εβδομάδος ο διόλου ασήμαντος Κλ. Ρέγκλινγκ που εκπροσωπεί το European Stability Mechanism (ESM), έναν δηλαδή από τους «θεσμικούς» δανειστές της χώρας μας. Το κακό, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε εμείς, είναι ότι δεν φαίνεται να ανοίγει ο κύκλος της… ανάπτυξης.

Τα σήματα από το εξωτερικό αρχίζουν να γίνονται σαφή. Η προσοχή της τρόικας στρέφεται πλέον στις περίφημες «μεταρρυθμίσεις», χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι εστιάζει σε εκείνες που έχουν το μεγαλύτερο αναπτυξιακό όφελος.

Πολλές φορές έχει σημειωθεί από διεθνείς οικονομολόγους και παράγοντες η ανάγκη για ένα σχέδιο στήριξης του ευρωπαϊκού Νότου, ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ», που θα μειώσει τις ανισότητες και θα επαναφέρει σε αναπτυξιακή τροχιά τις πλέον αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης.

Η συγκεκριμένη «ιδέα» έχει στέρεα θεωρητική στήριξη. Ασφαλώς, τυχόν εφαρμογή της θα διευκόλυνε την Ελλάδα, που αντιμετωπίζει σήμερα τις πολύπλευρες συνέπειες των μνημονίων και ειδικότερα της εμμονής τους σε δύο άξονες: στην πρωτόγνωρα βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή και στην εξίσου βίαιη διαδικασία εσωτερικής υποτίμησης.