Δεν διακυβεύεται μόνο η αμερικανική οικονομία

Σαν οικονομολόγος, έτρεφα ελπίδες ότι θα μπορούσα να δηλώσω για τις επικείμενες εκλογές στις ΗΠΑ: ”Ψηφίστε για την οικονομία” ή απλώς ”Δουλειές, δουλειές, δουλειές”. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη αναμέτρηση διακυβεύονται πολύ περισσότερα πράγματα από την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Δημοσιεύθηκε: 28 Σεπτεμβρίου 2004 - 14:56

του Joseph Stiglitz (*)

Σαν οικονομολόγος, έτρεφα ελπίδες ότι θα μπορούσα να δηλώσω για τις επικείμενες εκλογές στις ΗΠΑ: ”Ψηφίστε για την οικονομία” ή απλώς ”Δουλειές, δουλειές, δουλειές”. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη αναμέτρηση διακυβεύονται πολύ περισσότερα πράγματα από την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Η οικονομική διαχείριση της τελευταίας τετραετίας ήταν απογοητευτική. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις που σχεδιάστηκαν, όχι για να κεντρίσουν την οικονομία αλλά μάλλον για να ωφεληθούν οι πλουσιότεροι αμερικανοί, επέδρασαν σύμφωνα με τις προβλέψεις των επικριτών τους: διεύρυναν την ”ψαλίδα” μεταξύ φτωχών και πλουσίων και δημιούργησαν τεράστιο εμπορικό και δημοσιονομικό έλλειμμα.

Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, όχι μόνο απέτυχε να ευθυγραμμιστεί με τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, αλλά για πρώτη φορά υπάρχει καθαρή απώλεια θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια ολόκληρης κυβερνητικής θητείας, μετά τη Μεγάλη Ύφεση -σχεδόν 1 εκ. θέσεις εργασίας και περισσότερες από 1,5 εκ. θέσεις στον ιδιωτικό τομέα.

Η αμερικανική οικονομία έχει αναπτυχθεί, αλλά η ανάπτυξη αυτή δεν είναι επαρκής, ώστε να παράγει αρκετές θέσεις εργασίας ή να ωφελήσει τη μέση οικογένεια. Από τη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα ο κ. Bush, τα πραγματικά έσοδα ενός μέσου νοικοκυριού έχουν συρρικνωθεί κατά 1.500 δολάρια. Λίγοι αμερικανοί βρίσκονται σε καλύτερη θέση, αλλά πολύ περισσότεροι είναι χειρότερα τώρα, από ότι πριν μια τετραετία.

Σε μια άλλη εποχή, ένας αντίπαλος του George W. Bush ενδέχεται να είχε επικεντρωθεί στην διαφθορά, την ικανότητα διακυβέρνησης και τις φιλικές σχέσεις.

Η Enron -με επικεφαλής τον Kenneth Lay, σύμβουλο του κ. Bush σε ζητήματα ενέργειας- αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα επιχειρηματικού εγκλήματος κατά του δημοσίου. Ο κ. Bush είχε κατηγορήσει την περιβαλλοντική νομοθεσία για τα ενεργειακά προβλήματα της Καλιφόρνια, αλλά εν τέλει, η αλήθεια ήταν εντελώς διαφορετική. Η χειραγώγηση της αγοράς από την Enron, η οποία κόστισε δισεκατομμύρια δολάρια στους αμερικανούς φορολογούμενους, ήταν η ρίζα του κακού.

Σήμερα, η λανθασμένη διαχείριση του μεταπολεμικού Ιράκ αναγνωρίζεται ευρέως, αλλά δεν αποτελεί ένα ”λανθασμένο υπολογισμό μικρής κλίμακας”, όπως θέλει ο κ. Bush να πιστεύουμε. Αντ’ αυτού, πρόκειται για μια σειρά σημαντικών λαθών που έχουν κοστίσει και θα συνεχίσουν να κοστίζουν εκατοντάδες ζωές, δισεκατομμύρια δολάρια και καταστρέφουν τις ειρηνευτικές προοπτικές της Μέσης Ανατολής.

Ωστόσο, διακυβεύονται ακόμη πιο θεμελιώδη ζητήματα στις επικείμενες εκλογές, εάν επικεντρωθούμε σε αξίες: η δικαιοσύνη, η ισορροπία πλούτου μεταξύ της τωρινής και των μελλοντικών γενεών, η διαφάνεια, ο ρόλος της επιστήμης και η σημασία της παγκόσμιας ηγετικής θέσης των ΗΠΑ. Τα τεράστια ελλείμματα της κυβέρνησης Bush επιβαρύνουν τις μελλοντικές γενιές, χωρίς να τις επιχορηγούν με κάτι -εκτός της διεύρυνσης της ”ψαλίδας” φτωχών-πλουσίων και της συμπίεσης της μέσης αστικής τάξης.

Τα ελλείμματα δεν έχουν χρηματοδοτήσει περισσότερες επενδύσεις στην έρευνα, ούτε έχουν βελτιώσει την εκπαίδευση. Το αμερικανικό πρόβλημα της χρηματοδότησης της κοινωνικής ασφάλισης θα μπορούσε να είχε επιλυθεί, εάν ο κ. Bush χρησιμοποιούσε μέρος των πλεονασμάτων που κληρονόμησε από την κυβέρνηση Clinton.

Κάθε κυβέρνηση αντιμετωπίζει ζητήματα διαφάνειας και μυστικοπάθειας. Το πώς απαντώνται αυτά τα ζητήματα σημαίνει αρκετά, για την εμμονή της κάθε κυβέρνησης στις δημοκρατικές αξίες. Η κυβέρνηση Bush έχει προσπαθήσει επανειλημμένα να αποκρύψει ζωτικές πληροφορίες από τους αμερικανούς -είτε πρόκειται για το ενεργειακό του επιτελείο είτε για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, δεν έχει διστάσει να παραβιάσει βασικά δικαιώματα, όταν πρόκειται να προωθήσει την κυβερνητική του ατζέντα.

Σήμερα, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια παγκόσμια κοινότητα. Ωστόσο, η εμπιστοσύνη μεταξύ της χώρας και των διεθνών φίλων της έχει διαβρωθεί. Στο εξωτερικό, δεν είναι τόσο ανεκτικοί όσο οι αμερικανοί πολίτες, στα ζητήματα της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των παραπλανητικών πληροφοριών -αν όχι ψέματα- που προηγήθηκαν της εισβολής στο Ιράκ και της λανθασμένης διαχείρισης που ακολούθησε.

Το βασικό ζήτημα θα μπορούσε να ήταν η οικονομία. Ωστόσο, σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση, οι αποτυχίες της κυβέρνησης Bush σε πολλούς τομείς αποσπούν την προσοχή από τις οικονομικές της αποτυχίες.

(*) Ο συγγραφέας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia και έχει βραβευθεί με το βραβείο Nobel οικονομικής επιστήμης, το 2001.

© The Financial Times Limited 2004. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation